Φωτογραφία φύσης στην Ελλάδα

Φωτογραφίζοντας την ελληνική φύση

Το αντικείμενο της φωτογραφίας φύσης

Η φωτογραφία φύσης είναι ένα κέλυφος φωτογραφικών θεμάτων, μέσα στο οποίο περιλαμβάνονται το τοπίο, τα φυσικά φαινόμενα, τα φυτά και τα ζώα. Πιο συγκεκριμένα, περιλαμβάνει τη φωτογραφία τοπίου, τη φωτογραφία άγριας φύσης και τη μακροφωτογραφία φύσης.

Η φωτογραφία τοπίου εστιάζει στην απεικόνιση μεγάλων φυσικών ενοτήτων, όπως θάλασσες, βουνά, δάση, αγροτικά τοπία, ή συγκεκριμένων στοιχείων, όπως ποτάμια, λίμνες, καταρράκτες, ακτές, γεωμορφές, αλλά και σε πιο αφαιρετικές συνθέσεις, όπως γεωμετρικές δομές, μορφές του αναγλύφου ή σχήματα του φωτός.

Η φωτογραφία άγριας φύσης εστιάζει στην απεικόνιση άγριων ζώων - δηλαδή ζώων που δεν προέρχονται από εξημέρωση ή αιχμαλωσία και τρέφονται αυτόνομα στη φύση - μέσα στο φυσικό περιβάλλον τους.

Η μακροφωτογραφία εστιάζει σε ζωντανούς οργανισμούς, συνήθως έντομα ή φυτά, αλλά και δομές και πρότυπα μικρού μεγέθους.

Ο σκοπός της φωτογραφίας φύσης

Αρχικά, η φωτογραφία φύσης είχε ως σκοπό τη δημιουργία ενδιαφερόντων και ενδεχομένως ευχάριστων ή εντυπωσιακών διακοσμητικών μοτίβων, ως συνέχεια των νατουραλιστικών ζωγραφικών έργων, όπως οι θαλασσογραφίες, η τοπιογραφία και τα βουκολικά θέματα.

Σταδιακά, και με την εξέλιξη των μέσων, τόσο του φιλμ, όσο και του υπόλοιπου εξοπλισμού, η φωτογραφία φύσης εστίασε στην αποκάλυψη απομακρυσμένων, σπανίως επαναλαμβανόμενων ή δύσκολα προσεγγίσιμων θεμάτων, όπως τα τοπία της ζούγκλας, των ορεινών ή πολικών περιοχών, τα άγρια ζώα και τα εντυπωσιακά φυτά και έντομα. Από τα τέλη του 20ου και ειδικά μέσα στον 21ο αιώνα, η φωτογραφία φύσης συνυφάνθηκε στενά με το κίνημα προστασίας των φυσικών τοπίων και των οργανισμών και αποτέλεσε αναπόσπαστο τμήμα της οποιασδήποτε συζήτησης αξιολόγησης, εκλαΐκευσης ή υποστήριξής τους.

Οι τόποι

Κάθε σπιθαμή του πλανήτη διατηρεί σε κάποιο βαθμό φυσικά χαρακτηριστικά και μπορεί δυνητικά να φιλοξενεί κάποια μορφή ζωής. Κατά συνέπεια, όλος ο διαθέσιμος χώρος είναι κατάλληλος για τη φωτογράφιση φυσικών θεμάτων. Προφανώς περιοχές με μικρότερη ανθρώπινη όχληση, απομονωμένες ή προφυλαγμένες από πηγές μεγάλης έντασης φιλοξενούν περισσότερα, σπανιότερα ή πιο απαιτητικά είδη, που κατά τεκμήριο θεωρούνται αξιολογότερα ως φωτογραφικά αντικείμενα. Οι περιοχές αυτές μπορεί να είναι θεσμικά προστατευόμενες περιοχές, όπως το καθεστώς του Εθνικού Πάρκου ή άλλο παρεμφερές νομικό πλαίσιο, ή απλώς θέσεις με αναγκαία για την άγρια ζωή στοιχεία.

Όλες οι προστατευόμενες περιοχές στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα κατάλληλες για την άσκηση των τριών τύπων φωτογραφίας φύσης, δηλαδή φωτογραφίας τοπίου, φωτογραφίας άγριας φύσης και μακροφωτογραφίας. Στα λήμματα που ακολουθούν κάνουμε μια επιγραμματική αναφορά στις φωτογραφικές ευκαιρίες που προσφέρουν τα ελληνικά Εθνικά Πάρκα, χερσαία, υγροτοπικά και θαλάσσια.

1. Εθνικός Δρυμός Ολύμπου

Ο Εθνικός Δρυμός Ολύμπου είναι αναμφίβολα ένας από τα πιο πλούσιους τόπους για κάθε είδος φωτογραφίας φύσης. Οι κορυφές του είναι όχι μόνο οι ψηλότερες στην Ελλάδα αλλά και οι πιο εντυπωσιακές και εμβληματικές: μακράν οι πιο φωτογραφημένες και αναγνωρίσιμες κορυφές στην χώρα. Στο οροπέδιο των Μουσών, τα αγριόγιδα είναι τόσο εξοικειωμένα με τους επισκέπτες που μπορεί κανείς να τα φωτογραφίσει και με το κινητό. Τέλος, όλη η αλπική ζώνη είναι κατάστικτη από πανέμορφα αγριολούλουδα, τα περισσότερα από τα οποία είναι ενδημικά του συγκεκριμένου τόπου.

Πιο συγκεκριμένα, σε ότι αφορά στο τοπίο,τα κυριότερα φωτογραφικά θέματα στον Εθνικό Δρυμό Ολύμπου είναι τα πιο κάτω:

• τα αλπικά οροπέδια, όπως το Οροπέδιο των Μουσών και η Μπάρα,
• οι απέραντες ορθοπλαγιές των κορυφών, όπως ο Μύτικας, το Στεφάνι, αλλά και η Ζηλνιά,
• τα ορεινά ποτάμια, όπως ο Ενιπέας
• τα μεγάλα αμφιθέατρα, όπως τα Καζάνια.

Σε ότι αφορά στη φωτογραφία άγριας ζωής, στον Όλυμπο μπορούμε να φωτογραφίσουμε θέματα όπως:

• το αγριόγιδο,
• τα αλπικά πουλιά,
• τα πουλιά στα ρόμπολα,
• τα αρπακτικά των μεγάλων βουνών.

Ο φωτογράφος των αλπικών φυτών θα βρει εδώ τον παράδεισό του, καθώς τόσο τα λιβάδια, αλλά κυρίως οι βραχώνες είναι καταστόλιστοι από σπανιότατα φυτά. Χαρακτηριστικές ζώνες είναι οι πιο κάτω:

• το Οροπέδιο των Μουσών, τόπος φιλοξενίας πολλών ειδών των αλπικών λιβαδιών,
• οι βραχώδεις ζώνες στη βάση του Στεφανιού και του Μύτικα,
• η χαράδρα του Ενιπέα, κατάστικτη από σπάνια φυτά των φαραγγιών,
• το δάσος των ρόμπολων, βιότοπο πολλών σπάνιων βραχόβιων ή δασόβιων φυτών,
• η χαράδρα του Ξερολακιού, ένα σπάνιο οικοσύστημα με δεκάδες σπάνια φυτά.

Τέλος, ο γνώστης των πεταλούδων θα βρεί στον Όλυμπο πολλά σπάνια είδη.

2. Εθνικός Δρυμός Παρνασσού

Δεύτερος παλαιότερος εθνικός δρυμός της χώρας, μετά τον Όλυμπο, ο Εθνικός Δρυμός Παρνασσού δεν είχε την ευτυχή πορεία του προγόνου του. Αρχικά, σχεδιάστηκε κυρίως για την προστασία του Δελφικού Τοπίου, δηλαδή την αποφυγή δημιουργίας τουριστικών υποδομών στη στέψη των Φιαδριάδων και έτσι ο πυρήνας αυστηρής προστασίας οριοθετήθηκε γύρω από το ελατόδασος του Δυτικού Παρνασσού, αφήνοντας ευάλωτη τη ζώνη των μεγάλων κορυφών που κηρύχθηκε περιφερειακή ζώνη. Τρεις δεκαετίες μετά, το τοπίο της περιφερειακής ζώνης, δηλαδή η καθεαυτό ζώνη της ορεινής ταυτότητας του Παρνασσού, λεηλατήθηκε από τρια χιονοδρομικά κέντρα και μετατράπηκε σε ένα απέραντο εργοτάξιο.

Ωστόσο, αυτό που τελικά βάρυνε στις εξελίξεις του οικοσυστήματος του Παρνασσού δεν ήταν τόσο η αλλοίωση του αλπικού πεδίου αυτή καθεαυτή, αλλά η συνοδεύουσα - ενδεχομένως αναπόφευκτη - μεταβολή του παραγωγικού προφίλ της περιοχής, όπου η μέχρι το 1980 καθαρά κτηνοτροφική οικονομία της Αράχωβας και της Αμφίκλειας στράφηκε ολότελα προς τον τριτογενή τομέα, ενώ και στο Λιβάδι Αράχωβας οι αγροτικές δραστηριότητες εξανεμίστηκαν μπροστά στα απίστευτα κέρδη της εμπορίας της γης για την κατασκευή διαμερισμάτων και ξενώνων: Κάθε χρόνο, η ελεύθερη γη στο Λιβάδι Αράχωβας μειώνεται από λίγο, ενώ οι μαιζονέτες απλώνονται ολοένα και πιο μακριά και βαθιά στις πτυχές της πόλγης.

Ως αποτέλεσμα, το μεγάλο βουνό ερήμωσε και η εξαρτώμενη από την κτηνοτροφία πανίδα - μεγάλοι αετοί και γύπες - εξαφανίστηκε πάραυτα, ενώ οι λαγοί, τα μεσαία αρπακτικά και τα νυχτοπούλια εγκατέλειψαν το Λιβάδι και κατέφυγαν στα δάση του Δυτικού Παρνασσού.

Μερικά από τα βασικά θέματα τοπίου στον Εθνικό Δρυμό Παρνασσού είναι:

• Οι ορθοπλαγιές των Δελφών,
• οι μεγάλες κορυφές,
• οι μεγάλες χαράδρες, όπως της Βελίτσας, της Σουβάλας, της μονής Ιερουσαλήμ,
• τα εντυπωσιακά καρστικά τοπία, που απλώνονται σε όλα τα υψόμετρα, από τα Καλάνια και το Λιβάδι Αράχωβας μέχρι το Βαθύσταλο και το Σέσι στα 2300 μ.,
• τα απέραντα ελατοδάση, όπως στο βαρκό Δεσποτη,
• τα δάση μαυρόπευκων, στην περιοχή Άνω Σουβάλας.

Παράλληλα, ο φωτογράφος άγριας ζωής θα έχει την ευκαιρία να καταγράψει:

• Ζαρκάδια και αγριογούρουνα, κυρίως στις εσωτερικές λεκάνες, όπως τα Καλάνια και η Αργοστήλια
• Νυχτοπούλια, όπως κουκουβάγιες, χουχουριστές και μπούφους στην παρυφή του δασωμένου Δυτικού Παρνασσού με τα ανοιχτά τοπία των οροπεδίων και των πετρότοπων,
• Αλπικά πουλιά, όπως χιονοψάλτες, χιονόστρουθους και χιονάδες και πολλές Κιτρινοκαλιακούδες, στα αλπικά λιβάδια ανάμεσα στο Γεροντόβραχο και τη Λιάκουρα ή τα υψίπεδα ΒΑ της Λιάκουρας,
• Δρυοκολάπτες, όπως Μαύρο και Πράσινο δρυοκολάπτη, Λευκονώτη και Πευκοδρυοκολάπτη,
• Αρπακτικά του δάσους, όπως Ξεφτέρι και Διπλοσάινο, στο ελατόδασος αλλά κυρίως στην περίμετρό του,
• Πουλιά των κάθετων βράχων, όπως Τοιχοδρόμο και Πετρίτη, στη βάση των προσιτών ορθοπλαγιών όπς η Νερομάννα και ο Κούβελος,
• Πουλιά του δασοορίου, όπως Χειμωνόσπινους και Χιονοκότσυφες, στο αραιό ελατόδασος κάτω από την περιοχή Σαραντάρι.

Τέλος, ο φωτογράφος μάκρο θεμάτων μπορεί να περιπλανηθεί στις σχετικά ομαλές πλαγιές του Πηνεγιόπλαγου (δυτική πλευρά του Γεροντόβραχου), όπου θα βρεί πολλά σπάνια αγριολούλουδα, όπως:

• την ενδημική Paeonia parnassica, στις κρυφές πτυχές των δασωμένων βράχων του Ίταμου,
• τις σπάνιες αλπικές καμπανούλες, όπως την Campanula rupicola και την Campanula glomerata στις πλαγιές του Γεροντόβραχου,
• τέλος, ασυνήθιστα φυτά του δάσους, όπως το Arum alpinum.

3. Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας

Ο πυρήνας και η περιφερειακή ζώνη του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας καλύπτουν το σύνολο του ορεινού τοπίου και των αντίστοιχων βιοτόπων της Πάρνηθας, δηλαδή την περιοχή που προσφέρεται για την καθεαυτό φωτογραφία φύσης. Παρόλη τη μεγάλη μείωση που υπέστη η δασοκάλυψη στην Πάρνηθα λόγω των πρόσφατων πυρκαγιών, και την αναμενόμενη συρρίκνωση των πληθυσμών των άγριων ζώων, το μεγάλο αττικό βουνό διατηρεί τον μεγαλύτερο πληθυσμό ελαφιών στην Ελλάδα και παράλληλα εξακολουθεί να προσελκύει θηλαστικά και πουλιά που είτε βρίσκονται σε φάση επέκτασης, όπως ο Λύκος και το Αγριογούρουνο, είτε αναζητούν κλιματικά καταφύγια. Κατά συνέπεια, τόσο ο φωτογράφος τοπίου όσο και ο φωτογράφος φύσης και μακροφωτογραφίας θα βρουν στην Πάρνηθα έναν πραγματικό θησαυρό θεμάτων, που συχνά προσεγγίζονται πολύ εύκολα.

Μερικά από τα βασικά θέματα τοπίου στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας είναι:

• τα διάσπαρτα αρχαία φρούρια και φρυκτωρίες, όπως το Φρούριο της Φυλής, οι πύργοι στο Λημικό, το Πυργάρι, το Κατσιμίδι κλπ,
• οι μεγάλες ορθοπλαγιές, όπως το Φλαμπούρι και το Άρμα,
• οι μεγάλες χαράδρες, όπως της Θοδώρας και της Γκούρας,
• τα οροπέδια, όπως η Μόλα και το Ξερολίβαδο,

Το τοπίο που σπανίζει στην Πάρνηθα είναι το καθαρό σχήμα των κορυφών, καθότι οι κύριες κορυφές στέφονται από κάποιο στρατιωτικό ή άλλο κτίσμα. Οι μόνες ελεύθερες κορυφές με οξεία χαρακτηριστικά είναι το Φλαμπούρι και το Άρμα.

Ο φωτογράφος άγριας φύσης θα εστιάζει στα ιδιαίτερα στοιχεία της Πάρνηθας όπως:

• το εκτεταμένο ελατόδασος, που ειδικά το χειμώνα φιλοξενεί σπάνια είδη πουλιών του ορεινού δάσους - χιονοκότσυφες, κεδρότσιχλες, χοντρομύτες κλπ
• τα εσωτερικά οροπέδια, όπως το Ξερολίβαδο, που προσελκύουν πουλιά φρυγανικών αλλά και στεπωδών βιοτόπων, όπως το Φρυγανοτσίχλονο κλπ
• τα ορεινά λιβάδια, όπως η Μόλα και το Κεραμίδι, τα οποία το χειμώνα συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον των πουλιών των μεγάλων βουνών, που μετακινούνται σε αναζήτηση ηπιότερων κλιματικών συνθηκών - σταυρομύτες, κοκκινότσιχλες, πύρρουλες,
• τους απέραντους - μετά τις πυρκαγιές - πετρότοπους, που προσφέρουν κατάλληλους βιοτόπους σε πετροπέρδικες, ξεφτέρια, βραχοκιρκίνεζα, χουχουριστές κλπ.

5. Εθνικός Δρυμός Οίτης

Ο Εθνικός Δρυμός Οίτης βρίσκεται στην καρδιά της Ρούμελης και πλέον εντάσσεται σε μια ευρύτερη ομάδα προστατευόμενων περιοχών που περιλαμβάνουν την κοιλάδα και τις εκβολές του Σπερχειού και ένα μεγάλο τμήμα του Μαλιακού κόλπου.

Τα φωτογραφικά θέματα στον Εθνικό Δρυμό Οίτης, σε ότι αφορά στο τοπίο, είναι:

• οι ιδιαίτερες καταστάσεις στο ορεινό δάσος
• το μεγάλο αλπικό λιβάδι της Οίτης, οι Λιβαδιές,
• το τεράστιο σύστημα ρεματιών, βράχων, λόφων και λιβαδιών στην περιοχή Καταβόθρα,
• οι ορθοπλαγιές και τα φαράγγια της ανατολικής όψης, όπως το φαράγγι του Γοργοπόταμου,
• τα ορεινά ρέματα, όπως το Βαλόρεμα
• τα γραφικά χωριά.

Σε ότι αφορά στη φωτογραφία άγριας ζωής, στην Οίτη μπορούμε να φωτογραφίσουμε ζαρκάδια, αγριόγιδα και αγριογούρουνα, ενώ στα πουλιά κυριαρχούν θέματα όπως:

• οι δρυοκολάπτες: στην Οίτη θα βρούμε σημαντικούς πληθυσμούς από όλα τα είδη της νότιας Ελλάδας
• τα δασικά στρουθιόμορφα,
• τα αρπακτικά των ορεινών λιβαδιών, όπως ο Χρυσαετός και το Διπλοσάινο, αλλά και οι Μαυροπετρίτες στη φάση της φθινοπωρινής μετακίνησής τους.

6. Εθνικό Πάρκο Χελμού-Βουραϊκού

Το Εθνικό Πάρκο Χελμού-Βουραϊκού καλύπτει, όπως δηλώνει και το όνομά του, δυο διακριτές, αν και γειτονικές, γεωγραφικές ενότητες: το ορεινό σύμπλεγμα του Χελμού και τη χαράδρα του Βουραϊκού.

Στο τοπίο του Χελμού κυριαρχούν:

• η Κοιλάδα της Στύγας, δηλαδή μια απόκρημνη ορεινή κοιλάδα λαξεμένη από παγετώνες και στολισμένη με το περίφημο Καταρράκτη της Στύγας, μια πτώση νερού ύψους 300 μ.
• η ορθοπλαγιά της Νεραϊδόραχης, δηλαδή η κάθετη ανατολική όψη της κορυφής Νεραϊδόραχη, που δεσπόζει της κοιλάδας του Κριού ποταμού,
• η παγετωνική ενότητα του Ξερόκαμπου, μια ιδιόμορφη τοπογραφικά λεκάνη που στο άνω τμήμα της έχει διαμορφωθεί από την παγετωνική δράση, ενώ στο κατώτερο από την καρστική διάλυση
• η πόλγη των Λουσών, μια τεράστια κλειστή λεκάνη, που αποφορτίζεται από καταβόθρες, τροφοδοτώντας τις πηγές του Πλανητέρου,
• το Σπήλαιο των Λιμνών, ένα μοναδικό υπόγειο σύστημα διαδοχικών λιμνών, που είναι επισκέψιμος,
• τα ιστορικά μοναστήρια, όπως η μονή Αγίας Λαύρας και η μονή Μεγάλου Σπηλαίου,
• τα ποτάμια συστήματα, όπως οι κοίτες και τα παρόχθια δάση των ποταμών Κριού και Βουραϊκού,
• η λίμνη Τσιβλού, μια πανέμορφη λίμνη κρυμένη μέσα στις ανατολικές πλαγιές του Χελμού,
• και τέλος, τα ιστορικά χωριά, όπως τα Σουδενά, η Ζαρούχλα και το Πλανητέρο, πλούσια σε τοπικές ιστορίες και μνημεία.

Το τοπίο του Βουραϊκού συντίθεται από:

• τη λεκάνη του άνω Βουραϊκού,
• την κοιλάδα του μέσου ρου, στην περιοχή της Ζαχλωρούς
• το καθεαυτό φαράγγι του Βουραϊκού, από τη Ζαχλωρού μέχρι το Διακοπτό
• τους σπηλαιώδεις σχηματισμούς,
• τα στοιχεία της σιδηροδρομικής σύνδεσης, δηλαδή τις γέφυρες, τις σήραγγες, την γραμμή του οδοντωτού και το ίδιο το τραίνο.

Σε ότι αφορά τη φωτογραφία άγριας ζωής, η περιοχή του εθνικού πάρκου προσφέρει ευκαιρίες:

• κάργιες, κοράκια, αγριοπερίστερα, βραχοχελίδονα, πετρίτες και άλλα πουλιά των βράχων στα τοιχώματα του φαραγγιού,, από τα Νάματα μέχρι τη Ζαχλωρού,
• νεροκότσυφες, σουσουράδες και ψευταϊδόνια στις όχθες του Βουραϊκού, κυρίως ανάμεσα στη Ζαχλωρού και τα Καλάβρυτα,
• αιγίθαλους και άλλες παπαδίτσες, φυλλοσκόπους, σπίζες και άλλα στις συστάδες φυλλοβόλων κατά μήκος των ποταμών
• γερακίνες και βραχοκιρκίνεζα και άλλα συνήθη αρπακτικά στις περιβάλλουσες αγροδασικές περιοχές
• δρυοκολάπτες, κυρίως Πράσινο στο ελατόδασος και Μεσαίο και Πευκοδρυοκολάπτη στις παραποτάμιες δενδροστοιχίες.

11. Εθνικό Πάρκο Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα και Αλυκής Κίτρους

Το Εθνικό Πάρκο Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα και Αλυκής Κίτρους περιλαμβάνει τη ζώνη των εκβολών των ποταμών Γαλλικού, Αξιού, Λουδία και Αλιάκμονα, καθώς και τις γειτονικές εκτάσεις της λιμνοθάλασσας Καλοχωρίου, του υγρότοπου της Νέας Αγαθούπολης και της λιμνοθάλασσας Αλυκής Κίτρους. Η περιοχή αυτή, που συνήθως αναφέρεται για συντομία ως ΓΑΛΑ, από τα αρχικά γράμματα των τεσσάρων ποταμών, είναι ένα από τα μεγαλύτερα υγροτοπικά συστήματα της Ευρώπης.

Αν και σε μεγάλο βαθμό συνεχόμενες, οι πιο πάνω επτά περιοχές έχουν διαφορετική φυσιογνωμία και περιλαμβάνουν διακριτά βιοτικά και αβιοτικά στοιχεία, προσφέροντας έτσι διαφορετικές ευκαιρίες στο φωτογράφο φύσης.

Σε ότι αφορά στη φωτογραφία τοπίου, το ΓΑΛΑ εναλλάσσει:

• άφθονες εικόνες υγροτόπων, δηλαδή εκτάσεις ρηχών νερών, όπου καθρεφτίζονται οι φιγούρες των παρυδάτιων και υδρόβιων πουλιών
• ιδιότυπες θαλασσογραφίες με κεντρικό θέμα συνήθως τους ψαράδες και φόντο είτε το άδειο πέλαγος, είτε το αστικό σκηνικό της Θεσσαλονίκης ή άλλων οικισμών της περιοχής,
• μεμονωμένα κτήρια ή συστοιχίες από εγκαταστάσεις ψαράδων, αλλού παραδοσιακές και αλλού σύγχρονες, που συμπληρώνται από ψαροκάϊκα και ψαράδες που κάνουν τελετουργικά τις αιώνιες κινήσεις τους
• αγροτικά τοπία, κυρίως εικόνες από γεωργικές εργασίες, όργωμα, σπορά, απαλοιφή των καλαμιών με τη φωτιά, πέρασμα των αγελάδων μέσα από λασπόβαλτους κλπ.

Αναμφίβολα, το ισχυρότερο φωτογραφικό στοιχείο του ΓΑΛΑ είναι τα πουλιά: ο φωτογράφος θα κατακλυσθεί από εκατοντάδες φοινικόπτερα, αναρίθμητους καλαμόκιρκους και γερακίνες, δεκάδες βαρβάρες και κιρκίρια, άφθονες αλκυόνες και διάσπαρτα γλαρόνια και βουτηχτάρια.

Πιο αναλυτικά, στο ΓΑΛΑ αξίζει να εστιάσει κανείς σε:

• τη λιμνοθάλασσα του Καλοχωρίου, πολύ εύκολα προσπελάσιμη και γεμάτη από μεγάλα υδρόβια που έχουν εξοικειωθεί με την ανθρώπινη παρουσία,
• τις εκβολές του Γαλλικού και τη ζώνη ανάμεσα στο Γαλλικό και τον Αξιό, μια τεράστια έκταση που συνδυάζει υγροτιπικά και πελαγικά στοιχεία,
• το δέλτα του Αξιού με τους απέραντους αλμυρόβαλτους,
• τον κάτω ρου και το δέλτα του Αλιάκμονα, όπου παρατάσσονται δεντροστοιχίες, γεωργικές εκτάσεις και απέραντοι αλμυρόβαλτοι και λασπότοποι,
• τον υγρότοπο της Νέας Αγαθούπολης, όπου το χειμώνα καταφεύγουν μεγάλοι πληθυσμοί από παπιά,
• και τέλος τη λιμνοθάλασσα Αλυκής Κίτρους και τους γειτονικούς υγρότοπους, που συμπληρώνουν το μεγάλο αυτό σύστημα.

Κείμενο & φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος