Νότια Εύβοια

Όρη Ζαράκων
Αλυροπόταμος
Πολυπόταμος

Τα όρη των Ζαράκων καταλαμβάνουν το τμήμα ανάμεσα στο Δύστο και τα Στύρα. Πρόκειται για μια λοφώδη ζώνη, με κορυφές που μόλις ξεπερνούν τα 500 μέτρα. Στην παράκτια ζώνη, η περιοχή οριοθετείται από μια απόκρημνη ακτογραμμή προς το Αιγαίο και μια ήπιου αναγλύφου και έντονου διαμελισμού ευβοϊκή ακτή.

Η ενότητα συντίθεται από τους ομαλούς λόφους γύρω από το χωριό Ζάρακες, τους αρκετά μεγαλύτερους όγκους γύρω από τον Αλμυροπόταμο και τα ανάγλυφα γύρω από τον Πολυπόταμο. Αν και τα επιμέρους αυτά συγκροτήματα συνδέονται με λόφους και διάσελα, η συνάφεια του ορεογραφικού ιστού είναι μικρή.

Οι Ζάρακες

Οι κορυφές γύρω από τους Ζάρακες αποτελούν την ηπιότερου αναγλύφου και χαμηλότερου υψομέτρου λοφοσειρά της ενότητας. Ψηλότερο σημείο είναι ο Καθούμενος (ή Βεΐζι) με υψόμετρο μόλις 355 μ.

Η περιοχή κατοικήθηκε από την αρχαιότητα, όπως τεκμηριώνουν τα ευρήματα στον αρχαιολογικό χώρο της Ζωοδόχου Πηγής, όπου αποκαλύφθηκαν λείψανα κτιρίων και τάφων των γεωμετρικών έως και των ύστερων ρωμαϊκών χρόνων. Τα λείψανα της κλασικής περιόδου ανήκουν πιθανότατα στα Ζάρητρα, αρχαία πόλη της ζώνης επιρροής της Ερέτριας, που βρισκόταν υπό την προστασία του οχυρού Ζάρετρα .

Στις πτυχές πιο πάνω των λόφων φωλιάζουν οι Ζάρακες (αρχικά Ζάρκα), το μεγαλύτερο χωριό της περιοχής, μετεγκατάσταση του μητρικού οικισμού Μαχαλάς, που βρίσκεται λιγο βορειότερα και επισημαίνεται από μερικές παλιές εκκλησίες. Ο Μαχαλάς εγκαταλείφθηκε αλλά δεν ερειπώθηκε και σήμερα τα ανακαινισμένα σπίτια του συνθέτουν τον καλύτερα διατηρημένο παραδοσιακό οικισμό της περιοχής. Μια από τις πιο εντυπωσιακές οικίες, το διώροφο του Χρ. Κιτσέλη έχει χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο, ως χαρακτηριστικό δείγμα της τοπικής αρχιτεκτονικής.

Στο κέντρο της νέας θέσης των Ζαράκων, όπου παλιότερα βρίσκονταν τα αλώνια της περιοχής, ορθώνεται ο ψηλός ανεμόμυλος «Ελληνόπυργος», όνομα που δηλώνει ότι έχει αναγερθεί στη βάση παλαιότερου πύργου.

Ο Αλμυροπόταμος και ο Πολυπόταμος

Ο Αλμυροπόταμος και ο Πολυπόταμος είναι οι δυο μεγαλύτεροι οικισμοί στο νότιο τμήμα της ενότητας. Όπως όλες οι προεπαναστατικές εγκαταστάσεις, τα δυο χωριά είναι χτισμένα στην ακμή της λοφοσειράς, αποφεύγοντας τους ευλίμενους όρμους, όπου η κατοίκηση επεκτάθηκε πολύ μεταγενέστερα.

Ο Αλμυροπόταμος είναι κτισμένος γύρω από την κοιλάδα του χείμαρρος Διπόταμος. Το χωριό παίρνει το όνομά του από μια παράκτια πηγή, τη «Μεγάλη Φλέβα», τα νερά της οποίας αναμειγνύονται άμεσα με το νερό της θάλασσας.

Ανάμεσα στα δύο χωριά και προς τον Ευβοϊκό υψώνεται ο όγκος Μεγάλο Βουνό, που με τα 515 μέτρα του είναι το ψηλότερο σημείο της περιοχής. Στον υπήμενο όρμο που δημιουργείται από τα ακρωτήρια του Μεγάλου Βουνού φωλιάζουν η Παναγιά, το παλιό επίνειο της περιοχής και το Δήλησο, μια από τις πιο ενδιαφέρουσες παράκτιες θέσεις της ενότητας. Οι ρεματιές της περιοχής έχουν πλούσια βλάστηση και μαζί με τον μικρό παράκτιο υγρότοπο κοντά στον οικισμό, συγκεντρώνουν έναν πολύ μεγάλο αριθμό πουλιών.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος