Το μυκηναϊκό τοπίο

Περιήγηση
στο μυκηναϊκό τοπίο

Μυκήνες topoguide: Το μυκηναϊκό τοπίο
Το μυκηναϊκό τοπίο
Πατήστε για μεγέθυνση

Η ευρύτερη επικράτεια του οικιστικού και πολιτιστικού πυρήνα των Μυκηνών καλύπτει ένα μέρος της ΒΑ Πελοποννήσου και συγκεκριμένα την ορεινή περιοχή ανάμεσα στους κάμπους του Άργους και της Κορίνθου. Η μεγάλη αυτή ημιορεινή ζώνη, είχε για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα εντονότερη οικιστική, συγκοινωνιακή και παραγωγική αξία από ότι βλέπουμε σήμερα και σε όλες τις ιστορικές περιόδους αποτέλεσε τμήμα των επικρατειών στρατηγικών πόλων και λειτουργιών.

Θεωρώντας ότι η βάση ενός πολιτισμού είναι ο χώρος τον οποίο κατοικεί, νέμεται, διατρέχει και απολαμβάνει, αποτολμούμε την ονοματοδοσία "Μυκήνες" στο σύνολο πεδινών και ορεινών συστατικών που αρθρώνονται ανάμεσα στις Μυκήνες και το πολυπολικό πλέγμα μεγάλων χωριών και κάστρων στο όριο της κορινθιακής επικράτειας. Η προσέγγιση αυτή αντανακλά μια ιστορικο-γεωγραφική οργάνωση του χώρου, που είναι αναγνώσιμη ακόμα και στις σημερινές ροές.

Οι διαβάσεις

Η Αργολίδα και Κορινθία είναι ένα από τα πιο σημαντικά δίπολα του ελληνικού ιστορικού γίγνεσθαι, καθώς η μεν Κορινθία ελέγχει (αν όχι συνιστά) το κλειδί εισόδου στην Πελοπόννησο, η δε περιοχή της Αργολίδας χαρακτηρίζεται από ένα μοναδικό συνδυασμό χερσαίων και θαλάσσιων στοιχείων, που της χαρίζουν όχι μόνο σημαντικό πλούτο αλλά και σπάνια ευελιξία. Πράγματι, η Αργολίδα απολαμβάνει μια συμπληρωματικότητα εκτεταμένων ορεινών, πεδινών και υδατικών πόρων με ένα μεγάλο εύρος θαλάσσιων διεξόδων, στοιχεία που κινητοποίησαν τη σπαργή του μυκηναϊκού θαύματος.

Μυκήνες topoguide: Οι πέντε συνδέσεις της αρχαίας Κορίνθου με το κέντρο των Μυκηνών
Οι πέντε συνδέσεις της αρχαίας Κορίνθου με το κέντρο των Μυκηνών
Πατήστε για μεγέθυνση

Όπως και στο άλλο σπουδαίο δίπλο της Νότιας Ελλάδας, την Αθήνα και τη Θήβα, έτσι και εδώ υπάρχει μια χαμηλή αλλά μακρύτατη οροσειρά που χωρίζει την Αργολίδα από την Κορινθία. Άμορφη και κερματισμένη, η οροσειρά δεν έχει ενιαίο όνομα: μην προσφέροντας σημαντική ενδοχώρα, η μακριά σειρά των μικρών αυτών βουνών αναγνώστηκε με την εγκάρσια και όχι τη διαμήκη γεωμετρία της. Σήμερα είναι - κάπως - γνωστή ως οροσειρά της Νυφίτσας.

Η οροσειρά της Νυφίτσας έχει έντονα κυματιστή κορυφογραμμή, με πολλά διάσελα και κάθετες χαραδρώσεις, που δημιουργούν ισάριθμα περάσματα. Τα περάσματα αυτά δημιουργούν τους αναπόδραστους άξονες επικοινωνίας και εντοπίστηκαν από την προϊστορία, παραμένοντας έκτοτε έως και σήμερα οι κύριες συνδέσεις ανάμεσα στον αργολικό και το κορινθιακό κόσμο.

Μυκήνες topoguide: Η διάβαση του Αγίου Βασιλείου

Η διάβαση του Αγίου Βασιλείου
Πατήστε για μεγέθυνση
Οι δρόμοι που αξιοποιούσαν τα περάσματα αυτά ήσαν :
  • Ο δρόμος της Νεμέας (Κόρινθος-Νεμέα-Φίχτια-Μυκήνες)
  • Τα Δερβενάκια (Κόρινθος-Σπαθοβούνι-στενωπός στα Χάνια Δερβενακίων-Μυκήνες)
  • Τα ορεινά Δερβενάκια (παραλλαγή της πιο πάνω πορείας, με μικρή συντόμευση από το ορεινό πέρασμα τους Αγίου Σώστη)
  • Το πέρασμα του Αγίου Βασιλείου (Κόρινθος-Σπαθοβούνι-Χάνια-Άγιος Βασίλειος-Μυκήνες)
  • Η Κοντοπορεία (Κόρινθος-Κλενιά-Κλεισούρα-Αγιονόρι-Πρόσυμνα-Μυκήνες)

Οι φυσικοί πόροι

Με μια πρόχειρη ματιά, το τοπίο της ευρύτερης περιοχής των Μυκηνών μοιάζει με εκείνο άλλων ημιορεινών ζωνών της Νότιας Ελλάδας. Πρόκειται άλλωστε για ασβεστολιθικούς όγκους, με τυπική γεωμορφολογία τεκτονικών ανυψώσεων, βαθιά διαβρωμένων χαραδρών και εκτεταμένων βραχότοπων.

Αυτό που διαφοροποιεί την περιοχή αυτή, ωστόσο, είναι ότι παρόλη την έντονη τοπογραφία, που δημιουργεί την αίσθηση ορεινού αποκλεισμού, το γενικό υψόμετρο είναι μικρό και συνεπώς οι κλιματικές συνθήκες διαφέρουν λίγο από εκείνες των παρακείμενων κάμπων, Επιπλέον, τα εσωτερικά ανάλγυφα κρύβουν μεγάλες ομαλές και εύφορες λεκάνες, που συμπληρώνουν καίρια με καλλιεργήσιμες εκτάσεις το μέγεθος των κτηνοτροφικών πόρων.

Συνολικά, η περιοχή αυτή, που εξωτερικά φαίνεται φτωχή και άξενη, κρύβει πολλές εσωτερικές πτυχές και έτσι, χωρίς να φτάνει στο σημείο του να δημιουργεί πραγματική ενδοχώρα - κανένας οικισμός άξιος λόγου δεν σχηματίστηκε στο εσωτερικό των λόφων - προσφέρει πολλές ευκαιρίες παραγωγής και προσωρινής εγκατάστασης, άρα συνιστά ένα θύλακα ασφάλειας για τους τριγύρω οικισμούς.

Μυκήνες topoguide: Παλιές πεζούλες στον Άγιο Αντώνιο, οροσειρά της Νυφίτσας
Παλιές πεζούλες στον Άγιο Αντώνιο, οροσειρά της Νυφίτσας
Πατήστε για μεγέθυνση

Η κύρια αντιξοότητα της εσωτερικής αυτής ζώνης, που προφανώς απέτρεψε τη μόνιμη εγκατάσταση, είναι η απουσία υδατικών πόρων. Πράγματι, οι πηγές είναι ελάχιστες στην περιοχή και ακόμα και στις περιπτώσεις που είχαν κάποια σταθερή παροχή, όπως η πηγή Φραντζή στο Αγιονόρι, απλά συμπλήρωναν τα πηγάδια-στέρνες των οικισμών. Σήμερα, οι μεγάλες υπογειες στέρνες στις Λίμνες, την Πρόσυμνα, τον Άγιο Βασίλειο και αλλού, εξακολουθούν να καλύπτουν τις δευτερεύουσες χρήσεις, όπως τον ποτισμό των ζώων.

Μυκήνες topoguide: Κοινοτική στέρνα-πηγάδι στις Λίμνες
Κοινοτική στέρνα-πηγάδι στις Λίμνες
Πατήστε για μεγέθυνση

Το θέμα των υδατικών πόρων της περιοχής αναπτύσσεται στο κεφάλαιο Το νερό στο μυκηναϊκό τοπίο.

Περπατώντας σήμερα στο μυκηναϊκό τοπίο

Η προσπέλαση των διάσπαρτων και απομακρυσμένων φυσικών πόρων της ευρύτερης επικράτειας της μυκηναϊκής οικονομίας γινόταν μέσα από ένα ατελείωτο δίκτυο μονοπατιών, τα πιο κεντρικά από τα οποία είχαν μετατραπεί σε κανονικούς δρόμους της εποχής, δηλαδή δρόμους για ελαφρά άρματα. Οι οδεύσεις αυτών των μονοπατιών ακολουθούσαν τις υφέσεις και τα πιο ομαλές ζώνες, χωρίς ωστόσο να διστάζουν να περάσουν από πιο δύσβατες ζώνες ότν το κέρδος της απόστασης ήταν σημαντικό. Από το δίκτυο αυτό, απομένουν λίγα σπάργανα που μας δείχνουν το μέγεθος της έντασης της παρουσίας και δραστηριότητας στο ορεινό τοπίο.

Για να εξυπηρετηθεί, με κάπως σύγχρονους όρους, η εκμετάλλευση των διάσπαρτων γεωργικών και κτηνοτροφικών πόρων της ορεινής περιοχής των Μυκηνών, χρειάστηκε να κατασκευαστεί ένα εκτενές δίκτυο χωματόδρομων. Επιπλέον, την τελευταία δεκαετία, η κορυφογραμμή της Νυφίτσας στολίστηκε με μια σειρά ανεμογεννήτριες, που και αυτές προσπελαύνονται από ένα σύστημα διακλαδιζόμενων δρόμων. Φυσικά, οι βατοί φυσικοί άξονες, όπως η Κοντοπορεία, έχουν προ πολλού μετατραπεί σε κεντρικές ασφαλτοστρωμένες συνδέσεις.

Οι παρεμβάσεις αυτές διέκοψαν τα παλιά νήματα επικοινωνίας, τα οποία φυσικά είχαν ήδη χάσει τη φρεσκάδα τους, καθώς η χρήση των ορεινών πεδίων είχε ατονήσει. Έτσι, σήμερα η ανίχνευση των αρχαίων δρόμων της περιοχής γίνεται σποραδικά και ελλειπτικά.

Μυκήνες topoguide: Περπατώντας στο τοπίο του μυκηναϊκού κόσμου
Περπατώντας στο τοπίο του μυκηναϊκού κόσμου
Στο μονοπάτι Κλένια-Αγιονόρι
Πατήστε για μεγέθυνση

Παρόλα αυτά, και κυρίως χάρη στην πρόσφατη εμπλοκή τοπικών ομάδων, ένα μέρος από τους παλιούς δρόμους έχει αναγνωριστεί, καθαριστεί και εν μέρει σηματοδοτηθεί και μπορεί να παρασύρει τον επισκέπτη σε μια πιο βιωματική ανάγνωση του πεδίου. Το πέρασμα του Αγίου Βασιλείου, η ορεινή σύνδεση Κλένια-Αγιονόρι, η τραβέρσα του Αδριάνειου Υδραγωγείου μαζί με κτηνοτροφικά μονοπάτια στα Δερβενάκια και τέλος το φαράγγι του Βουκίνας, μπορούν σήμερα να περπατηθούν ευχάριστα.

Γύρω από τις Μυκήνες, ο επισκέπτης μπορεί να περιδιαβεί τον περίφημο Μυκηναϊκό δρόμο ή να μελετήσει το αναλλοίωτο μυκηναϊκό τοπίο από το ύψος του Αγιολιά και του γειτονικού Προφήτη Ηλία Βαρσεκά.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος

topoguide Greece

ΟΔΗΓΟΣ ΣΤΟ ΜΥΚΗΝΑΪΚΟ ΚΟΣΜΟ

Μια διεξοδική παρουσίαση του τοπίου, του φυσικού και πολιτισμικού πλούτου και των πεζοορικών δυνατοτήτων των μικρών βουνών γύρω από τις Μυκήνες περιλαμβάνεται στον οδηγό Μυκήνες topoguide της AnaDigit.

Ο οδηγός Μυκήνες topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android μαζί με άλλες δεκάδες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Οι Μυκήνες topoguide περιλαμβάνεται στην ομάδα της Πελοποννήσου. Αποκτήστε τον οδηγό Μυκήνες topoguide ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.

Ο οδηγός Μυκήνες topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό Μυκήνες topoguide ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.

Το topoguide Greece έχει τη δυνατότητα ταυτόχρονης απεικόνισης έως και 15 περιοχών, επιτρέποντας έτσι την προβολή πολλών περιοχών της Πελοποννήσου και την εύκολη εναλλαγή των διαδρομών, των εκατοντάδων Σημείων Ενδιαφέροντος και των δεκάδων σελίδων του οδηγού με τις αναρίθμητες φωτογραφίες.
topoguide Greece