Το σύμπλεγμα της Ταναΐδας
Κεντρική Εύβοια
Το σύμπλεγμα της Ταναΐδας
Το οροπέδιο της Ταναΐδας
Στο πρώτο πλάνο, το οροπέδιο της Ταναΐδας, στο βάθος η ΔίρφυΠατήστε για μεγέθυνση
Στο πρώτο πλάνο, το οροπέδιο της Ταναΐδας, στο βάθος η Δίρφυ
Ένα περίγραμμα
Βόρεια του διασέλου Πορτίτσες της Δίρφυος (οδικό πέρασμα από Άγιο Αθανάσιο προς Γλυφάδα) και μέχρι διάσελο Σταυρός (οδικό πέρασμα από Κοντοδεσπότι προς Λιμνιώνα), από όπου αρχίζει ο Πυξαριάς (1351 μ.), μεσολαβεί ένα σύντομο αλλά δαιδαλώδες ορεινό συγκρότημα, μέσου υψομέτρου με κυριότερες κορυφές το Τσαγκαράκι (1117 μ.), τον Ψηλό Βράχο (1117 μ.), τον Καλπακόβραχο (1176 μ.) και την Κερασιά (1089 μ.), οι οποίες παρατίθενται πάνω σε μια βραχώδη κορυφογραμμή που ενώνει τα δυο πιο πάνω διάσελα.
Η «φρουρά» στο διάσελο Πορτίτσες
Το ανώνυμο αυτό ορεινό τοπίο είναι αρκετά απόκρημνο και απομονώνει την παράκτια ζώνη Γλυφάδας-Λιμνιώνα από τα ανάγλυφα αλλά και τη ζωή της Κεντρικής Εύβοιας. Εκτός από τα εξωτερικά διάσελα Πορτίτσες και Σταυρός, μοναδικό εσωτερικό βατό πέρασμα της Ταναΐδας είναι το διάσελο Καρτσίνι, στα 940 μ. Το παλιό μονοπάτι που περνά από εδώ συνέδεε τη Μακρυκάπα με τα μικροχώρια Κοτσίκια, Νίκη, Κερασιά και Αγριοσυκιά, μέσω της θέσης Βαβουλά, όπου ξωκλήσι της Ανάληψης και σημαντική πηγή Τριάδας. Η κοντοπορεία αυτή διερχόταν από πολύ πιο δύσβατο πεδίο από ότι οι στράτες από τις Πορτίτσες και το Σταυρό και χρησιμοποιήθηκε μόνο από κτηνοτρόφους. Η σύνδεση παραμένει εφικτή, καθώς το μονοπάτι διακρίνεται ακόμα.
Το καθεαυτό ορεινό τοπίο της Ταναΐδας είναι ακατοίκητο: στα δυτικά, τα αγροτικά χωριά Άτταλη, Μακρυκάπα, Πλατάνα, Μακρυμάλλη και Κοντοδεσπότι είναι στην ουσία εγκατεστημένα στην περίμετρο της πεδινής τοπογραφίας, ενώ οι οικισμοί Αγριοσυκιά, Κερασιά, Κοτσίκια και Νίκη, αφού αγωνίστηκαν επί αιώνες να επιβιώσουν γύρω από τους ελάχιστους πόρους που πρόσφεραν τα μικρά οροπέδια ανάμεσα στους ανατολικούς πρόποδες και την βραχώδη ακτή, σήμερα έχουν πρακτικά εγκαταληφθεί.
Το οροπέδιο της ΤαναΐδαςΠατήστε για μεγέθυνση
Το οροπέδιο της Ταναΐδας
Όλο το σύμπλεγμα έχει έντονη καρστική τοπογραφία: είναι κατάσπαρτο από δολίνες, φαραγγάκια, μικρές και μεγαλύτερες καταβόθρες, κρημνούς και σκελετικές βραχώδεις μορφές.
Προφανέστερο και πιο ενδιαφέρον καρστικό στοιχείο μέσα στο περίπλοκο ορεινό ανάγλυφο είναι το οροπέδιο της Ταναΐδας, ένα καρστικό βαθύπεδο ή καλύτερα μια μικρή πόλγη με κάποια εσωτερική υδρογραφία, που απλώνεται νότια του Καλπακόβραχου. Η εντύπωση που προκαλεί η παρουσία ενός σχετικά ευμεγέθους και ιδιαίτερα φιλικού οροπεδίου μέσα στο λαβυρινθώδες και έντονα βραχώδες ανάγλυφο του συμπλέγματος ώθησε τους νεότερους επισκέπτες στη χρήση του τοπωνυμίου Ταναΐδα ως όνομα όλης της περιοχής.
Βλάστηση της Ταναΐδας
Οι κορυφές της Ταναΐδας και η διαδοχή πεύκων, λιβαδιών και ελάτωνΠατήστε για μεγέθυνση
Οι κορυφές της Ταναΐδας και η διαδοχή πεύκων, λιβαδιών και ελάτων
Η βλάστηση του συμπλέγματος είναι τυπική των άλλων μεσαίων βουνών της Κεντρικής Εύβοιας και περιλαμβάνει θαμνώνες, λιβάδια, φρύγανα, πεύκα και έλατα.
Το ελατόδασος μέσα στο καρστικό τοπίο της ΤαναΐδαςΠατήστε για μεγέθυνση
Το ελατόδασος μέσα στο καρστικό τοπίο της Ταναΐδας
- χαμηλά συναντάμε ένα υπολειμματικό πευκοδάσος, που διασώζεται ανάμεσα σε λιβάδια και πετροπλαγιές, οι οποίες άλλοτε καλλιεργούντο ή βόσκονταν εντατικά. Τα πεύκα βρίσκονται υπό καθεστώς ήπιας ρητινοσυλλογής.
- Από το τέλος του πευκοδάσους - και με περιορισμένο βαθμό ανάμιξης - ξεκινά το ελατόδασος, αρκετά ρωμαλέο και συνεχές, αν εξαιρέσει κανείς τα βραχώδη περιγράμματα των αναρίθμητων δολινών και τις ορθοπλαγιές της βόρειας πλευράς.
- Οι κορυφές είναι εξαιρετικά βραχώδεις και σχηματίζουν το τρίτο βασικό στοιχείο του τοπίου της Ταναΐδας.
Ριτηνοσυλλογή στο πευκοδάσος πάνω απο την Πλατάνα
Προσπέλαση και περιήγηση
Η προσπέλαση και περιήγηση στην Ταναΐδα βασίζεται σε ένα περιορισμένο και δύσβατο οδικό δίκτυο. Ο βασικός δρόμος που διατέμνει το σύμπλεγμα ξεκινά λίγο μετά την Πλατάνα, περνά από έναν αυχένα στα 900 μ. και ξανασυναντά άσφαλτο κοντά στο χωριό Αγία Σοφία. Το πρώτο σκέλος του δρόμου, που μέσω ενός παρακλαδιού εξυπηρετεί και το οροπέδιο της Ταναΐδας, είναι μάλλον βατό, το δεύτερο τμήμα όμως, προς το βορρά, είναι εξαιρετικά πετρώδες και διαβρωμένο και συνήθως δεν επιτρέπει τη διάσχιση του ορεινού συμπλέγματος.
Το ξωκλήσι των Αγίων Αναργύρων στην καρδιά του οροπεδίου της Ταναΐδας
Η καθεαυτό Ταναΐδα, δηλαδή το οροπέδιο, σχηματίζεται σε υπόβαθρο αδιαπέρατων πετρωμάτων που περιβάλλονται από χαμηλούς τοίχους ασβεστόλιθου. Χάρη στην μικρή περατότητα του πυθμένα του οροπεδίου υπάρχει μια μικρή εσωτερική απορροή, που συγκεντρώνεται σε 3-4 ρηχές λιμνούλες: η μεγαλύτερη από αυτές βρίσκεται κρυμένη στον ανατολικό λοβό του οροπεδίου, μέσα στα έλατα.
Η μεγαλύτερη και μακροβιότερη λιμνούλα σχηματίζεται στον ανατολικό λοβό του οροπεδίου
Στο οροπέδιο διατηρούνται μια δεκάδα παράγκες, που άλλοτε εξυπηρετούσαν τους κτηνοτρόφους που διατηρούσαν το μισό χρόνο τα ζώα τους στο ήπιο περιβάλλον των 1000 μ. Οι καλύβες αυτές έχουν βελτιωθεί κάπως και καλύπτουν τις ανάγκες ενός ολιγοήμερου παραθερισμού.
Στο κέντρο του οροπεδίου βρίσκεται η εκκλησία των Αγίων Αναργύρων και μια ομβροδεξαμενή, κατάλοιπο και αυτή του κτηνοτροφικού παρελθόντος της τοποθεσίας.
Στο δυτικό τμήμα του οροπεδίου, τα όμβρια δημιουργούν 2-3 μικρές λίμνες
Μια μεγαλύτερη λίμνη έχει δημιουργηθεί στις βορινές πλαγιές, στην περιοχή Πλατανάκι. Η λίμνη βρίσκεται μέσα στη ζώνη του Πουρναριού και δεν έχει παρόχθια βλάστηση.
Η λίμνη στο Πλατανάκι
Χλωρίδα της Ταναΐδας
Οι βραχώνες των πλαγιών, αλλά κυρίως των κορυφών, φιλοξενούν πολλά ενδιαφέροντα φυτά των συγκεκριμένων βιοτόπων και της ανάλογης υψομετρικής ζώνης.
viscidus
diffusus
attica
subsp. attica
constandini
.
Αν και τα φυτά της περιοχής δεν έχει μελετηθεί, η απλή παρατήρηση υποδεικνύει την ομοιότητα της χλωρίδας της ανώτερης ζώνης με εκείνη των γειτονικών περιοχών της Δίρφυος, σε ανάλογο γεωλογικό πεδίο.
cylindraceum
lutea
.
Τα πουλιά της Ταναΐδας
Η Ελατοπαπαδίτσα (Periparus ater) είναι το πιο άφθονο στρουθιόμορφο του ελατοδάσους
Η Ταναΐδα αποτελεί τμήμα ενός πολύπτυχου οικοσυστήματος με ημιορεινά και ορεινά χαρακτηριστικά, μέσα στα οποία συμπεριλαμβάνονται αγροδασικές εκτάσεις και παράκτιες ορθοπλαγιές. Όλα τα συστατικά του τοπίου διατάσσονται και εναλλάσσονται σε στενή συνάφεια, δημιουργώντας ένα μωσαϊκό καταστάσεων, μέσα στο οποίο η αφωνία των στείρων πετρότοπων συμπληρώνεται με τη σπαργή των αγροδασικών τοπίων, των παρόχθιων ζωνών και του καθεαυτό δάσους.
Πανταχού παρούσα, επίμονη και άφοβη, η Κουρούνα (Corvus cornix) είναι το πιο αποτελεσματικό αρπακτικό της περιοχής
Αυτή η μωσαϊκότητα μπορεί να αξιοποιηθεί εύκολα από τα ζώα που μετακινούνται έντονα, όπως τα θηλαστικά και τα πουλιά. Έτσι η Ταναΐδα βρίσκεται μέσα στην εμβέλεια κυνηγιού των αρπακτικών της Δίρφυος και των μεγάλων νυχτόβιων των παράκτιων φαραγγιών, ενώ παράλληλα συγκεντρώνει πουλιά του πεδινού δάσους, των φρυγάνων, του ελατοδάσους και των πετροπλαγιών.
Φιλοπερίεργη αλλά και εξαιρετικά επιφυλακτική, η Κίσσα (Garrulus glandarius) θα βρει τον τρόπο να εξετάσει τον παρείσακτο από μια θέση ασφαλείας
Ειδικότερα το ελατόδασος γύρω από το οροπέδιο της Ταναΐδας φιλοξενεί τα περισσότερα από τα αναμενόμενα είδη του βιοτόπου, όπως ξεφτέρια, χουχουριστές, παπαδίτσες και σπίζες, ακόμα και καμποδεντροβάτες.
Όπως και πολλά άλλα ζώα του οροπεδίου, ο Κότσυφας (Turdus merula) θα περάσει αρκετές φορές την ημέρα από τις λούτσες
Οι λίμνες του οροπεδίου, μικρές αλλά μεστές σε αμφίβια, προσελκύουν τα αρπακτικά της περιοχής, όπως τα κορακοειδή, τα γεράκια και τα νυχτοπούλια, ενώ παράλληλα αποτελούν πολύτιμο πόρο ποτισμού για όλα τα μικρά ζώα.
Αν και νυκτόβιο αρπακτικό, ο Χουχουριστής (Strix aluco) ελέγχει και την ημέρα τις λίμνες της Ταναΐδας για κάποιο αφηρημένο αμφίβιο ή κάποιο απρόσεκτο πουλί
Οι μεγάλες ορεινές κοιλάδες ανάμεσα στην Ταναΐδα και τον Πυξαριά προσφέρουν ποικίλες ευκαιρίες κυνηγιού στα ημερόβια αρπακτικά, όπως η Γερακίνα, ο Φιδαετός, το Βραχοκιρκίνεζο και ο Πετρίτης, αλλά και οι Μαυροπετρίτες που φτάνουν εδώ μετά τις πρώτες στάσεις στα νησιά του Αιγαίου.
Η πιο εξοικειωμένη με το ορεινό περιβάλλον από τις σουσουράδες, η Λευκοσουσουράδα (Motacilla cinerea), παραμένει επί μακρόν στο οροπέδιο
Την Άνοιξη, Σταυλοχελίδονα (Hirundo rustica) και Σπιτοχελίδονα (Delichon urbicum) συναγωνίζονται στην οικοδομική δεξιότητα
Θηλυκός Μαυροσκούφης (Sylvia atricapilla)
Κείμενο & φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
topoguide Greece
Οδηγός της Ταναΐδας
Ο οδηγός Δίρφυς topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android μαζί με άλλες δεκάδες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Η Δίρφυς topoguide περιλαμβάνεται στην ομάδα της Κεντρικής Ελλάδας. Αποκτήστε τον οδηγό Δίρφυς topoguide ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Ο οδηγός Δίρφυς topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό Δίρφυς topoguide ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι το topoguide Greece έχει τη δυνατότητα ταυτόχρονης απεικόνισης έως 15 (δεκαπέντε) περιοχών, επιτρέποντας έτσι την συνολική προβολή πολλών περιοχών της Κεντρικής Ελλάδας και την εύκολη εναλλαγή των διαδρομών, των εκατοντάδων Σημείων Ενδιαφέροντος και των δεκάδων σελίδων του οδηγού με τις αναρίθμητες φωτογραφίες.