Ανακαλύψτε το Βόρειο Ταΰγετο

Ο Βόρειος Ταΰγετος είναι μια κορυφογραμμή αναπτύγματος 34 χλμ. που εκτείνεται ανάμεσα στο Λιοντάρι, στα νότια όρια της Μεγαλοπολίτιτδας και στο διάσελο Λαγκάδα (Σιλίμποβες), από όπου αρχίζει ο καθεαυτό Ταΰγετος.

Η κορυφογραμμή ξεκινά πολύ ομαλά στα βόρεια, με το λόφο του βυζαντινού κάστρου του Λιονταρίου να σηματοδοτεί την αρχή του ορεινού αναγλύφου στα νότια της λεκάνης της Μεγαλόπολης. Παραμένοντας σε μέτριο υψόμετρο, η πολυσχιδής αυτή ράχη φιλοξενεί μερικά χωριά, όπως τη Φαλαισία, και δυο μοναστήρια, τη μονή Αμπελακίου και τη μονή Μπούρα.

Νότια της Φαλαισίας, το ανάγλυφο υψώνεται και ξεπερνά τα 1200 μ. (κορυφή Τούρλα, 1279 μ.). Η κορυφογραμμή γίνεται πιο σαφής και φτάνει τα 1500 μ., πριν χαμηλώσει λίγο στο διάσελο ανάμεσα στο Γεωργίτσι και το Νεοχώρι. Ακολουθεί η κορυφή Μαλεβός (1612 μ.) και μια σειρά κορυφούλες γύρω στα 1700, μέχρι την περιοχή Γραμμένη Πέτρα, όπου η ψηλότερη κορυφή του συγκροτήματος, η απόκρημνη Ξεροβούνα, αποκλίνει προς τα ΝΑ και υψώνεται στα 1852 μ.

Ο κεντρικός άξονας της ράχης συνεχίζει νότια μέχρι το πέρασμα της Λαγκάδας, στην περιοχή του αραιού συνοικισμού Σιλίμποβες, όπου γίνεται και η ζεύξη με τον κυρίως Ταΰγετο.

Μια αναλυτική παρουσίαση της γεωγραφίας της περιοχής θα βρείτε στο κεφάλαιο Γεωγραφία του Βόρειου Ταΰγετου.

Η δύσκολη εποίκηση ενός πλούσιου αλλά σκληρού περιβάλλοντος

Η γενική γεωγραφία του Βόρειου Ταΰγετου είναι αυτή μιας στενής κορυφογραμμής που δεν πρόσφερε πόρους και κατάλληλο χώρο για εποίκηση στον άξονά της. Αντίθετα, οι δυο πλευρές του συγκροτήματος, η ανατολική και η δυτική, είναι πολυσχιδείς και πλούσιες σε νερά και δασικούς πόρους. Έτσι η ανθρώπινη εποίκηση συγκεντρώνθηκε κατά μήκος των δυο πλευρών και μάλιστα στα ανατολικά δημιουργεί μια γραμμική αλληλουχία πάνω στην ισοϋψή των 600 μέτρων, ενώ στα δυτικά ακολουθεί ελεύθερα τις εδαφικές ευκαιρίες και τις πηγές, κυμαινόμενη ανάμεσα στα 500 και τα 1200 μέτρα. Είναι χαρακτηριστικά τα υψόμετρα των δύο πιο κοντινών χωριών, εκατέρωθεν του ορεογραφικού άξονα: Γεωργίτσι (850 μ.), Νεοχώρι (1200 μ.).

Τα χωριά της ανατολικής πλευράς έζησαν και ευημέρησαν μέσα στις αντιξοότητες και ευκαιρίες του περίπλοκου αναγλύφου της περιοχής τους: από την μια είχαν άφθονα ρέοντα νερά - ένα στοιχείο που στην την εποχή της ακμής της παραδοσιακής οικονομίας σήμαινε έσοδα από νερόμυλους - και ένα πλούσιο δασικό περιβάλλον - μέσα στο οποίο εγκατέστησαν καστανιές - και από την άλλη οι γεωργικές ζώνες ήταν περιορισμένες και απόκρημνες και οι μεταξύ τους επικοινωνίες δύσκολες και συγκεκριμένες.

Παρόλους τους περιορισμούς, τα χωριά της ανατολικής πλευράς αναπτύχθηκαν εντυπωσιακά και σε συνάρτηση με τις κώμες της περιμέτρου του παλιού λακωνικού πυρήνα, ευημέρησαν. Τρία από αυτά, το Καστόρειο, το Γεωργίτσι και ο Λογγανίκος αναδείχθηκαν σε κεφαλοχώρια.

Η δυτική πλευρά του συγκροτήματος παρουσιάζει μια πιο τυπική εικόνα ορεινού τοπίου, με πιο ισοβαρή κατανομή ευκαιριών και λιγότερο επιβαρυντική τοπογραφία. Εδώ ξεχώρισαν το Δυρράχι, το Νεοχώρι και η Νέδουσα, κεφαλοχώρια ενός χαλαρού γαλαξία μικρών συνοικήσεων.

Μια παρουσίαση των κυριότερων οικισμών του Βόρειου Ταΰγετου θα βρείτε στο κεφάλαιο Τα χωριά του Βόρειου Ταΰγετου.

Εκκλησιαστικά μνημεία του Βόρειου Ταΰγετου

Αντιπροσωπεύοντας μια μάλλον φτωχή ορεινή περιφέρεια, ο Βόρειος Ταΰγετος δεν προτιμήθηκε για την εγκατάσταση σημαντικών μοναστικών κοινοτήτων.

Οι λίγες μονές που είναι ενεργές σήμερα είναι οι μονές Μπούρα και Αμπελακίου στα βόρεια και η μονή Ζωοδόχου Πηγής κοντά στο Καστόρειο. Θεωρείται ότι κάποιες εκκλησίες σε δυσπρόσιτες θέσεις, όπως το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία κοντά στο Γεωργίτσι, υπήρξαν καθολικά μικρών μονών και κάποιες από αυτές πιθανόν ιδρύθηκαν στην περίοδο ακμής του βυζαντινού Μυστρά και μέσα στην εμβέλεια της ακτινοβολίας του.

Στα δυτικά η μονή Μαρδακίου, κοντά στην Νέδουσα, ήταν ανέκαθεν στραμένη προς τη Μεσσηνία, όπως και οι μονές Σιδηρόπορτας και Μελέ στα νότια που βρίσκονται στην άμεση σφαίρα της μεσσηνιακής επιρροής - άλλωστε ανήκουν ορεογραφικά στον κυρίως Ταΰγετο.

Όλα τα πιο πάνω μοναστήρια προσειδιάζουν περισσότερο στο γνωστό από όλη την ορεινή Ελλάδα τύπο του εκκλησιαστικού ιδρύματος που συνδυάζει τους ρόλους του κοινωνικού, οικονομικού και διοικητικού πόλου μιας καθορισμένης περιφέρειας. Αντίθετα, η μονή Ρεκίτσας, σαφώς μικρότερης σημασίας, αποτέλεσε τυπική περίπτωση μονής καταφυγίου και συνέδεσε την ιστορία της κυρίως με τα επαναστατικά ρεύματα των τελευταίων δεκαετιών της Τουρκοκρατίας.

Περισσότερα στοιχεία για τα πιο πάνω μοναστήρια θα βρείτε στο κεφάλαιο Μοναστήρια του Βόρειου Ταΰγετου.

Πεζοπορία και ορειβασία στο Βόρειο Ταΰγετο

Οι κυριότερες πεζοπορικές και ορειβατικές διαδρομές του Βόρειου Ταΰγετου παρουσιάζονται στο κεφάλαιο Πεζοπορία και ορειβασία στον Ερύμανθο.

Ένας πεζοπορικός οδηγός της σειράς topoguide για το Βόρειο Ταΰγετο είναι σε εξέλιξη. Ωστόσο, όλα τα μονοπάτια της περιοχής περιλαμβάνονται ήδη στη χαρτογραφική εφαρμογή topoguide Greece, διαθέσιμη τόσο για συσκευές Android, όσο και για συσκευές iOS (iPhone και iPad).

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος