Ο Οξύλιθος
Κεντρική Εύβοια
Ο Οξύλιθος
Ο Οξύλιθος είναι ένα μικρό βουνό, ή ακριβέστερα ένας λόφος, της περιοχής της Κύμης. Με υψόμετρο μόλις 414 μ., θα περνούσε απαρατήρητος μέσα στο ορεινό τοπίο της Κεντρικής Εύβοιας, αν δεν είχε αυτό το οξύληκτο κωνικό σχήμα, που προκαλεί αισθητικά, και κυρίως αν δεν ήταν ο μοναδικός εμφανής ηφαιστειακός σχηματισμός της Εύβοιας και όλου του Κεντρικού Αιγαίου.
Το τοπίο της περιοχής, με τον Οξύλιθο στα δεξιά και την Οκτωνιά στο βάθος
Πατήστε για μεγέθυνση
Το τοπίο της περιοχής, με τον Οξύλιθο στα δεξιά και στο βάθος την Οκτωνιά
Ο λόφος υψώνεται καταμεσής ενός ταπεινού τοπίου, που έχει χάσει τον αγροτικό μπούσουλά του και πλέον πλοηγείται από αναλαμπές της οικοδομής και του τουρισμού. Μέσα στην κορεσμένη από σκόνη και αδιαφορία ατμόσφαιρα της Εύβοιας του 21ου αιώνα, ο Οξύλιθος σηματοδοτεί ένα ηχηρό τοπόσημο ιστορίας, γεωλογίας και ζωντανής φύσης, που δεν μπορείς να μην το προσέξεις.
Ο γεώτοπος
Το όρος Οξύλιθος είναι το εμφανέστερο τμήμα μιας ηφαιστειακής ράχης που δημιουργήθηκε στη φάση των έντονων τεκτονικών ταραχών κατά τη σύγκλιση των τεκτονικών πλακών του Αιγαίου και εκφράστηκε στην επιφάνεια με ηφαιστειακούς δόμους και εκροές λάβας.
Γεωλογικός χάρτης του Οξύλιθου
Με κίτρινες αποχρώσεις οι νεογενείς σχηματισμοί και τα αλλούβια,
με κόκκινο η ηφαιστειακή σειρά.
Το κεντρικό τμήμα του Οξύλιθου αποτελείται από δακίτη, ένα ηφαιστειακό πέτρωμα που σχηματίζει συμπαγείς βράχινες μάζες, πλούσιες σε πυριτικά υλικά και με χαρακτηριστικές εμφανίσεις χαλαζία.
Η περιφερειακή μάζα του λόφου, ιδίως προς το νότο, αποτελείται από ανδεσίτη, πέτρωμα πλούσιο σε οξείδια του σιδήρου, που αποσαθρώνεται προς αργιλικά εδάφη.
Στην περίμετρο της κορυφής σχηματίζονται μικρές πηγές επαφής, που εκφορτίζουν το νερό των διακλάσεων του βραχώδους σχηματισμού. Μία από τις πηγές του Οξύλιθου είχε επαρκή παροχή ώστε να υδροδοτήσει τον ομώνυμο οικισμό μέχρι το 1980.
Ο οικισμός
Η κορυφή του Οξύλιθου και τα Κάτω Κουρούνια
Μέσα στο άμορφο λοφώδες τοπίο της περιοχής, η εντυπωσιακή, περίοπτη και φυσικά οχυρή κορυφή του Οξύλιθου προσέλκυσε το ενδιαφέρον των οικιστών όλων των εποχών. Ίχνη κατοίκησης της νεολιθικής εποχής και της εποχής του Χαλκού βρέθηκαν μέσα και γύρω από το σημερινό χωριό, ενώ στην ευρύτερη ζώνη έχουν ανασκαφεί μυκηναϊκοί θολωτοί και άλλοι τάφοι. Μετά τη μυκηναϊκή φάση, η οικιστική, η μεταλλευτική και η συνοδή ταφική δραστηριότητα μεταφέρθηκαν λίγο χαμηλότερα, στον λόφο Βιγλατούρι - μεταγενέστερο τοπωνύμιο που θυμίζει το τοπωνύμιο και τη γεωμορφολογία των επίσης μυκηναϊκών και γεωμετρικών λειψάνων του Θορικού Λαυρίου. Η εγκατάσταση αυτή, που ήταν μέρος του οικιστικού πλέγματος της αρχαίας Κύμης, εγκαταλείφθηκε στα τέλη του 8ου αιώνα π.Χ., αλλά η κατοίκηση και άλλες δραστηριότητες συνεχίστηκαν μέχρι και τα ρωμαϊκά χρόνια γύρω από το λόφο.
Η θέση του σημερινού οικισμού, κατά μήκος μιας ύφεσης στα ΝΑ του βουνού, κατοικήθηκε στο ύστερο βυζάντιο, όταν η πίεση των πειρατικών επιδρομών ανάγκασε τους κατοίκους να αναζητήσουν ασφάλεια στην αγκαλιά της ορεινής τοπογραφίας. Οι πρώτες αναφορές είναι του 15ου αιώνα και υποδεικνύουν ένα πολύ μικρό χωριό, προφανώς σημείο καταφυγής των διάσπαρτων οικήσεων της αγροτικής περιφέρειας. Σταδιακά το χωριό μεγάλωσε και το παλιό όνομα Izoloti αντικαταστάθηκε από το Οξύλιθος, νεότερο περιγραφικό όνομα του βουνού που εξορθολογίστηκε από το μεσαιωνικό τοπωνύμιο Τούρλα. Σήμερα, με πληθυσμό λίγο πάνω απο 1000 κατοίκους - σαφώς λιγότερο από το διπλάσιο μέγεθος, στα 1940 -, το χωριό εξακολουθεί να είναι ένα ζωντανό κεφαλοχώρι και ο δεύτερος οικισμός της περιοχής, μετά την Κύμη.
Κατά την φάση ακμής του οικισμού, κάπου στα μέσα του 19ου αιώνα κτίστηκε η εκκλησία της Παναγίας της Οξυλιθιώτισας, πραγματικός φάρος της περιοχής, θεμελιωμένη στο τελευταίο βατό σημείο στη βάση των βράχων της κορυφής. Από τη μεσαιωνική περίοδο του Οξύλιθου διατηρούνται τρια σημαντικά εκκλησιαστικά μνημεία: η Κοίμηση της Θεοτόκου, σταυρεπίστεγος ναός των αρχών του 14ου αι., ο Άγιος Νικόλαος των Ριτζάνων, αξιόλογο κτίσμα με κτητορική επιγραφή όπου δηλώνεται ως χρονολογία κατασκευής το 1304 και η Αγία Άννα, επίσης με κτητορική επιγραφή του 1370, απλός καμαροσκέπαστος ναός με σπουδαίες τοιχογραφίες. Τέλος, στην περιφέρεια του Οξύλιθου βρίσκεται και η μονή Μάντζαρη, μεταβυζαντινό μοναστήρι του 16ου αιώνα, με αξιόλογες αγιογραφίες.
Πηγές
Επικαιροποιημένος κατάλογος γεωτόπων, Υπεύθυνη Μωραΐτη Ευγενία, ΙΓΜΕ, 2016, σελ.12, Νο 277, «Ηφαιστίτης Οξυλίθου Ευβοίας»
Τα βυζαντινά μνημεία στον Οξύλιθο
topoguide Greece
ΟΔΗΓΟΣ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΥΒΟΙΑΣ
Ο οδηγός Κεντρική Εύβοια/Δίρφυς topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android μαζί με άλλες δεκάδες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Η Κεντρική Εύβοια/Δίρφυς topoguide περιλαμβάνεται στην ομάδα της Κεντρικής Ελλάδας. Αποκτήστε τον οδηγό Κεντρική Εύβοια/Δίρφυς topoguide ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Ο οδηγός Κεντρική Εύβοια/Δίρφυς topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό Κεντρική Εύβοια/Δίρφυς topoguide ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι το topoguide Greece έχει τη δυνατότητα ταυτόχρονης απεικόνισης έως 15 (δεκαπέντε) περιοχών, επιτρέποντας έτσι την συνολική προβολή πολλών περιοχών της Κεντρικής Ελλάδας και την εύκολη εναλλαγή των διαδρομών, των εκατοντάδων Σημείων Ενδιαφέροντος και των δεκάδων σελίδων του οδηγού με τις αναρίθμητες φωτογραφίες.