Η οροσειρά της Ροδόπης

Η οροσειρά της Ροδόπης αποτελεί το νότιο τμήμα του ορεινού συμπλέγματος Ρίλας-Ροδόπης. Η ορεινή μορφολογία της είναι δαιδαλώδης και απλώνεται σε από 200 χλμ. μήκους και πλάτος γύρω στα 100 χλμ., καλύπτοντας έκταση 15.000 τετ.χλμ. Η κορυφογραμμή της Ροδόπης συνιστά την συνοριογραμμή ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία, ωστόσο το βουλγαρικό τμήμα του συγκροτήματος είναι πολύ πιο εκτεταμένο και περιλαμβάνει το 82% της έκτασης του ορεινού τοπίου της Ροδόπης. Εδώ βρίσκονται τουλάχιστον 10 κορυφές με υψόμετρο πάνω από 2000 μ., με ψηλότερη κορυφή το Γκολιάμ Πέρελικ (2.191 μ.). Η βουλγαρική ζώνη της Ροδόπης γνώρισε μια επίμονη εποίκηση, που σήμερα μαρτυράται από ποικίλα μεσαιωνικά κάστρα και οικιστικές θέσεις. Τις τελευταίες δεκαετίες, η πλούσια σε νερά ζώνη αυτή γνώρισε την ανάπτυξη μεγάλων έργων υδρονομίας, κυρίως με τη μορφή ταμιευτήρων που είτε τροφοδοτούν υδροηλεκτρικούς σταθμούς, είτε εξυπηρετούν αρδευτικούς ή τουριστικούς σκοπούς. Το μεγαλύτερο μέρος των απορροών της βουλγαρικής Ροδόπης ανήκει στη λεκάνη του Έβρου.

Η ελληνική Ροδόπη απλώνεται ανάμεσα στον άξονα του Νέστου και φτάνει μέχρι το Παπίκιο, διατηρώντας ένα μήκος 170 χιλιομέτρων συνεχούς ορεινού και ειδικότερα δασικού τοπίου. Η ψηλότερη κορυφή της είναι η Δελημπόσκα (1.953 μ.), ενώ χαρακτηριστικές ενότητες είναι στα δυτικά οι περιοχές Ελατιά, Φρακτό, Κούλα, Χαϊντού (ή Ερύμανθος), Στάμνα, Αχλαδόβουνο και Καμέρτζη και στα ανατολικά τα Όρη Βυρσίνης, η Σάπκα και ο Επτάδενδρος. Λόγω κλιματικών και ιστορικών παραγόντων αλλά και των διασυνοριακών περιορισμών, η δυτική Ροδόπη δεν κατοικήθηκε μόνιμα τους τελευταίους αιώνες και οι μόνες γνωστές εγκαταστάσεις υπήρξαν οι εποχικοί κτηνοτροφικοί συνοικισμοί των Σαρακατσάνων, ενώ το ανατολικό τμήμα της οροσειράς φιλοξενεί αρκετά χωριά, τα περισσότερα Πομακοχώρια. Στη χαμηλότερη ζώνη λειτούργησαν δυο τοπικά κέντρα θερμαλισμού (Θέρμες Ξάνθης και Θέρμια Δράμας).

Η ορεινή ζώνη αποτελείται κυρίως από πλουτώνιους σχηματισμούς (γνεύσιοι, γρανίτες, οφιόλιθοι) και δευτερευόντως από σχιστόλιθους, πετρώματα που δημιουργούν ένα ήπιο, δαιδαλώδες ανάγλυφο με εκτεταμένα δενδριτικά υδρογραφικά πλέγματα. Οι ρεματιές της ελληνικής Ροδόπης καταλήγουν είτε στο Νέστο, είτε στα θρακικά ποτάμια Κόσυνθος και Κομψάτος.

Στο ελληνικό τμήμα του Νέστου έχουν κατασκευαστεί οι ταμιευτήρες Θησαυρού και Πλατανόβρυσης.

Τα «Δασικά Χωριά» της Ροδόπης

Λόγω της μεγάλης απόστασης από τις κατοικημένες ζώνες, στην καρδιά των περιοχών που βρίσκονται υπό δασική διαχείριση κατασκευάστηκαν τρια συγκροτήματα οικημάτων, που λέγονται Δασικά Χωριά. Τα δυο πρώτα, στην Ελατιά και το Φρακτό, λειτουργούν ως βάσεις για την διαμονή των υλοτόμων, ενώ το τρίτο, στη Χαϊντού, έχει καθαρά τουριστικό σκοπό.

Στην Ελατιά και το Φρακτό, ο επισκέπτης μπορεί να βρεί κάποιες βασικές εξυπηρετήσεις κατόπιν συνεννόησης, ενώ το Δασικό Χωριό Χαϊντούς βρίσκεται υπό τη διαχείριση ιδιώτη και προσφέρει υπηρεσίας εστίασης και διαμονής όλο το χρόνο.