Εξερευνήστε το Βούρινο

Το όρος Βούρινος (τοπικά λέγεται συνήθως Μπούρινος) είναι ένα συμπαγές ορεινό συγκρότημα που υψώνεται από την περιοχή Σιάτιστας μέχρι την περιοχή της Αιανής, σχηματίζοντας το φυσικό όριο των νομών Γρεβενών και Κοζάνης. Αν και φαινομενικά αποτελεί προέκταση προς το νότο του Σινιάτσικου, ορεογραφικά χωρίζεται από τον μεγάλο ασβεστολιθικό όγκο του Άσκιου με το πολύ χαμηλό πέρασμα της Μπάρας και εκφράζει μια πολύ διαφορετική γεωμορφολογία.

Στα ανατολικά, το συγκρότημα καταλήγει στο οροπέδιο της Κοζάνης, ενώ οι δυτικοί πρόποδές του καταλήγουν στον Σαραντάπορο, έναν από τους πολλούς παραπόταμους του Αλιάκμονα. Στα νότια, ο κύριος ορεογραφικός άξονας σβήνει στην ομαλή ζώνη ανάμεσα στα χωριά Βάρης και Χρώμιο, μέσα στην οποία ξεχωρίζει ο μικρός όγκος Κίσσαβος (1096 μ.). Η κορυφή του Βούρινου, ο Ντρισινίκος, φτάνει τα 1866 μ.

Καρπός των περίπλοκων τεκτονικών ζυμώσεων της Τηθύος, ο Βούρινος αποτελείται από δυο παράλληλες κορυφογραμμές με εντελώς διαφορετική πετρολογία: το σερπεντινικό δυτικό Βούρινο (ή Άνω Βούρινο, επειδή εδώ βρίσκονται οι ψηλότερες κορυφές Ντρισινίκος 1866 μ., Παλιομονάστηρο 1615 μ. και Τσάμια ή Νεράΐδα 1621 μ.) και τον ασβεστολιθικό ανατολικό Βούρινο (ή Κάτω Βούρινο, με κυριότερες κορυφές τη Βρύση 1435 μ., το Σαμάρι 1451 μ., το Ασπροβούνι 1558 μ., τον Πύργος 1394 μ. και τη Μεγάλη Πέτρα 1353 μ.).

Η ύφεση που χωρίζει τις δύο κορυφογραμμές έχει στην ψηλότερη ζώνη της τη μορφή ενός επίπεδου οροπεδίου, πλούσιου σε terra rossa και με το εύγλωττο όνομα Κόκκινα Χώματα. Το οροπέδιο απορρέει προς το βορρά (δηλαδή προς τη Μπάρα) μέσω της χαράδρας Τσερβαίνα, όπου και ο ομώνυμος αρχαιολογικός χώρος, ενώ η νότια άκρη του χαμηλώνει σταδιακά προς το χωριό Ροδιανή.

Χαρακτηριστικό στοιχείο του οροπεδίου Κόκκινα Χώματα είναι η μεγάλη λούτσα (τεχνητή λεκάνη συλλογής ομβρίων) στο ψηλότερο επίπεδο, ενώ στην Τσερβαίνα έχουν δημιουργηθεί μερικές ακόμα λούτσες. Η πηγή της Φοράδας στην κοιλάδα του Μεσιανού Νερού, μια μικρότερη πηγή κάτω από το καταφύγιο και η πηγή Τσάμια συμπληρώνουν τις αναβλύσεις της περιοχής. Καθότι όλα τα πηγαία νερά του βουνού είναι δεσμευμένα σε κρήνες και ποτίστρες, οι λούτσες αυτές αποτελούν τα κύρια ελεύθερα σημεία ποτισμού της άγριας πανίδας.

Η κοιλάδα του Μεσιανού Νερού

Στην καρδιά του δυτικού σκέλους και στην επαφή της αδιαπέρατης πλουτώνιας μάζας με τον υδατοδιαλυτό ασβεστόλιθο σχηματίζεται μια βαθιά χαράδρα, που παλιότερα λεγόταν απλά Μπούρινος. Όταν ο Κ. Γουλιμής επισκέφθηκε το Βούρινο στο δεκαετία του 1950, βάφτισε τη χαράδρα ως «κοιλάδα του Μεσιανού Νερού», ένα τοπωνύμιο γνωστό μόνο από την Πάρνηθα. Το εύηχο όνομα κοιλάδα του Μεσιανού Νερού συνδυάστηκε με τη σπανιότητα της χλωρίδας του Βούρινου και ταυτίστηκε με την περιβάλλοντική αξία του βουνού.

Η κοιλάδα του Μεσιανού Νερού είναι κατάφυτη από φυλλοβόλα και κωνοφόρα και περιλαμβάνει την κυριότερη πηγή του βουνού, η οποία έχει μαστευτεί και υδρεύει τη Σιάτιστα. Μια συνοπτική αναφορά στη βλάστηση του βουνού παρουσιάζεται στη σελίδα Η βλάστηση του Βούρινου.

Αρχικά για λόγους προστασίας της βλάστησης - και κατ΄επέκταση της παροχής και ποιότητας νερού της υδροληψίας - και αργότερα της ευρύτερης περιβαλλοντικής αξίας της, η κοιλάδα του Μεσιανού Νερού καλύπτεται εδώ και αρκετά χρόνια από ρυθμίσεις χρήσης (απαγόρευση βόσκησης, υλοτομίας και θήρας με τη θέσπιση του Καταφυγίου Άγριας Ζωής «Τσερβένα-Μπούρινος Δήμου Σιάτιστας) και έχει ενταχθεί στις ζώνες Natura 2000 (ζώνη βόρειου Βούρινου και όρους Μελλιά με κωδικό GR1330002 και έκταση 180790 στρεμ. και περιοχή Ασπροβούνι με κωδικό GR1330001, έκταση 7750 στρεμ. και χαρακτηρισμό ως Ειδική Ζώνη Διατήρησης).

Μια ευρύτερη ζώνη είναι ενταγμένη στο δίκτυο Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά και τη Βιοποικιλότητα (IBAs – Important Bird and Biodiversity Areas). Στη σελίδα Τα πουλιά του Βούρινου δίνουμε αναλυτικά στοιχεία για την ορνιθοπανίδα του Βούρινου.

Παράλληλα, ο Βούρινος εντάσσεται στο Γεωπάρκο Γρεβενών-Κοζάνης, που είναι μέλος του Παγκόσμιου Δίκτυου Γεωπάρκων της UNESCO.

Στους δυτικούς και νότιους πρόποδες του Βούρινου έχουν εντοπιστεί κοιτάσματα χρωμιτών, που βρίσκονται εδώ και δεκαετίες υπό εκμετάλλευση.

Τα μονοπάτια του Βούρινου

Χάρη στο πολύ καλά διατηρημένο ορεινό τοπίο του, που ξεχωρίζει μέσα σε μια ευρύτερη περιοχή μεγάλων εντάσεων, ο Βούρινος αποτέλεσε κύριο περιβαλλοντικό στολίδι των γύρω κοινωνιών και συγκέντρωσε τη φροντίδα τους. Από τα τέλη του 20ου αιώνα δημιουργήθηκαν οι κατάλληλες υποδομές για την ήπια τουριστική αξιοποίηση του όγκου, με κυριότερες παρεμβάσεις την κατασκευή του συγκροτήματος του ορειβατικού καταφυγίου, τη δημιουργία χώρου αναψυχής και τη σήμανση πεζοπορικών διαδρομών. Οι κυριότερες και πλέον δημοφιλείς πεζοπορικές διαδρομές παρουσιάζονται στο κεφάλαιο Τα μονοπάτια του Βούρινου.

Το καταφύγιο του Βούρινου

Το καταφύγιο του Βούρινου βρίσκεται σε ωραίο ώμο, στα 1380 μ., στο άκρο ενός συγκροτήματος βοηθητικών κτηρίων και έχει εκπληκτική θέα προς την ψηλή κορυφή και την κοιλάδα του Μεσιανού Νερού. Το καταφύγιο προσφέρει 40 κλίνες και μεγάλους χώρους παραμονής και εστίασης και το συγκρότημα περιλαμβάνει την νεότερη εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα, χώρους υποδοχής, μικρό μουσείο φυσικής ιστορίας, υποδομές εστίασης και μικρό χώρο στάθμευσης.

Η περίμετρος του βασικού κτηρίου του καταφύγιου είναι στεγασμένη και υπάρχουν ανοιχτοί χώροι ψησίματος, καταφυγής και αποθήκευσης. Το καταφύγιο βρίσκεται υπό τη διαχείριση του Ορειβατικού Συλλόγου Σιάτιστας «Ο Μπούρινος». Επικοινωνία: Αθαν. Μπούρτσος (τηλ. 6942061221) και Χαρ. Ταγάρας (τηλ. 6976571536).

Κείμενο & φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος