Το όρος Ορτάρι
Κεντρική Εύβοια
Το όρος Ορτάρι
Γενική άποψη από τα Κοτύλαια όρη
Πατήστε για μεγέθυνση
Γενική άποψη από τα Κοτύλαια όρη
Το τοπωνύμιο Ορτάρι δίνεται στο ψηλότερο τμήμα ενός εξαιρετικά απόκρημνου ασβεστολιθικού συγκροτήματος που εκτείνεται ανάμεσα στην Κύμη και το Μετόχι και από τη Σκοτεινή μέχρι τη θάλασσα. Καθώς δεν έχει ενδοχώρα και είναι δυσπρόσιτο, το συγκρότημα δεν έχει κατοικηθεί ποτέ και δεν έχει ενιαίο όνομα.
Γενική άποψη από τα δυτικά
Πατήστε για μεγέθυνση
Γενική άποψη από τα δυτικά
Αν η νότια πλευρά είναι κάπως βατή, τα βορινά ανάγλυφα του συγκροτήματος είναι απόκρημνα και απροσπέλαστα - έτσι έχει δημιουργηθεί η φήμη μιας ορθοπλαγιάς που σηκώνεται από το Αιγαίο και φτάνει τα 870 μέτρα. Στην πραγματικότητα, οι - όντως εντυπωσιακές - ορθοπλαγιές της όψης αυτής είναι κερματισμένες από σάρες και φαράγγια και καμία δεν ξεπερνά τα 250 μ. Το όλο βραχώδες σύστημα καταλήγει σε μια άγρια και αλίμενη ακτογραμμή: στο μεγαλύτερο μήκος της, η παράκτια βάση του συγκροτήματος είναι απολύτως απρόσιτη τόσο από την ξηρά όσο και από τη θάλασσα και πιθανότατα εντελώς απάτητη από τον άνθρωπο.
Ένα περίγραμμα
Η ζώνη σύνδεσης ανάμεσα στο Ορτάρι και τα Κοτύλαια όρη
Οι πλαγιές του συγκροτήματος ξεκινούν από την παραλία του Αγίου Νικολάου, τελευταίο όρμο της ζώνης Χιλιαδού-Μετόχι προς τα ανατολικά. Οι νότιες πλαγιές συνδέονται με τη Σκοτεινή και τα Κοτύλαια - και κατ' επέκταση με το Ξεροβούνι και τη Δίρφυ - μέσω μιας σειράς ομαλών λόφων γύρω στα 500 μ. Από τη ζώνη των λόφων αυτών περνά ο κεντρικός δρόμος διάσελο Δίρφυος - Μετόχι - Κύμη, εξυπηρετώντας και τα χωριά Βίταλο, Μελετιάνοι και Ανδρωνιάνοι.
Θα μπορούσαμε να διακρίνουμε τέσσερις ενότητες στο μεγάλο και πολύπλοκο αυτό συγκρότημα:
- Στα δυτικά, δηλαδή πάνω από τον Άγιο Νικόλαο, ορθώνεται μια σειρά όγκων, με ψηλότερο την Αρκουδότρυπα (863 μ.). Ανάμεσα στην Αρκουδότρυπα και την Τράπεζα βαθαίνει η χαράδρα της Καρυάς, ένα μακρύτατο σχίσμα που καταλήγει στην παραλία Ναυτικός, προστατευμένη από το ομώνυμο ακρωτήρι.
Η ακτή από τη Χιλιαδού μέχρι την παραλία Αγίου Νικολάου
- Αμέσως πιο ανατολικά σχηματίζεται μια μεγάλη κοιλάδα, που τη διαρρέει ο χείμαρρος Πελεκαριάς, ο οποίος εκβάλλει στην παραλία Τσίλαρος. Δίπλα στον Τσίλαρο βρίσκεται η παραλία Θαψά, ενώ στη σέλλα ανάμεσα στις δυο παραλίες απλώνεται το οροπέδιο Βλυχό, που άλλοτε φιλοξενούσε κάποιες αγροτικές δραστηριότητες. Εγγεγραμμένη σε ένα άγριο πλαίσιο, η ενότητα αυτή είναι βραχώδης και έρημη, συνιστά ωστόσο το πιο φιλικό τοπίο της περιοχής.
- Ανατολικά του Πελεκαριά, το ανάγλυφο ξαναγίνεται απόκρημνο και η ακτογραμμή προβάλλεται βίαια μέσα στο Αιγαίο, μέχρι το κρημνώδες ακρωτήριο Καλάμι. Πάνω από τους γκρεμούς, ο ασβεστόλιθος σχηματίζει ένα κυματιστό υψίπεδο, όπου διακρίνονται πολλές βραχώδεις κορυφές, οι μεγαλύτερες από τις οποίες ξεπερνούν τα 800 μέτρα - εδώ βρίσκεται η ψηλότερη κορυφή του όλου συμπλέγματος, το καθεαυτό Ορτάρι, που φτάνει τα 869 μ. Στο τέλος της ταραγμένης αυτής ενότητας, μέσα σε έναν θύλακα καλά κρυμένο από την ακτή, φωλιάζει η Κύμη.
- Οι ρεματιές που περιβάλλουν την Κύμη απορρέουν προς τα βόρεια, μέσα στον άξονα που υποδεικνύει μια τελευταία πτυχή των ασβεστολίθων. Πάνω απο τη χαράδρα υψώνεται ένας μικρός βραχώδης όγκος, η Μεσοβουνιά, που φέρει τη μονή Σωτήρος, το μοναδικό μοναστήρι της περιοχής, και το βυζαντινό κάστρο του Αγίου Γεωργίου. Στη ζώνη αυτή βρίσκεται και η σημαντική πηγή Χωνευτικό, στην κεφαλή ενός μικρού ποταμού και δίπλα στο ξωκλήσι της Παναγίας και το μνημείο προς τιμήν των αδελφών Χαρτσά - η θέση είναι προσπελάσιμη από την Κύμη.
Οι πρώτες ορθοπλαγιές μετά τον Άγιο Νικόλαο
Τα πουλιά στο Ορτάρι
Τα πολλαπλά φαράγγια και οι αλλεπάλληλες ορθοπλαγιές του συμπλέγματος συνθέτουν έναν ιδιαίτερο οικοσύστημα, που φιλοξενεί πολλά σπάνια χασμόφυτα της ευβοϊκής χλωρίδας αλλά και μια πολύ ενδιαφέρουσα ορνιθοπανίδα. Χαρακτηριστικές παρουσίες της ζώνης είναι ο Μπούφος και ο Σπιζαετός, δυο μεγάλα αρπακτικά που προτιμούν αδιατάρακτες ζώνες σε παράκτια φαράγγια.
Ο Μπούφος (Bubo bubo) κυριαρχεί στο πεδίο των ατελείωτων ορθοπλαγιών
Το Καλοκαίρι θα συναντήσουμε δυο σημαντικούς μετανάστες, το Φιδαετό, που κυνηγά στους γυμνούς πετρότοπους, και το Μαυροπετρίτη, που φωλιάζει στις κοιλότητες των ορθοπλαγιών. Ο Πετρίτης και τα πανταχού παρόντα Βραχοκιρκίνεζα και Γερακίνες συμπληρώνουν την ομάδα των αρπακτικών.
Ο Σπιζαετός (Aquila fasciata) διατηρεί στην απόκρημνη αιγαιακή Εύβοια ένα σημαντικό μέρος του ελληνικού πληθυσμού του
Φωτογραφία: Λευτέρης Σταύρακας
Στην ίδια ζώνη κυκλοφορούν σταχτάρες και βουνοσταχτάρες, λευκοχελίδονα, σταυλοχελίδονα και μιλτοχελίδονα, καθώς και γαλαζοκότσυφες και βραχοτσομπανάκοι. Στο θαμνώνα των οροπεδίων κρύβονται θαμνοτσιροβάκοι και μαυροτσιροβάκοι, ενώ στα κλαδιά παραμονεύουν κοκκινοκεφαλάδες, αετομάχοι και σταχτομυγοφάγοι.
Προσπέλαση και περιήγηση
Η προσπέλαση των παραλιών διευκολύνεται από τις χαράδρες που καταλήγουν στους απομονωμένους όρμους της άγριας ακτογραμμής. Έτσι, μπορεί να φτάσει κανείς πεζοπορικά στην παραλία Ναυτικός (δύσκολο μονοπάτι 5.2 χλμ) και οδικά στα Θαψά και τον Τσίλαρο (χωματόδρομος από το Βίταλο).
Κάποιοι άλλοι χωματόδρομοι - όλοι αδιέξοδοι - επιτρέπουν την εξερεύνηση ορισμένων - και μάλλον περιορισμένων - τμημάτων του συγκροτήματος. Αναπόδραστα, ο πιο αποκαλυπτικός τρόπος περιήγησης στο Ορτάρι είναι από τη θάλασσα : στο άρθρο Κάτω απ’ το Ορτάρι η συγγραφέας αποτολμά τον περίπλου της ακτής από τη Χηλή μέχρι τον Τσίλαρο, που διατρέχει μεγάλο μέρος από την άγρια ζώνη του βουνού.
Πεζοπορία και ορειβασία
Παρόλο το απόμερο και δυσπρόσιτο της περιοχής, για χάρη του δραματικού αναγλύφο και της εντυπωσιακής βύθισης προς το Αιγαίο, το Ορτάρι και οι συγγενείς όγκοι έχουν προσελκύσει κατά καιρούς πεζοπόρους με εξερευνητική διάθεση, οι οποίοι έχουν καταγράψει μερικές πολύ ενδιαφέρουσες διαδρομές.
Βόρεια της Κύμης, από την πηγή Γουρνιά, ξεκινούν οι διαδρομές προς τη μονή Σωτήρος και το κάστρο Αγίου Γεωργίου, δυο σύντομες πορείες σε ωραίο τοπίο και άπλετη θέα προς τη θάλασσα.
Από την πηγή Χωνευτικό εκκινεί η ανάβαση προς την κορυφή Ορτάρι. Η πορεία ακολουθεί ένα συνδυασμό από μονοπάτια και χωματόδρομους και έχει σχετικά σαφή όδευση.
Κάποιοι από τους πιο ενδιαφέροντες προορισμούς μπορούν να προσεγγιστούν με τη βοήθεια ποδηλάτου. Μια ωραία διαδρομή για ποδήλατο βουνού με ηλεκτρική υποβοήθηση είναι η κάθοδος στην παραλία Θαψά από τον παλιό, σήμερα δύσβατο, χωματόδρομο.
Αν κατεβείτε προς Τσίλαρο και Θαψά, αξίζει να κάνετε μια παράκαμψη προς τη σπηλαιοεκκλησιά Κρυφή Παναγιά. Η διαδρομή ξεκινά με ένα μεγάλο μέρος χωματόδρομου (η βατότητα του οποίου χειροτερεύει προς το τέλος) και φτάνει στο ξωκλήσι του Αγίου Παντελήμονα, από όπου αρχίζει το μονοπάτι που καταλήγει στη βορινή πλευρά, στη βάση σπηλαιώδους βράχου. Αν ως κτίσμα το ξωκλήσι είναι μάλλον συνηθισμένο, η θέση, μέσα στις βράχινες πτυχές και μπροστά στην απεραντοσύνη του Αιγαίου, είναι επιβλητική. Η εκκλησία γιορτάζει στις 18 Αυγούστου, ημέρα των τριημέρων της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Η σπηλαιοεκκλησιά Κρυφή Παναγιά
Στο δυτικό συγκρότημα έχει αποτυπωθεί μια πορεία προς την Αρκουδότρυπα, ενώ η πιο δημοφιλής διαδρομή του όλου συμπλέγματος είναι το παλιό μονοπάτι προς την παραλία Ναυτικός. Η τελευταία αυτή διαδρομή είναι σχετικά απαιτητική και οπωσδήποτε θα χρειαστεί να μεταφέρετε αρκετές προμήθειες, κυρίως νερό.
Κείμενο & φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
topoguide Greece
Το όρος Ορτάρι
Ο οδηγός Κεντρική Εύβοια/Δίρφυς topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android μαζί με άλλες δεκάδες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Η Κεντρική Εύβοια/Δίρφυς topoguide περιλαμβάνεται στην ομάδα της Κεντρικής Ελλάδας. Αποκτήστε τον οδηγό Κεντρική Εύβοια/Δίρφυς topoguide ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Ο οδηγός Κεντρική Εύβοια/Δίρφυς topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό Κεντρική Εύβοια/Δίρφυς topoguide ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι το topoguide Greece έχει τη δυνατότητα ταυτόχρονης απεικόνισης έως 15 (δεκαπέντε) περιοχών, επιτρέποντας έτσι την συνολική προβολή πολλών περιοχών της Κεντρικής Ελλάδας και την εύκολη εναλλαγή των διαδρομών, των εκατοντάδων Σημείων Ενδιαφέροντος και των δεκάδων σελίδων του οδηγού με τις αναρίθμητες φωτογραφίες.