Όρος Καντήλι
Τα βουνά της Βόρειας Εύβοιας
Όρος Καντήλι
Οι κορυφές του Καντηλιού
Πατήστε για μεγέθυνση
Οι κορυφές του Καντηλιού
Το όρος Καντήλι είναι το μεγαλύτερο, ψηλότερο και πιο εντυπωσιακό ορεινό συγκρότημα της Βόρειας Εύβοιας. Ορθώνεται απόκρημνο πάνω από το Βόρειο Ευβοϊκό κόλπο, ανάμεσα στα Ψαχνά και τη Λίμνη και μέσα σε ελάχιστο ανάπτυγμα, κορυφώνεται στα 1246 μέτρα (κορυφή Στρουγγίτσα).
Το βουνό έχει έναν κύριο ορεογραφικό άξονα, που φέρει όλες τις κορυφές και υψώνεται με κατεύθυνση από ΝΑ προς ΒΔ πάνω από την ακτογραμμή, χαμηλώνοντας σταδιακά προς το εσωτερικό του νησιού. Η παράκτια ζώνη είναι στην ουσία μια σειρά από ορθοπλαγιές και οι χείμαρροί της χάνονται στον Ευβοϊκό. Αντίθετα, ένα πλήθος από ρεματιές συγκεντρώνουν τις απορροές της ενδοχώρας προς τον Κηρέα, το μεγαλύτερο ποτάμι της Εύβοιας, που ενώνεται με τον Νηλέα στο Μαντούδι και εκβάλλουν στο Αιγαίο.
Το ασβεστολιθικό τοπίο
Στα ΝΑ, στην περιοχή ανάμεσα στα χωριά Άγιος και Νέος Παγώντας, στα 610 μ., όπου και το οδικό πέρασμα από την Κεντρική στη Βόρεια Εύβοια, το Καντήλι εφάπτεται με τις ημιορεινές προεκτάσεις του Πυξαριά, συνεχίζοντας έτσι ένα πολυκόρυφο ορεινό τοπίο στο οποίο δεσπόζει η Δίρφυ.
Το οφιολιθικό τοπίο
Χαρακτηριστικό του Καντηλιού είναι έντονη τοπιολογική και χλωριδική διαφοροποίηση ανάμεσα στη ζώνη των κορυφών και τα βορινά ανάγλυφα, εικόνα που αντανακλά τη διπλή γεωλογική καταγωγή: το συγκρότημα των ψηλών κορυφών είναι ασβεστολιθικό, ενώ η ζώνη προς τη Λίμνη είναι εμφανίσεις οφιόλιθων, δυο πετρώματα με αντιδιαμετρική υδρολογική και γεωμορφολογική συμπεριφορά. Οι ασβεστόλιθοι εκφράζονται με την παρουσία των ορθοπλαγιών, που δεσπόζουν της ρηγματογενούς ζώνης του Ευβοϊκού κόλπου, ενώ στους οφιόλιθους οφείλονται οι ομαλές αλλά πλούσιες σε ορυκτά πλαγιές προς τα βόρεια και βορειοανατολικά.
Η βλάστηση
Η ασβεστολιθική ζώνη από τα Ψαχνά μέχρι και τη μονή Γαλατάκη καλύπτεται από μια ζωηρή μακκία, όπου κυριαρχεί το Πουρνάρι, ένα μέλος του γένους των δρυών με πολλές προσαρμογές στις αντιξοότητες του μεσογειακού περιβάλλοντος - και χάρη σε αυτές, άριστα προετοιμασμένο να ανορθωθεί μετά από πυρκαγιές, εκχέρσωση ή βαριά βόσκηση. Στην αγκαλιά του Πουρναριού θάλλουν και οι άλλοι μεγάλοι μεσογειακοί θάμνοι, όπως τα ξαδέρφια Σχίνο και Κοκκορεβυθιά, η Κουτσουπιά, η Χαρουπιά, η Αριά και η Αγριελιά. Ένα πλήθος από μικρότερους θάμνους σχηματίζει τον υπόροφο ή τον περίγυρο, ανάλογα με το ύψος ανάπτυξης των μεγάλων θάμνων.
πευκοδάσος
στον οφιόλιθο
πευκοδάσος
στον ασβεστόλιθο
Οι συνθήκες είναι πολύ διαφορετικές στους οφιολιθικούς λόφους από το μοναστήρι μέχρι τη Λίμνη, όπου τα εδάφη είναι σαφώς όξινα: εδώ το Πουρνάρι δεν κυριαρχεί αλλά αγωνίζεται να επιβιώσει και επικρατεί η Χαλέπιος πεύκη, καλύτερα προσαρμοσμένη στις συνθήκες.
Πιο πέρα, στην βορινή άκρη του Καντηλιού, κρυμένη στις διαβρωμένες πτυχές των οφιολιθικών λόφων και διάσπαρτη ανάμεσα στα κατακαμμένα πεύκα, επιβιώνει μια ιδιαίτερη δρυς: πρόκειται για το τοπικό υποείδος της Μακεδονικής βελανιδιάς, η Quercus trojana subsp. euboica, που θα μπορούσε να την πεί κανείς Ευβοϊκή βελανιδιά (ορισμένοι ταξινομικοί την αναγνωρίζουν ως ξεχωριστό είδος). Στις συνθήκες που τη συναντάμε, η Ευβοϊκή βελανιδιά αναπτύσσεται ως πολύκλαδος θάμνος και δεν έχει το ύψος και τη μορφή της βορειοελλαδίτικης ξαδέρφης της.
Quercus
ilex
trojana
subsp. euboica
Πάνω από τη μακκία, όπου δεν έφτασαν οι πυρκαγιές, απλώνεται το δάσος της Χαλεπίου πεύκης (Pinus halepensis), ένα δέντρο αξιοθαύμαστης αντοχής. Τα πεύκα υλοτομήθηκαν, βοσκήθηκαν και κάηκαν επί αιώνες και παρόλα αυτά κατάφεραν να διατηρήσουν την έκταση και τη δομή των δασών τους. Σήμερα υπομένουν μια τοπικά έντονη ριτηνοσυλλογή και εξακολουθούν να επεκτείνονται προς τα κάτω, μέσα στη μακκία και προς τα πάνω, μέσα στο ελατόδασος που αδυνατεί να συγκρατήσει τις εφήμερες υψομετρικές κατακτήσεις του.
Ριτηνοσυλλογή στο πευκοδάσος κοντά στο χωριό Τρούπι
Πάνω από τα πεύκα απλώνεται το δάσος της Κεφαλληνιακής ελάτης (Abies cephalonica), στις άκρες του οποίου διατηρούνται μεγάλες συστάδες Μαυρόπευκου (Pinus nigra). Το έλατο στο Καντήλι έχει καταφέρει να συγκρατηθεί σε μια ευρεία ζώνη που περιλαμβάνει ράχες, λάκκες και φτωχά, βραχώδη εδάφη. Το Μαυρόπευκο, που είναι αυτόχθονο, προτιμά τα πιο όξινα εδάφη με καλύτερες συνθήκες ηλιασμού και υγρασίας. Το δάσος ορεινών κωνοφόρων του βουνού δεν δείχνει, προς το παρόν, να κάμπτεται από το κύμα ξηρών ατόμων που βλέπουμε σε άλλα βουνά της Νότιας Ελλάδας.
Η χλωρίδα
Η ενδημική των ευβοϊκών βράχων και ιδιαιτέρως σπάνια Campanula goulimyi
Έχοντας την ιδιαιτερότητα να περιλαμβάνει στην έκτασή του δυο ενότητες από τα μεγαλύτερα «μαιευτήρια» φυτικής ειδογένεσης, τους κρημνώδεις ασβεστόλιθους, που φιλοξενούν σπάνια χασμόφυτα, και τους οφιόλιθους, πάνω στους οποίους αναπτύσσεται μια εξειδικευμένη χλωρίδα, το Καντήλι φιλοξενεί έναν αξιοσημείωτο αριθμό ιδιαίτερων φυτών και εκπροσωπεί άριστα τον βοτανικό πλούτο της Εύβοιας.
Πράγματι, το νησί έχει μια πολύ μεγάλη ποικιλότητα φυτών: έχουν καταγραφεί 1837 είδη, περίπου το 1/3 της Ελληνικής χλωρίδας, ελάχιστα λιγότερα από την υπερδιπλάσιας έκτασης Κρήτη. Από αυτά, τα 1758 είναι ανθοφόρα φυτά, στα οποία περιλαμβάνονται ελληνικά και τοπικά ενδημικά, πολλά από τα οποία είναι στενοενδημικά. Τα ευβοϊκά ενδημικά κατανέμονται κυρίως στα δυο προαναφερθέντα πετρώματα, και καθότι οι ευβοϊκοί οφιόλιθοι εμφανίζονται κυρίως από το Καντήλι και προς τα ΒΑ, εύκολα συνάγεται ότι Καντήλι είναι ένας από τους παραδείσους σπάνιων φυτών της ήδη εξαιρετικά πλούσιας Εύβοιας.
attica
ebenoides
Τα σπάνια ή ενδημικά είδη του Καντηλιού ευδοκιμούν το καθένα σε μια περιορισμένη έκταση, που σχεδόν πάντα βρίσκεται κάτω από κάποιο περιβαλλοντικό στρες: άνυδροι κάθετοι βράχοι, κατάγυμνες και ασταθείς σάρες, όξινα και εντελώς αποστραγγιζόμενα εδάφη, θέσεις κάτω από έντονη ηλιοφάνεια και άνεμο. Τα φυτά αυτά, που επιδεικνύουν μεγάλο δυναμικό προσαρμογής, καταφεύγουν στα εχθρικά αυτά περιβάλλοντα επειδή εκεί βρίσκουν μικρότερο ανταγωνισμό από τα συγγενικά τους είδη - και εκεί εξελίσσουν τις προσαρμογές που θα τους επιτρέψουν να επιβιώσουν, αντιμετωπίζοντας τις ακραίες κλιματικές και εδαφο-χημικές συνθήκες.
euboica
mantoudii
Η περίπτωση των οφιολίθων του Καντηλιού (και της τοπικής μορφής τους, των σερπεντινών) έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Οι βαλκανικοί και ακόμα περισσότερο οι ελληνικοί οφιόλιθοι έχουν μια κατανομή νησιωτικής μορφής: πρόκειται για μια σειρά απομονωμένους πυρήνες, κυρίως κατά μήκος της Πίνδου. Στην Εύβοια, η γεωλογική «νησιωτικότητα» επιτείνεται από τη γεωγραφική «νησιωτικότητα», επιφυλάσσοντας στα σερπεντινόφιλα είδη μια τιμητική γενετική αποστολή: να εξελιχθούν σε ένα χώρο αποκλειστικό και ελεύθερο ανταγωνισμού ή επιρροών.
limnense
serpentinica
Τέσσερα από τα τοπικά ενδημικά των ευβοϊκών οφιολίθων ανήκουν στις Κενταύριες και δύο στα Alyssum, δύο γένη που έχουν αποδείξει ευρύτερα τη γενετική δυναμική τους σε σχέση με το πέτρωμα αυτό. Το σερπεντινόφιλο Alyssum euboeum αφθονεί στα βραχώδη μέτωπα της οδικής διαδρομής Λίμνη-μονή Γαλατάκη, ενώ η Centaurea ebenoides, ενδημικό Αττικής και Εύβοιας, απλώνεται μέχρι και μέσα στα ορυχεία λευκόλιθου.
Ανάμεσα στα πιο ενδιαφέροντα φυτά της ζώνης του Καντηλιού είναι και η στενοενδημική Campanula goulimyi, μια από τις σπάνιες Καμπανούλες του νησιού (τέσσερα τοπικά και αρκετά ελληνικά ενδημικά taxa). Η Campanula goulimyi, στο όνομα της οποίας τιμάται ο μεγάλος έλληνας βοτανικός Κ. Γουλιμής, ευδοκιμεί τόσο σε οφιόλιθους, όσο και σε ασβεστόλιθους, σε λίγες, συχνά δυσπρόσιτες, βραχώδεις θέσεις.
fabaria
subsp. domokina
teucrioides
subsp. candilicus
Στα ευβοϊκά ενδημικά, περιλαμβάνονται η σπάνια σιληνή Silene fabaria subsp. domokina, που έχει περιγραφεί από τους οφιόλιθους του Δομοκού, αλλά και το κοινότατο θυμάρι Thymus teucrioides που εδώ διαφοροποιείται προς ένα τοπικό υποείδος, που έχει το όνομα του Καντηλιού (subsp. candilicus).
Ένας τοπικός Φλώμος, το Verbascum limnense - του έχει δοθεί το όνομα της Λίμνης - φύεται μόνο σε μια μικρή περιοχή του Καντηλιού κοντά στη θάλασσα, ενώ στους λόφους θα βρούμε τη σπάνια Scorzonera serpentinica, ενδημικό Στερεάς Ελλάδας και Εύβοιας και το Onosma pseudoeuboica, ενδημικό της Εύβοιας.
euboeum
pseudoeuboica
Η πανίδα
Η μεγάλη - και σχετικά αλώβητη από τις πυρκαγιές - δασική έκταση του Καντηλιού φιλοξενεί όλα τα είδη πανίδας της Κεντρικής Εύβοιας: στα θηλαστικά ξεχωρίζουν το Αγριογούρουνο και οι μυωξοί (Δεντρομυωξός, Dryomys nitedula, και Δασομυωξός, Glis glis).
Σε ότι αφορά στα πουλιά, το Καντήλι αποτελεί το δεύτερο, μετά τη Δίρφυ, μεγαλύτερο ορεινό οικοσύστημα της Εύβοιας και, χάρη στην έκταση και τη πολυμορφία του, φιλοξενεί έναν αξιόλογο αριθμό χερσαίων και δη δασικών ειδών.
Δεκοχτούρα (Streptopelia decaocto)
Στους τριγύρω ανοιχτούς βιοτόπους συναντάμε τα συνήθη μικρά και μεσαία αρπακτικά, καθώς και το Φιδαετό, το Σφηκιάρη, το Μαυροπετρίτη και τον Καλαμόκιρκο.
Καμποδεντροβάτης (Certhia brachydactyla)
Τα νυχτοπούλια εκπροσωπούνται από την Κουκουβάγια και το Χουχουριστή.
Στα λιβάδια και τις πετροπλαγιές, έχουν παρατηρηθεί οι ευρείας εξάπλωσης κεφαλάδες, δηλαδή ο Αετομάχος και ο Κοκκινοκεφαλάς.
Σπίνος (Fringilla coelebs)
Στο ελατόδασος, εκτός των συνήθως ειδών, είναι επίσης παρόντες ο Καμποδεντροβάτης, η Γαλαζοπαπαδίτσα και ο Αιγίθαλος.
Πάντα στα στρουθιόμορφα, αξιοσημείωτη είναι η παρουσία του Δενδροφυλλοσκόπου και του Θαμνοψάλτη.
Αηδόνι (Luscinia megarhynchos)
Στις λίμνες των ορυχείων έχουν παρατηρηθεί ο Ακτίτης, η Νερόκοτα και το Νανοβουτηχτάρι, ενώ στη γύρω βλάστηση ακούγεται το Ψευταηδόνι και το Αηδόνι.
Οι λευκόλιθοι
Οι κορυφές του Καντηλιού από τα ορυχεία λευκολίθου
Πατήστε για μεγέθυνση
Οι κορυφές του Καντηλιού από τα ορυχεία λευκολίθου
Ο λευκόλιθος (ή μαγνησίτης) είναι μεταλλικό ορυκτό πλούσιο σε ανθρακικό μαγνήσιο, έχει χαρακτηριστικό υπόλευκο χρώμα και αναπτύσσεται στις διακλάσεις πλουτώνιων πετρωμάτων. Χρησιμοποιήθηκε από τις αρχές του 20ου αιώνα στην παραγωγή πυρίμαχων πλίνθων για την κατασκευή υψικαμίνων της αναπτυσσόμενης ευρωπαϊκής βαριάς βιομηχανίες.
Ο λευκόλιθος είναι άφθονος στην περιοχή ανάμεσα στο Μαντούδι, το Προκόπι και την ακτή του Ευβοϊκού, δηλαδή στη λοφώδη ζώνη των οφιολίθων του Καντηλιού. Ανάλογα, αλλά όχι τόσο μεγάλα και τόσο επιφανειακά, κοιτάσματα υπάρχουν και σε άλλες περιοχές της χώρας.
Στη ζώνη του Καντηλιού, η εξορυκτική δραστηριότητα ξεκίνησε με μάλλον ανοργάνωτο τρόπο ήδη από το 1870. Μετά την εξόρυξη και τον στοιχειώδη καθαρισμό, το μετάλλευμα φορτωνόταν σε πλοία στο Κυμάσι, το επίνειο του Μαντουδίου. Όλα τα συστατικά του σημερινού τοπίου του λευκόλιθου κατάγονται από την πρώτη εκείνη περίοδο.
Σταδιακά, η δραστηριότητα εντάθηκε και μεταπολεμικά ανέδειξε ένα σημαντικό αριθμό εταιρειών, στις οποίες απασχολείτο άμεσα και έμμεσα όλο το διαθέσιμο ανθρώπινο δυναμικό της περιοχής. Ωστόσο, μετά το 1970, με την είσοδο ασιατικών κοιτασμάτων και τη επιβράδυνση της ζήτησης, η παραγωγή μειώθηκε δραματικά και τελικά τα μεταλλεία έκλεισαν μέσα στη δεκαετία του 1990. Εντωμεταξύ, η είσοδος νερού στα ορύγματα είχε δυσχεράνει τη διαδικασία απόληψης.
Μεταγενέστερες απόπειρες αξιοποίησης των εργοταξίων συνάντησαν τοπικές αντιδράσεις, ενώ πρόσφατα ο χώρος δόθηκε σε μεγάλη κατασκευαστική εταιρεία, στο πλαίσιο ενεργειακών σχεδίων.
Περιήγηση και πεζοπορία
Η συνηθέστερη ανάβαση στην κορυφή Στρουγγίτσα του Καντηλιού εκκινεί από το χωριό Τρούπι. Η διαδρομή έχει μια αρκετά συνεπή σήμανση: συναντάμε τα πρώτα σημάδια στην εκκλησία της Αγίας Τριάδας. Αρχικά ακολουθούμε χωματόδρομο και η σήμανση μας οδηγεί σύντομα σε μονοπάτι, που τέμνει τους ελιγμούς του δρόμου και φτάνει σε ευρύχωρη στροφή στην πηγή Σέλινα (πηγή, δεξαμενή και κρήνη).
της διαδρομής
Σέλινα
Με ένα ακόμα τμήμα μονοπατιού μέσα στο δάσος φτάνουμε στη ράχη Πευκέλι και συνεχίζουμε σε κακοτράχαλο δρόμο μέχρι το οροπέδιο της Ζωοδόχου Πηγής (εκκλησία μέσα σε περιφραγμένο χώρο και πηγή Καλή Πηγή στο πλατάνι, λίγο κατάντι της εκκλησίας).
Ακολουθούμε το χωματόδρομο για λίγο ακόμα και τον αφήνουμε για να ανεβούμε την απότομη πλαγιά. Πάντα μέσα στα έλατα, φτάνουμε στη θέση Αγνάντι, σημείο εξαιρετικής θέας. Λίγο ψηλότερα, τα έλατα αραιώνουν και συνεχίζουμε σε βραχώδες πεδίο . Σύντομα φτάνουμε στην κορυφή, που χαρίζει πανοραμικές εικόνες της Κεντρικής και Βόρειας Εύβοιας και της ανατολικής Στερεάς Ελλάδας.
Πηγή
Πηγή
Είναι γνωστές δυο ακόμα διαδρομές, που επίσης συγκλίνουν στην κορυφή Στρουγγίτσα: μια ανάβαση από τη Δαφνούσα και μια μεγάλη διάσχιση από την παραλιακή Δάφνη.
Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
topoguide greece
Το ορος Καντηλι
Ο οδηγός Βόρεια Εύβοια topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android ως μία απο τις δεκάδες διαθέσιμες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide greece. Η Βόρεια Εύβοια περιλαμβάνεται στην ομάδα της Κεντρικής Ελλάδας. Αποκτήστε τον οδηγό Βόρεια Εύβοια topoguide ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Ο οδηγός Βόρεια Εύβοια topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό της Βόρειας Εύβοιας ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή, επιλέγοντάς τον από την ομάδα της Κεντρικής Ελλάδας.
Επιπλέον, η εφαρμογή περιλαμβάνει και έναν ψηφιακό βιβλίο στη γεωγραφία, τη φύση και τον πολιτισμό της Βόρειας Εύβοιας.
Όλα τα σημεία ενδιαφέροντος που απεικονίζονται στο χάρτη αποτελούν διαδραστικές πηγές πληροφορίας της εφαρμογής: στο πεδίο, κάθε σημείο προβάλλεται αυτόματα στην οθόνη όταν το πλησιάζουμε και μας οδηγεί στο σχετικό λήμα του ψηφιακού οδηγού που περιέχεται στην εφαρμογή.
