Ανακαλύψτε το Γράμο

Ανακαλύψτε το Γράμο

Γενική άποψη της ανατολικής ζώνης του Γράμου, με τη Γράμοστα στο πρώτο πλάνο
Γενική άποψη της ανατολικής ζώνης του Γράμου, με τη Γράμοστα στο πρώτο πλάνο
(πατήστε για μεγέθυνση).

Ο Γράμος είναι ένα από τα πιο εκτεταμένα ορεινά συγκροτήματα της Ελλάδας: απλώνεται ανάμεσα στην κοιλάδα του Σαραντάπορου, στα σύνορα με την Αλβανία, μέχρι τον Λαδοπόταμο, στο όριο των νομών Καστοριάς και Φλώρινας. Η κορυφογραμμή του σχηματίζει το όριο με την Αλβανία και έχει μήκος 85-90 χλμ. Αποτελεί τον ανατολικότερο βραχίονα της οροσειράς της Πίνδου, που με τη βοήθειά του φτάνει μέχρι τα όρια των Πρεσπών.

Ο κύριος όγκος του συγκροτήματος εκτείνεται ανάμεσα στα ηπειρώτικα χωριά Πληκάτι, Χιονάδες και Αετομηλίτσα και τη ζώνη του Νεστορίου. Στην μεγάλη αυτή ορεινή περιοχή βρίσκονται όλες οι κορυφές που ξεπερνούν τα 2000 μέτρα, όπως η Τσούκα Πέτσικ (2520 μ.), το Περήφανο (2444 μ.), η Επάνω Αρένα (2192 μ.) και η Κάτω Αρένα (2075 μ.), η Κιάφα (2395 μ.), η Μαύρη Πέτρα (2169 μ.) και ο Μπανταρός (2.036 μ.). Καθώς η ψηλότερη κορυφή φτάνει τα 2520 μ., ο Γράμος είναι το τέταρτο ψηλότερο βουνό της χώρας, μετά τον Όλυμπο, το Σμόλικα και το Βόρα (Καϊμακτσαλάν).

Το όνομα του βουνού ακούγεται στα αλβανικά ως Gramoz‎ και στα βλάχικα ως Gramosta: έτσι, η γραφή με δύο "μ", που παραπέμπει στο ελληνικό "γράμμα" δεν είναι δόκιμη, αν και θεωρείται εξ'ίσου θεμιτή.

Όλο το συγκρότημα καλύπτεται από πυκνά δάση ψυχρόβιων κωνοφόρων και πλατύφυλλων, ενώ στις κορυφές απλώνοται πολύ μεγάλα λιβάδια, μέρος των οποίων έχουν δημιουργηθεί από την υπερβόσκηση και τις πυρκαγιές κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου. Από το κέντρο του συγκροτήματος και τη σύγκλιση πολλών ορεινών ρεμάτων γεννιέται ο Αλιάκμονας, ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός που πηγάζει σε ελληνικό έδαφος. Όλο το δυτικό και νότιο τμήμα του συγκροτήματος απορρέει προς το Σαραντάπορο.

Ο κυριότερος οικισμός στο χώρο του Γράμου είναι το Νεστόριο, άλλοτε σημαντικό ορεινό κέντρο και σήμερα έδρα δήμου, κτισμένο σε μια εσωτερική πτυχή της κεντρικής κοιλάδας του Αλιάκμονα. Τα ανάγλυφα στα δυτικά φιλοξενούν τα φημισμένα Μαστοροχώρια (ανάμεσά τους Βούρμπιανη, Χιονάδες, Πυρσόγιαννη και Ασημοχώρι) και πολλά άλλα χωριά. Στο μεγάλο πέταλο ανατολικά των ψηλότερων κορυφών φωλιάζει η Γράμοστα ή Γράμος, παλιό χωριό κτηνοτρόφων, ενώ σε όλες τις λεκάνες του άνω ρου του Αλιάκμονα άνθισαν μια σειρά ορεινές συνοικήσεις - Πεύκος, Γλυκονέρι, Λιβαδότοπος, Σλίμνιτσα κλπ.

Ο Γράμος υπήρξε θέατρο των τελευταίων μαχών του Εμφυλίου πολέμου, μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Τα μονοπάτια και τα περάσματα έμειναν ναρκοθετημένα επί δεκαετίες, όπως στοιχειωμένες έμειναν οι ψυχές όσων έζησαν τα δραματικά γεγονότα της συρρίκνωσης και της διαφυγής του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας κάτω από την πίεση του Εθνικού Στρατού και των Συμμάχων. Σε ανάμνηση των σκληρών αυτών ετών, ιδρύθηκε πρόσφατα το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης κοντά στην Παλαιά Κοτύλη, στους χώρους του οποίου έχουν οργανωθεί εκθέσεις και υποδομές για την ερμηνεία της ιστορικής εξέλιξης, αλλά την προβολή του περιβαλλοντικού πλούτου του Γράμου.

Περιήγηση

Στη Σλίμνιτσα
Στη Σλίμνιτσα
(πατήστε για μεγέθυνση).

Χάρη στην πολύ μεγάλη έκταση του συγκροτήματος του Γράμου, οι δυνατότητες περιηγήσεων είναι απλώς απεριόριστες. Ωστότο, η ορεινή γεωγραφία βάζει πολλά εμπόδια στο ασφάλτινο οδικό δίκτυο και οι περισσότερες συνδέσεις ανάμεσα στις κοιλάδες γίνονται με χωματόδρομους, συχνά δύσβατους ή καλυμένους με χιόνια το χειμώνα. Έτσι, ο Γράμος είναι αγαπημένο πεδίο των off-roaders, που εδώ μπορούν να δοκιμάσουν τις δυνατότητες των 4x4 οχημάτων τους.
Μερικές βασικές διαδρομές παρουσιάζονται στο ειδικό αφιέρωμα για την Περιήγηση στο Γράμο.

Ορειβασία

Τόσο το υψόμετρο, όσο και η γεωγραφία του Γράμου - μακριές φυσικές γραμμές, όπως ράχες και κοιλάδες - εγγυώνται τη δυνατότητα μεγάλων πορειών. Παράλληλα, η μεγάλη έκταση των υποαλπικών λιβαδιών, που σχηματίζουν ομαλές πλαγιές, χαρίζει στο Γράμο μια αίσθηση κεντρο-ευρωπαϊκού βουνού.

Η αλπική λίμνη Γκιστόβα
Η αλπική λίμνη Γκιστόβα
(πατήστε για μεγέθυνση).

Αν και το νεότερο οδικό δίκτυο, και ειδικά οι δασικοί δρόμοι, έχουν αλλοιώσει το πλέγμα των παλιών μουλαρόδρομων και κεντρικών μονοπατιών, ο ορειβάτης θα βρει πολλά κτηνοτροφικά μονοπάτια που ακόμα και σήμερα εξυπηρετούν τα κοπάδια που ανεβαίνουν από τα χωριά στα θερινά βοσκοτόπια.

Ανατολικός Γράμος

Το ενδιαφέρον των ορειβατών εστιάζεται στον Ανατολικό Γράμο, στην περιοχή των ψηλότερων κορυφών, όπου είναι γνωστές μερικές πολύ ενδιαφέρουσες διαδρομές. Οι διαδρομές παρουσιάζονται με αναλυτικές περιγραφές, χάρτες και διαγράμματα στο ειδικό αφιέρωμα για την ορειβασία και πεζοπορία στο Γράμο.

Δυτικός Γράμος

Στο δυτικό τμήμα του βουνού, υπάρχουν αρκετές διαδρομές που βασίζονται σε παλιά κεντρικά μονοπάτια. Η αποκατάσταση της βατότητας και η σήμανση των πιο πάνω διαδρομών έχει ενταχθεί στο πλαίσιο της ανάπτυξης της μεγάλης πεζοπορικής διαδρομής Epirus Trail, η υλοποίηση του οποίου βρίσκεται σε εξέλιξη.

Τέλος, μια σειρά τοπικές διαδρομές, που αξιοποιούν κτηνοτροφικά μονοπάτια, επιτρέπουν τη διασύνδεση των χωριών με κομβικά σημεία του βουνού.

  • Χιονιάδες - Μπάτρα
  • Αετομηλίτσα - Τσούμια - Σούφλικας
  • Πληκάτι - Μαύρη Πέτρα - κορυφή 2520

Πεζοπορία

Ο καταρράκτης της Τσούκας
Ο καταρράκτης της Τσούκας
(πατήστε για μεγέθυνση).

Εκτός από τις μεγάλες ορειβατικές διαδρομές, ο Γράμος προσφέρει πολλές ευκαιρίες ολιγόωρων πεζοποριών, που έχουν μικρότερες απαιτήσεις σε εμπειρία, εξοπλισμό και αντοχή.

Το καλύτερα οργανωμένο δίκτυο βρίσκεται γύρω από το Νεστόριο. Οι πεζοπορικές διαδρομές, με αναλυτικές περιγραφές, χάρτες και διαγράμματα παρουσιάζονται στο ειδικό αφιέρωμα για την ορειβασία και πεζοπορία στο Γράμο. Πέντε από τις πιο πάνω διαδομές βρίσκονται σε φάση σήμανσης.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος