Θηλαστικά του Γράμου

Στον Γράμο έχουν καταγραφεί πάνω από 35 είδη θηλαστικών. Σε ότι αφορά στα μεγάλα θηλαστικά, πιο σημαντική είναι η παρουσία του λύκου και της αρκούδας. Ένας μικρός πληθυσμός αγριόγιδων (Rυρicapra rupicapra) διασώζεται στις βραχώδεις κορυφές, διαρκώς πιεζόμενα από το λαθραίο κυνήγι και την εκτεταμένη παρουσία των κοπαδιών. Στα δάση ζουν ζαρκάδια και αγριογούρουνα, ενώ η ευρύτερη περιοχή φιλοξενεί όλα τα μεσαία και μικρά θηλαστικά της βιογεωγραφικής ζώνης και ιδιαίτερα πολλά είδη νυχτερίδων, ανάμεσα στα οποία και είδη με καθαρά κεντρο-βαλκανική εξάπλωση.

Τα θηλαστικά του Γράμου

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Κατάσταση πληθυσμού στο Γράμμο
Αρκούδα	Ursus arctos	Σταθερή
Λύκος	Canis lupus	Σποραδική παρουσία
Βίδρα	Lutra lutra	Σταθερή
Αλεπού	Vulpes vulpes	Σταθερή
Αγριόγατα	Felis silvestris	Σταθερή
Κουνάβι	Martes foina	Σταθερή
Ασβός	Meles meles	Σταθερή
Νυφίτσα	Mustela nivalis	Σταθερή
Αγριόγιδο	Rupicapra rupicapra	Απειλούμενο
Ζαρκάδι	Capreolus capreolus	Σταθερή
Αγριογούρουνο	Sus scrofa	Σταθερή
Λαγός	Lepus europaeus	Σταθερή
Σκατζόχοιρος	Erinaceus roumanicus	Σταθερή
Σκίουρος	Sciurus vulgaris	Σταθερή
Κηπομυγαλίδα	Crocidura suaveolens	Σταθερή
Τυφλοπόντικας	Talpa caeca	Σταθερή
Δασομυωοξός	Glis glis	Σταθερή
Ρυγχοσκαπτοπτοποντικός	Pitymys subteraneus	Σταθερή
Σκαπτοποντικός του Felten	Microtus felteni	Σταθερή
Δασοποντικός	Apodemus sylvaticus	Σταθερή
Κρικοποντικός	Apodemus flavicolis	Σταθερή
Σταχτοποντικός	Mus domesticus	Σταθερή
Μυωτίδα του Bechstein	Myotis bechsteini	Άγνωστη
Μυωτίδα του Daubenton	Myotis daubentoni	Άγνωστη
Μυωτίδα του Natterer	Myotis nattererii	Άγνωστη
Μικρομυωτίδα	Myotis blythii	Άγνωστη
Πυρρομυωτίδα	Myotis emarginatus	Άγνωστη
Μικρός νυκτοβάτης	Nyctalus leisleri	Άγνωστη
Νυχτερίδα του Nathusius	Pipistrellus nathusii	Άγνωστη
Ωτονυχτερίδα	Plecotus auritus	Άγνωστη
Πτερυγονυχτερίδα	Miniopterus schreibersii	Άγνωστη
Τρανορινόλοφος	Rhinolophus ferrumequinum	Άγνωστη
Μικρορινόλοφος	Rhinolophus hipposideros	Άγνωστη

Το αγριόγιδο είναι ένα μεσαίου μεγέθους αιγοειδές με κατανομή αποκλειστικά σε ορεινές περιοχές με υψόμετρο πάνω από 2000 μέτρα. Το σώμα του είναι ιδιαίτερα γεροδεμένο και έχει χαρακτηριστικές καστανόμαυρες ρίγες στις δύο πλευρές του προσώπου του, που διαγράφονται έντονα ανάμεσα στις υπόλευκες λουρίδες της μύτης και του λαιμού. Τα κέρατά του είναι μικρά και γυρίζουν χαρακτηριστικά προς τα πίσω.
Ειδικές προσαρμογές, όπως η αυξημένη σωματική θερμοκρασία (39.5 βαθμοί), η μεγάλη καρδιά με πολύ ισχυρά μυϊκά τοιχώματα και ο μεγάλος αριθμός ερυθρών αιμοσφαιρίων, δίνουν στο ζώο μια αντοχή πέρα από το συνηθισμένο. Αντίστοιχα, η άνεσή του στην κίνηση στις ορθοπλαγιές είναι παροιμιώδης. Κανένας θηρευτής δεν μπορεί να το ακολουθήσει στο ακραίο αλπικό πεδίο και έτσι το αγριόγιδο δεν έχει πρακτικά άλλο εχθρό από τον άνθρωπο.
Στην Ελλάδα, το αγριόγιδο είναι το μοναδικό άγριο οπληφόρο που ζει στην ανώτερη υψομετρική ζώνη των βουνών, πάνω από το όριο του δάσους. Στο Γράμο θα συναντήσουμε μεμονωμένα άτομα ή πολύ μικρές ομάδες στις Αρένες, το Σούφλικα, το Χάρο και άλλες απόκρημνες ζώνες.

Στα δάση του Γράμου ζουν και μάλλον ευημερούν διασπαρτοι πληθυσμοί ζαρκαδιών (Capreolus capreolus) και αγριογούρουνων (Sus scrofa). Τα ζαρκάδια είναι μάλλον αραιά κατανεμημένα στα απέραντα δάση της περιοχής, είναι όμως σχετικά εύκολο να τα δει κανείς, ακόμα και μέσα στη μέρα.

Αντίστοιχα, τα αγριογούρουνα έχουν φτάσει σε ένα καλό πληθυσμιακό επίπεδο, αν κρίνει κανείς από τα συχνά σημάδια "ανασκαφών", τα "λουτρά" τους και τους πυκνούς ντορούς. Δεν είναι σπάνιο να συναντήσει κανείς τις σχετικά μεγάλες οικογενειακές ομάδες τους, καθώς μετακινούνται με θόρυβο μέσα στο δάσος.

Ο λύκος εμφανίζεται σποραδικά στο Γράμο. Η παρουσία του φαίνεται ότι πιο σταθερή στην περίμετρο του μεγάλου βουνού, σε περιοχές όπου η παρουσία κοπαδιών μικρών ζώων είναι μονιμότερη.

Η αρκούδα, με την εντυπωσιακή παρουσία της και τη μακρά ιστορία συνύπαρξης με τον άνθρωπο, αποτελεί σήμερα το πιο εμβληματικό ζωικό είδος των βουνών της Πίνδου. Πρόκειται για το πιο μεγαλόσωμο άγριο θηλαστικό των βαλκανικών βουνών, με το ύψος των ενήλικων ζώων να φτάνει τα 2 μ. Θεωρείται ζώο με ιδιαίτερη ευφυΐα, καλή μνήμη και ισχυρή ικανότητα προσανατολισμού.
Πριν από λίγες δεκαετίες, κυρίως λόγω του κατακερματισμού των βιοτόπων της και της παράνομης θήρευσης, οι πληθυσμοί της αρκούδας στην Πίνδο είχαν φτάσει στο όριο της εξαφάνισης. Σήμερα όμως, χάρη στη στήριξη που παρέχουν οι τοπικές κοινωνίες και οι αρμόδιοι φορείς, υπολογίζεται ότι ο ελάχιστος πληθυσμός ξεπερνά τα 350 άτομα.
Η παρουσία της αρκούδας στο Γράμο είναι συνεχής, τόσο χρονικά όσο και χωρικά. Είναι εύκολο να δούμε ίχνη της στους δασικούς δρόμους και τα μαλακά εδάφη. Οι λαγοί (Lepus europaeus) και οι αλεπούδες (Vulpes vulpes) αφθονούν και καλύπτουν όλες τις υψομετρικές ζώνες. Στα χαμηλά και μέσα υψόμετρα ζουν επίσης ασβοί (Meles meles), κουνάβια (Martes foina), σκίουροι (Sciurus vulgaris), αγριόγατες (Felis sylvestris), νυφίτσες (Mustela nivalis) και σκαντζόχοιροι (Erinaceus roumanicus). Τέλος, σε όλα τα παρακλάδια του Αλιάκμωνα έχει καταγραφεί η παρουσία της Βίδρας (Lutra lutra).

Έχουν καταγραφεί επίσης πολλά είδη μικροθηλαστικών, δηλαδή ποντίκια, μυωξοί (όπως ο μεγάλος Δασομυωξός (Glis glis), μυγαλές όπως η Ετρουσκομυγαλίδα (Suncus etruscus) και ο Τυφλοπόντικες (Talpa caeca).

Στις νυχτερίδες αναφέρονται από κοινά είδη, όπως οι ρινόλοφοι Rhinolophus ferrum-equinum και Rhinolophus hipposideros, έως μάλλον ασυνήθιστα, όπως η Myotis emarginatus, η Myotis nattererii και η Miniopterus schreibersii.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος