Ορχιδέες του Γράμου
Ορχιδέες του Γράμμου
Η ποικιλία των ορχιδεών του Γράμου είναι εντυπωσιακή: περισσότερα από 40 είδη της ιδιαίτερης αυτής ομάδας φυτών έχουν καταγραφεί στα δάση και τα λιβάδια του μεγάλου συγκροτήματος.
Η πιο ενδιαφέρουσα ομάδα ορχιδεών που συναντάμε στην περιοχή είναι τα είδη με ευρωπαϊκή και βαλκανική εξάπλωση, που στη χώρα μας είναι γνωστά από τη ζώνη των συνόρων ή έως το μεσημβρινό όριο της Βόρειας Ελλάδας.
Στα υγρά λιβάδια, οι Dactylorhiza sambucina
δημιουργούν αληθινά τοπία
(πατήστε για μεγέθυνση).
Στα υγρά λιβάδια, οι Dactylorhiza sambucina δημιουργούν αληθινά τοπία
Ανάλογα ενδιαφέρουσα είναι η παρουσία των ορχιδεών στο μίγμα αγροτικών και δασικών βιοτόπων της χαμηλότερης υψομετρικά ζώνη. Τέλος, μια μικρότερη ποικιλία ειδών αποικούν τα υγρολίβαδα της ζώνης αυτής, όπου όμως εκπροσωπούνται με αξιόλογους πληθυσμούς και σχηματίζουν μεγάλες ομάδες.
Οι βαλκάνιοι έποικοι
Χαρακτηριστικά είδη ορχιδεών με ευρωπαϊκή και βαλκανική εξάπλωση είναι η Dactylorhiza incarnata, που έχει ευρασιατική εξάπλωση, η Epipactis purpurata με κεντροευρωπαϊκή κατανομή, το Coeloglossum viride, που είναι παρόν σε όλη τη βόρεια εύκρατη ζώνη και τέλος η Platanthera bifolia, που έχει ευρύτερη εξάπλωση, από την βόρεια Αφρική έως και την κεντρική Ευρώπη. Και τα τέσσερα πιο πάνω είδη έχουν περιορισμένη εξάπλωση στην Ελλάδα. Οι πιο κάτω χάρτες εξάπλωσης προέρχονται από τη βάση δεδομένων Vascular Plants of Greece.
Coeloglossum viride
στην Ελλάδα
Epipactis purpurata
στην Ελλάδα
Dactylorhiza incarnata
στην Ελλάδα
Οι ορχιδέες στο αγροδασικό τοπίο
coriophora
apifera
abortivum
Η χαμηλότερη ζώνη του Γράμου, δηλαδή το μίγμα αγροτικών και δασικών βιοτόπων γύρω από τα χωριά και μέχρι τις παρυφές του ορεινού δάσους, χαρακτηρίζεται από ένα μωσαϊκό οικοτόπων και κατ' επέκταση φιλοξενεί μια μεγάλη ποικιλία ορχιδεών, πολλές από τις οποίες θα τις βρούμε και στο δάσος.
Στις πιο στεγνές ζώνες θα βρούμε τα λίγα είδη του καθαρά περιμεσογειακού γένους των Ophrys, όπως την Ophrys apifera και την Ophrys oestrifera, αλλά και διάσπαρτους πληθυσμούς από είδη του γένους Anacamptis, όπως το Anacamptis coriophora και το ρωμαλέο Anacamptis pyramidalis, ενώ στις σκιερές λόχμες θα συναντήσουμε το ημιπαρασιτικό Limodorum abortivum.
Οι ορχιδέες του δάσους και των ξέφωτων
damasonium
laxiflora
ovata
Τα δάση του Γράμου είναι μάλλον πυκνά και σκιερά και οι ευκαιρίες ανοιγμάτων που δημιουργεί η γεωλογία, η τοπογραφία και το ιστορικό χρήσης είναι σήμερα μάλλον περιορισμένες. Παρόλα αυτά, κατά μήκος των μονοπατιών, στα ξέφωτα και γύρω από κάθε λουρίδα φωτός θα βρούμε μια ενδιαφέρουσα ποικιλία από ορχιδέες τους δάσους.
Έτσι, στη ζώνη αυτή θα συναντήσουμε τους εκπροσώπους του γένους Cephalanthera (κυρίως τα Cephalanthera damasonium και Cephalanthera rubra) και του γένους Orchis (Orchis laxiflora και Orchis mascula), ενώ στις βάσεις των πεύκων ο προσεκτικός παρατηρητής θα εντοπίσει το χλωμο-κίτρινο Neottia nidus-avis και το χλωμο-πράσινο Neottia ovata, δύο είδη που ειδικεύονται στα σκιερά δάση. Χαμηλότερα, σε ανάλογα σκιερές γωνιές, θα ξαναβρούμε το αλλόκοτο Limodorum abortivum, που μοιάζει να φωσφορίζει μέσα στη σκοτεινιά των κωνοφόρων.
helleborine
conopsea
ustulata
Σε πιο φωτεινές θέσεις, οι τυχεροί θα βρουν το εντυπωσιακό Himantoglossum jankae, μια εξωτική ορχιδέα με εξάπλωση στην Κεντρική Ευρώπη, την Βαλκανική και την βόρεια Τουρκία, ή το ασυνήθιστο Gymnadenia conopsea.
Τα πιο συνηθισμένα Orchis purpurea, Orchis tridentata και Neotinea ustulata θα τα βρούμε σε μια μεγάλη ποικιλία οικοτόπων του δάσους.
Τέλος, κοντά στις αναρίθμητες μικρές αναβλύσεις του δάσους ή κατά μήκος των ρεματιών θα συναντήσουμε τις διακριτικές επιπάκτιδες Epipactis helleborine και Epipactis distans.
Οι ορχιδέες των ορεινών και υποαλπικών λιβαδιών
saccifera
pallens
sambucina
Σε υγρολίβαδα της ζώνης αυτής εμφανίζονται η Dactylorhiza baumanniana που είναι ελληνικό ενδημικό, η Dactylorhiza cordigera, που είναι ενδημικό της Βαλκανικής, ενώ σε δάση πεύκης οι προσφάτως καταγεγραμμένες στην Ελλάδα Epipactis purpurata (μόνο στο Γράμο) και Epipactis distans (αναφέρεται από το Γράμο και τον Όρβηλο).
Ψηλότερα και μέχρι τα 2200 μ. συναντάμε ομάδες από τις Δακτυλόριζες Dactylorhiza sambucina και Dactylorhiza saccifera και κατά τόπους τους ωχροκίτρινους Orchis pallens.
Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
topoguide Greece
Ορχιδέες του Γράμου
Ο οδηγός Γράμμος topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android ως μία απο τις δεκάδες διαθέσιμες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Ο Γράμμος περιλαμβάνεται στην ομάδα της Βόρειας Ελλάδας. Αποκτήστε τον οδηγό του Γράμμου ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Ο οδηγός Γράμμος topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό του Γράμμου ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή, κάνοντας τη σχετική αγορά από την ομάδα της Βόρειας Ελλάδας.