Τα μικρά βουνά της Αττικής

Τα μικρά βουνά της Αττικής

Η Αττική γη δεν είναι παρά μια σύνοψη του ελληνικού τοπίου: ένας τόπος φωτός και δράματος, όπου αρκεί το μάτι να γυρίσει λίγο από τα γαλήνια τοπία της θάλασσας για να αντιμετωπίσει την απειλή των βουνών, και το πόδι, πριν καλά-καλά απολαύσει την ηρεμία των κάμπων θα αναμετρηθεί με τις βραχουριές και τα δερβένια.

Όρος Πατέρας
Όρος Πατέρας: Χειμερινή ανάβαση στην κορυφή Πατέρας (1.091 μ.)

Φαινομενικά ειρηνική, η ορεινή Αττική προσφέρει, μια ανάσα μακριά από τις πολύβουες πολιτείες της, ολόκληρους κόσμους επιβίωσης, ασκητισμού και περιπέτειας.

Τα μεγάλα βουνά - Πάρνηθα, Πεντέλη, Υμηττός, Γεράνεια, Κιθαιρώνας - έχουν την τιμητική τους στο topoguide με πολυσέλιδα άρθρα και αυτόνομες εφαρμογές πεζοπορίας, περιήγησης και φύσης.

Πατέρας
Πατέρας: Σιωπηλά στολίδια

Τα μικρά βουνά, που τα θυμόμαστε μόνο για καμιά επέμβαση ασχήμιας, μένουν κάπως παραπονεμένα στο παρασκήνιο της μεγάλης ιστορίας του Λεκανοπεδίου και των ακτών. Κι' όμως τα βουνίσια αυτά αττικά αποπαίδια έχουν κι' αυτά τη γοητεία της γενιάς τους και πίσω από τους καμμένους χιτώνες τους και τα χαραγμένα από τους δρόμους κορμιά τους, κρύβουν όλα εκείνα τα στολίδια που μαρτυρούν την ευγενική καταγωγή τους.

Ελάτε να τα γνωρίσουμε !
Αν έχετε χρόνο, εξοπλισμό και κάποια εμπειρία, επιλέξτε ένα από τα δύο μεγαλύτερα "μικρά" βουνά της Αττικής, τον ψηλό και εκτεταμένο Πατέρα ή την επιμήκη Πάστρα.

Πολύ κοντά στην Αθήνα, θα εκπλαγείτε από τη φυσικότητα του Ποικίλου όρους και τη θέα του όρους Αιγάλεω.

Στα Μεσόγεια, επισκεφθείτε το Πάνειον όρος, τη Μερέντα, την άγνωστη Μαυρηνόρα ή το μικρό Χαρβάτι.

Στo Σαρωνικό, περπατήστε στη Σαλαμίνα.

Βόρεια της Πεντέλης, περπατείστε στην περιοχή του Μαραθώνα, σκαρφαλώστε στο Αγριλίκι και την Σκάρπα ή κάντε ήσυχους περιπάτους στο φιλικό Διονυσοβούνι.

Στα νότια, επισκεφθείτε τους γεμάτους μυστικά λόφους της περιοχής από τη Βάρη έως το Σαρωνικό ή ανεβείτε στον Όλυμπο - έναν μικρό ξαδερφάκι του αληθινού Ολύμπου.

Στο νοτιότερο άκρο της Αττικής, εντελώς ξεχωριστή, γεμάτη εκπλήξεις και απαιτητική σε γνώσεις, σας περιμένει η Λαυρεωτική.

Στα βόρεια, τέλος, απλώνεται μια μεγάλη ημιορεινη περιοχή, όπου υψώνονται τα μικρά αλλά ενδιαφέροντα βουναλάκια Στραβαετός, Καμάρι, Μαυρηνόρα Ωρωπού και Μαυροβούνι.

Μικρή Αττική topoguide

Όρος Μικρή Αττική topoguide

Επιτέλους και η Μικρή Αττική αποκτά τον οδηγό της: η νέα εφαρμογή Μικρή Αττική topoguide είναι έτοιμη να σας οδηγήσει σε όλες τις πιο πάνω περιοχές, μέσα από 45 πεζοπορικές διαδρομές και με τη βοήθεια περισσότερων από 1000 Σημείων Ενδιαφέροντος.
Μαζί με έναν εξαιρετικά λεπτομερή χάρτη και ενημερωμένο χάρτη, η Μικρή Αττική topoguide περιλαμβάνει ένα βιβλίο 50 σελίδων παρουσιάζει όλες τις πτυχές της γεωγραφίας, της φύσης και του πολιτισμού της μοναδικής αυτής περιοχής.

Ταξιδέψτε με το Android smartphone σας μαζί με τη Μικρή Αττική topoguide, που περιλαμβάνεται ως τοπικός οδηγός στην εφαρμογή topoguide Greece. Αποκτήστε τη Μικρή Αττική ως αγορά εντός της εφαρμογής (in app purchase): θα τη βρείτε στην ομάδα της Αττικής.

Αν πάλι έχετε iPhone ή iPad, κατεβάστε τη Μικρή Αττική topoguide μέσα από τη γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Αποκτήστε τη Μικρή Αττική ως αγορά εντός της εφαρμογής (in app purchase): θα τη βρείτε στην ομάδα της Αττικής.

Καλές εξερευνήσεις !


Πατέρας 1.132 μ.

Γνωριμία με το όρος Πατέρας

Ο Πατέρας είναι το μεγάλο ορεινό συγκρότημα που απλώνεται ανάμεσα στον κόλπο των Αλκυονιδών και τον κάμπο της Μάνδρας. Στα βόρεια, διακλαδίζεται με το Μακρόν όρος (849 μ.) και χαμηλώνει προς τις νότιες κοιλάδες του Κιθαιρώνα, με τον οποίο γειτονεύει. Στα νότια, οι απότομες πλαγιές του εποπτεύουν την μεγάλη πεδιάδα των Μεγάρων, σχηματίζοντας ωστόσο μερικά παρακλάδια, όπως το Τρικέρατο όρος (524 μ.).
Η ψηλότερη κορυφή του βουνού λέγεται Λιοντάρι (1.132 μ.) και βρίσκεται στο μέσον μιας καμπύλης κορυφογραμμής που διατηρεί επί μακρόν το υψόμετρο των 800 μέτρων.
Άλλες κορυφές του συγκροτήματος με υψόμετρο πάνω από 1000 μ. είναι η Ντουσκιά (1.120 μ.), η Μεγάλη Κολοσούρα (1.108 μ.), ο Πατέρας (1.091 μ.), ο Προφήτης Ηλίας (1.020 μ.) και η Μικρή Κολοσούρα (1.018 μ.).

Πατέρας
Όρος Πατέρας: Το καρστικό οροπέδιο Μεγάλος Κρύφτης

Το πιό χαρακτηριστικό μορφολογικό στοιχείο του Πατέρα είναι η σειρά των τεσσάρων καρστικών βυθισμάτων που φέρουν ανά ζεύγη τα εύγλωττα ονόματα Βαθυχώρια και Κρύφτες, με το προσωνύμιο Μεγάλο και Μικρό να καθρεφτίζει το μέγεθός τους.

Πατέρας
Όρος Πατέρας: Ανάμεσα στις κορυφές Κολοσούρα και Γκορίτσα επιβιώνει ένα αραιό δάσος ελάτων

Με εξαίρεση τις μεγάλες λάκκες, όπου η γεωργία έχει παραδώσει τις επικράτειές της σε μια φθίνουσα κτηνοτροφία, όλο το υπόλοιπο βουνό καλύπτεται από έναν αδιαπέραστο και ψηλό θαμνώνα από πουρνάρια, σχίνα, αγριοκουμαριές, κουμαριές και άλλους μεσογειακούς θάμνους, ενώ μεγάλες εκτάσεις στα ανατολικά και βόρεια καλύπτονται πυκνότερες ή αραιότερες συστάδες χαλεπείου πεύκης, που κατά τόπους σχηματίζουν κανονικά δάση. Οι δύο αυτές διαπλάσεις - μεσογειακοί θαμνώνες και πευκοδάσος - έχουν συρρικνωθεί από καταστροφικές πυρκαγιές (1985 και 2016). Λίγα ταλαιπωρημένα έλατα γατζώνονται ανάμεσα στις κορυφές Κολοσούρα και Γκορίτσα.

Πατέρας
Όρος Πατέρας: Θέα από την κορυφή Πατέρας

Ο Πατέρας έχει το ιδιαίτερο προνόμιο να χαρίζει εξαιρετική θέα από όλη την ατελείωτη κορυφογραμμή του. Έτσι, στις αναβάσεις στις κορυφές, αλλά και στις οδικές περιπλανήσεις και τις ποδηλατικές διαδρομές, μπορεί κανείς να κλείσει τα μάτια στις αλλοιώσεις του εγγύς χώρου και να απολαύσει το ευρύτερο τοπίο.
Οι πιο ενδιαφέρουσες πεζοπορικές διαδρομές που είναι γνωστές - και κάπως σηματοδοτημένες - είναι η ανάβαση από τον οικισμό Άγιος Γεώργιος στην κορυφή Λιοντάρι μέσω της ακρόπολης της Ερένειας, η ανάλογη ανάβαση από τα Βαθυχώρια προς τις κορυφές και η ωραιότατη διάσχιση από τη Βένιζα ή τα Βαθυχώρια προς το Κριεμάδι, που ακολουθεί την αρχαία οδό από την ορεινή Μεγαρίδα προς τα Αιγόσθενα.

Μια αναλυτική παρουσίαση του τοπίου, των μνημείων, της φύσης και των μονοπατιών του καθόλου μικρού αυτού βουνού βρίσκεται στη σελίδα Όρος Πατέρας.


Πάστρα 1.025 μ.

Η Πάστρα είναι ένα μικρό ορεινό συγκρότημα της δυτικής Αττικής, που συνδέει τον Κιθαιρώνα με την Πάρνηθα. Ο κεντρικός κορμός του βουνού είναι μια μακριά κορυφογραμμή που φέρει τις κορυφές Κούρτεζα (1025 μ.) και Μπουζούρεζα (1016 μ.). Στη θέση Κράπθι αποσχίζεται ο μικρός όγκος Μαυροβούνι (937 μ.) και διαμορφώνεται το μοναδικό ορεινό διάσελο της Πάστρας στα 870 μ.

Πάστρα
Πάστρα: Η κορυφογραμμή της Πάστρας, από τον κάμπο της Οινόης

Ως τμήμα της μεθοριακής γραμμής των αρχαίων Αθηνών και των Θηβών, η Πάστρα φιλοξένησε αρκετά οχυρά και φρυκτωρίες, με αξιολογότερο το μεγάλο φρούριο των Ελευθερών (ή Γυφτόκαστρο), που κτίστηκε τον 4ο αι. π.Χ. σε βράχινη έξαρση κοντά στον άξονα του περάσματος της Κάζας (διάσελο Δρυός Κεφαλές ή Κιάφα Σούρι). Σώζονται ακόμα ένας μικρός πύργος στην Πύλη και λείψανα οχύρωσης στο λόφο Κάστρο, κοντά στη Δάφνη.

Πάστρα
Πάστρα: Η μονή Οσίου Μελετίου

Στις πλαγιές της Πάστρας βρίσκονται μερικά αξιόλογα θρησκευτικά μνημεία, με σημαντικότερη τη μονή Οσίου Μελετίου. Η μονή σχετίζεται με τη δράση του οσίου Μελετίου του Νέου, που ανανέωσε στα τέλη του 11ου αιώνα τον ασκητισμό στην έρημη αυτή περιοχή.
Άλλα ενδιαφέροντα μοναστικά συγκροτήματα της Πάστρας είναι η μονή Προφήτη Ηλία κοντά στις Ερυθρές και η έρημη μονή Ζωοδόχου Πηγής κοντά στην Πύλη, από την οποία διατηρείται σε καλή κατάσταση το καθολικό.

Χάρη στη θέση της πάνω στον κεντρικό ορεογραφικό ιστό ανάμεσα στον Κιθαιρώνα και την Πάρνηθα, η Πάστρα φιλοξενεί ένα σκέλος του Εθνικού Μονοπατιού Ο22. Έχουν εξερευνηθεί ακόμα μερικές εγκάρσιες πεζοπορικές προσβάσεις στην κορυφογραμμή από τους εκατέρωθεν οδικούς άξονες.

Πάστρα
Πάστρα: Το κλασικό ελληνικό ορεινό τοπίο του 21ου αιώνα

Δυστυχώς η κορυφογραμμή της Πάστρας αποτελεί ιδανική θέση για την εγκατάσταση αιολικών πάρκων και ένα μεγάλο μέρος του μήκους της - και ένα αντίστοιχο μήκος του Εθνικού Μονοπατιού Ο22 - έχουν μετατραπεί σε πλατιούς χωματόδρομους. Ειδικά ο όγκος Μαυροβούνι έχει κυριολεκτικά μετατραπεί σε αιολικό πάρκο.

Μια αναλυτική παρουσίαση του τοπίου και της φύσης του σχετικά άγνωστου αυτού βουνού βρίσκεται στη σελίδα Πάστρα.


Σαλαμίνα

Η Σαλαμίνα, γνωστή από την ομώνυμη ναυμαχία του 480 π.Χ. ανάμεσα στον Ελληνικό και τον Περσικό στόλο, είναι το μεγαλύτερο νησί του Σαρωνικού Κόλπου και το κοντινότερο στις ακτές της Αττικής.

Βαθειά εξανθρωπισμένη, με λαβωμένο τον ιερό χώρο της ιστορικής ναυμαχίας, η Σαλαμίνα έχασε την παράκτια φυσικότητά της, κατάφερε ωστόσο να διασώσει την ορεινή φυσιογνωμία της. Η λοφώδης ενδοχώρα της, βατή και πολυπατημένη από χιλιόχρονες δράσεις, όπως η ρητινοσυλλογή και η γεωργία, διατηρεί παρόλα αυτά την αυθεντικότητα του μεσογειακού τοπίου και προσφέρει μικρές αλλά πολύτιμες ευκαιρίες γαλήνης και ανάτασης.

Σαλαμίνα
Σαλαμίνα: Στο μονοπάτι προς τα Κανάκια

Σήμερα η Σαλαμίνα είναι ένας χώρος μεγάλης έντασης του δευτερογενή και τριτογενή τομέα, κάτι σαν μία πλωτή βιοτεχνία πολλαπλών αντικειμένων. Χωρικά η ένταση οριοθετείται στην αστική ζώνη, λίγες εκατοντάδες μέτρα εντός της ακτογραμμής, αφήνοντας έτσι σχεδόν ανέγγιχτη την ενδοχώρα. Έτσι, στο ήσυχο και σχεδόν αρχετυπικό μεσογειακό δάσος, δυό βήματα από την βουερή μυρμηγκιά των οικισμών, μπορεί κανείς να βρει ένα απρόσμενο πεδίο πεζοπορίας και ποδηλασίας. Ήδη το πρώτο δίκτυο πεζοπορικών διαδρομών της Σαλαμίνας, ένα έργο στο οποίο συμπράττουν πολλοί φορείς, είναι σε εξέλιξη και έρχεται να προστεθεί στις ατελείωτες αυτοσχέδιες διαδρομές ποδηλάτου βουνού.

Δείτε μια αναλυτική παρουσίαση της Σαλαμίνας και τις αναπάντεχες προτάσεις πεζοπορίας που κρύβει το γνωστό-άγνωστο αυτό νησί.


Λαυρεωτική

Η Λαυρεωτική έχει συνδέσει την ιστορία της με την πάλη για την εξόρυξη αργυρομολυβδούχων και σιδηρούχων μεταλλευμάτων από τα πλούσια κοιτάσματα της περιοχής. Η συστηματική εκμετάλλευση των μεταλλευμάτων ταυτίζεται με τη γέννηση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και διαρκεί όλη την κλασική περίοδο.
Η εξόρυξη αναβιώνει το 1864 με τη συμμετοχή ξένων εταιρειών. Περισσότερα για την μεταλλευτική ιστορία του Λαυρίου θα βρείτε εδώ.

Λαυρεωτική
Λαυρεωτική: Γενική άποψη από την περιοχή των μεταλλείων
Όλη η περιοχή προστατεύεται υπό ποικίλα καθεστώτα, ανάμεσα στα οποία και του Εθνικού Δρυμού Σουνίου. Παρόλο που όλη η χερσόνησος έχει καεί επανηλειμμένα, το τοπίο είναι σήμερα καταπράσινο και είναι πολύ ευχάριστο να περιδιαβεί κανείς τις αρχαίες και νεώτερες εγκαταστάσεις των μεταλλείων.
Λαυρεωτική
Λαυρεωτική: Το μεταλλευτικό μουσείο στον Άγιο Κωνσταντίνο
Δείτε μια αναλυτική παρουσίαση της Λαυρεωτικής και τις αντίστοιχες προτάσεις πεζοπορίας.


Από τη Βάρη έως το Σαρωνικό

Από τη Βάρη μέχρι το Λαγονήσι απλώνεται μια λοφώδης έκταση, που δεν ανήκει ορεογραφικά σε κάποια συγκεκριμένη ενότητα. Κατοικημένη διάσπαρτα, άναρχα και ακαλαίσθητα, η άλλοτε όμορφη αυτή ζώνη, σήμερα καταφέρνει να περισσώσει μερικούς θύλακες φυσικών τοπίων, αρκετά γεωλογικά ή περιβαλλοντικά στοιχεία και πολλά αρχαία και χριστιανικά μνημεία. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία είναι ο λόφος του Αγίου Δημητρίου, στις ακτές του Σαρωνικού.

Λόφος Αγίου Δημητρίου
Λόφος Αγίου Δημητρίου: Ο λόφος και η θέση του αρχαίου πύργου

Ο λόφος του Αγίου Δημητρίου υψώνεται απότομα από την ακτή, ανάμεσα στο Λαγονήσι και την Αγία Μαρίνα, και φτάνει τα 203 μ. Όλες οι πλευρές, και ιδίως η νότια, είναι σχετικά απότομες και η επιμήκης κορυφογραμμής του έχει ανεμπόδιστη θέα όλης της γύρω ζώνη και κυρίως στην παράκτια οδική διάβαση.

Λόφος Αγίου Δημητρίου
Λόφος Αγίου Δημητρίου: Ο αρχαίος πύργος

Στη δυτική άκρη του λόφου υπάρχει μικρός τετράγωνος πύργος διαστάσεων 5.8x4.3 μ. με ύψος 1.7 μ. Είναι φτιαγμένος από μεγάλους, καλοδουλεμένους δόμους από το κροκαλοπαγές πέτρωμα του ίδιου του λόφου. Με βάση την ελάχιστη κεραμική που βρέθηκε μέσα στον πύργο, το κτίσμα χρονολογήθηκε στην κλασική περίοδο και πρέπει να αποτελούσε, μαζί με τα οχυρά στους Αναγύρους Βάρης και της Ατήνης, μέρος του δικτύου των φρυκτωριών της ανατολικής μεθορίου των Αθηνών.

Λόφος Αγίου Δημητρίου
Λόφος Αγίου Δημητρίου: Το απίστευτο κροκαλοπαγές από απολιθωμένους θαλάσσιους οργανισμούς

Η προσπέλαση του αρχαίου πύργου βασίζεται σε μια σύντομη πεζοπορία, που την Άνοιξη θα χαρίσει ωραίες εικόνες της γλυκιάς αττικής φύσης.


Όλυμπος 487 μ.

Ο Όλυμπος Αττικής είναι ένα απομονωμένο βουνό, που υψώνεται πάνω από την Αλυκή της Αναβύσσου. Παλιότερα ήταν δασωμένο με πεύκα, αλλά σήμερα, μετά από επανειλημένες πυρκαγιές, έχει μόνο χαμηλή βλάστηση. Η νότια όψη του καταλαμβάνεται σχεδόν ολοκληρωτικά από το οικιστικό συγκρότημα της Άνω Σαρωνίδας.

Όλυμπος Αττικής
Όλυμπος Αττικής: Ανάβαση από τη χαράδρα στα βόρεια

Ανάμεσα στον Όλυμπο και το Πάνειο απλώνεται μια ομαλή λεκάνη, όπου σήμερα το κυριότερο σημείο αναφοράς είναι η διάσπαρτη κατοίκηση που αναπτύσσεται στον οικισμό Καλύβια Ολύμπου. Η ίδια περιοχή κρύβει πυκνά κατάλοιπα αρχαίας κατοίκησης, που ανήκε στον αρχαίο δήμο της Αιγίλιας (ή των Φρεαρρίων, όπως πιστεύεται σήμερα). Στην ίδια περιοχή αποκαλύφθηκε στα 1929 μια σημαντική τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική του πρώτου μισού του 6ου αιώνα, που φέρει διπλό νάρθηκα και βαπτιστήριο.

Όλυμπος Αττικής
Όλυμπος Αττικής: Προοπτικό από τα νότια

Παρόλο που το βουνό έχει ταλαιπωρηθεί από τις πυρκαγιές και - κυρίως - την οικιστική επέκταση, διατηρεί ακόμα κάποιες ενδιαφέρουσες γωνιές, όπως μερικούς μικρούς αλλά εύγλωττους γεωτόπους και μια αρκετά ενδιαφέρουσα χλωρίδα.

Όλυμπος Αττικής
Όλυμπος Αττικής: Προοπτικό από τα βόρεια

Περισσότερα πάνω στο μικρό αλλά ενδιαφέρον αυτό βουνό, στη σελίδα Ανακαλύψτε τον Όλυμπο Αττικής.


Πάνειον Όρος 637 μ.

Το όρος Πάνειο είναι ένας μεγάλος, συμπαγής όγκος, που υψώνεται ανάμεσα στους κάμπους της Αναβύσσου, της Κερατέας και των Καλυβιών. Το βουνό αποτελείται από μια στενή κορυφογραμμή που ενώνει δύο ογκώδεις κορυφές, το Κερατοβούνι στα ανατολικά, όπου και το ψηλότερο σημείο (648μ.), και το Πανί στα δυτικά (637 μ.).

Πάνειον Όρος
Πάνειον Όρος: Προοπτικό από τα ανατολικά

Το Πάνειον είναι εντελώς γυμνό από ψηλή βλάστηση, καθώς το πευκοδάσος που θα έπρεπε να το ντύνει έχει υποστεί την πίεση της βόσκησης και των πυρκαγιών για χιλιάδες χρόνια. Παρόλη την μονότονη διαδοχή φρυγάνων και πετρότοπων και την καταστροφή των κορυφών από τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις, η κορυφογραμμή κρύβει αρκετούς θύλακες ενδιαφέρουσας χλωρίδας.
Ο συνδυασμός της αξιοπρόσεκτης χλωρίδας με την υπέροχη θέα σε όλα τα Μεσόγεια και την Λαυρεωτική, δίνει ιδιαίτερη αξία στα μονοπάτια που εκκινούν από τις διάφορες πλευρές και συγκλίνουν στα ψηλά του βουνού.

Πάνειον Όρος
Πάνειον Όρος: Συνολική εικόνα της κορυφογραμμής από τον Όλυμπο

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι ποικίλες καρστικές μορφές του ασβεστολιθικού αυτού όγκου. Νότια της κορυφής Κερατοβούνι και σε υψόμετρο 545μ. υπάρχει το σπήλαιο Κερατέας. Στην κορυφή Πανί υπάρχει το μεγάλο βύθισμα Μεγάλη Θρακιά Καλυβίων, ενώ αρκετά μικρότερα σπήλαια είναι γνωστά σε στις άλλες πλευρές του βουνού.

Πάνειον Όρος
Πάνειον Όρος: Η νεώτερη μονή Αγίας Σκέπης, στις ανατολικές πλαγιές του Πανείου όρους

Όπως όλοι οι ορεινοί θύλακες των Μεσογείων, το Πάνειο φιλοξενεί αρκετά μοναστήρια, όπως την ανδρική μονή της Αγίας Σκέπης, την επίσης ανδρική μονή Αγίου Ιωάννη Θεολόγου στις πλαγιές του βουνού, ενώ στην στενή περιφέρεια της Κερατέας βρίσκονται το ησυχαστήριο της Κοίμησης Θεοτόκου και οι μονές Θεοσκέπαστης, Αγίας Μαρίνας, Αγίου Ονουφρίου, Αγίου Σοφρωνίου, Τιμίου Προδρόμου και Οσίου Γρηγορίου.

Μια αναλυτική παρουσίαση του τοπίου και της φύσης του σχετικά άγνωστου αυτού βουνού βρίσκεται στη σελίδα Πάνειον όρος.


Μαραθώνας

Η περιοχή του Μαραθώνα είναι γνωστή σε όλους τους Έλληνες για περισσότερους από ένα λόγους: οι τρεις πρωταρχικοί είναι η κομβική μάχη του 490 π.Χ. κατά των Περσών, το ομώνυμο φράγμα και ο ταμιευτήρας που ύδρευσε την Αθήνα για σχεδόν 50 χρόνια και η θέση της αφετηρίας της διαδρομής του πασίγνωστου Μαραθώνιου δρόμου αντοχής που γίνεται κάθε χρόνο.

Μαραθώνας
Μαραθώνας: Η παράκτια ζώνη από τη Νέα Μάκρη μέχρι το ακρωτήρι Κυνόσουρα

Άλλα πολικά στοιχεία της περιοχής είναι ο οικισμός του Μαραθώνα, το έλος Σχινιά και η περιοχή της αρχαίας Οινόης.
Έτσι, θεωρώντας ως ενότητα Μαραθώνα την πεδινή ζώνη από την Νέα Μάκρη μέχρι το Άνω Σούλι και όλη την ακτογραμμή μέχρι και το ακρωτήρι Δραγονέρα, με τα μικρά βουνά που την περιβάλλουν, την απέραντη παραλία του Σχινιά και τους σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους, περιγράφουμε ένα πολυπολικό σύστημα αναψυχής, στο οποίο ο όρος Μαραθώνας επιβάλλεται ως κοινή γεωγραφική αναφορά.

Μαραθώνας
Μαραθώνας: Το έλος του Σχινιά

Ο σημερινός οικισμός του Μαραθώνα, κάπως παραγκωνισμένος από τη Νέα Μάκρη, η οποία τοποθετείται πιό κεντρικά στους νέους άξονες και πόλους ενδιαφέροντος, παραμένει έδρα του ομώνυμου δήμου και τοπικό κέντρο μιας σειράς γεωργικών οικισμών.
Το μεγάλο έλος του Σχινιά είναι ταυτόχρονα ένα σπουδαίο περιβαλλοντικό στοιχείο της Αττικής και ένα μεγάλο αξιοθέατο. Ο πλούτος των ειδών που ζουν ή διαχειμάζουν εδώ, σε συνδυασμό με την ευκολία κίνησης στην περίμετρο του υγροτόπου και του κωπηλατοδρομίου, δίνει άπειρες ευκαιρίες για παρακολούθηση της άγριας ζωής με ένα ιδιαίτερα απλό τρόπο.

Μαραθώνας
Μαραθώνας: Το ανακατασκευασμένο τρόπαιο της Μάχης του Μαραθώνα

Στη σελίδα Ανακαλύψτε τον Μαραθώνα θα κάνουμε ένα πιο προσεκτικό περπάτημα στην μεγάλη και πλούσια αυτή ενότητα.


Αγριλίκι 558 μ.

Το Αγριλίκι είναι ένα μικρό ορεινό συγκρότημα με δύο κορυφές, που συνδέεται με την Πεντέλη στο διάσελο του Αγίου Πέτρου. Με υψόμετρο 558 μ. (κορυφή Στρούγγιζα) δεσπόζει της μεγάλης πεδιάδας του Μαραθώνα.

Αγριλίκι
Αγριλίκι

Το Αγριλίκι μαζί με το Διονυσοβούνι και τη Σκάρπα, σχηματίζουν ένα μεγάλο ορεινό τοπίο, έντονα αστικοποιημένο, αλλά και με πολλά φυσικά, ημιφυσικά και ιστορικά στοιχεία, που προσφέρουν στους κατοίκους του λεκανοπεδίου την αίσθηση μιας επαφής με τη γη και την ιστορία.

Λόγω της γειτνίασης του Αγριλικιού με την πεδιάδα του Μαραθώνα, οι ανατολικές υπώρειες του βουνού είναι κατάσπαρτες από σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους, όπως το µεσοελλαδικό νεκροταφείο του Μαραθώνα και η μυκηναϊκή ακρόπολη στις ανατολικές πλαγιές του βουνού.

Οι πλαγιές στο Αγριλίκι είναι αρκετά δύσβατες και μόλις δύο διαδρομές είναι γνωστές: η μία δρασκελίζει χωρίς δυσκολίες το βουνό από νότο προς βορρά και ακολουθεί ένα παλιό μονοπάτι σε συνδυασμό με τον κακοτράχαλο χωματόδρομο που καταλήγει στο Βρανά. Η δεύτερη, αντίθετα, δεν είναι εύκολη: αποπειράται να κατέβει την ανατολική κόψη της κορυφής, με σκοπό να περάσει από τη μυκηναϊκή ακρόπολη και να φτάσει στον περιμετρικό της Νέας Μάκρης.

Μια αναλυτική παρουσίαση του τοπίου και της φύσης του Αγριλικιού βρίσκεται στη σελίδα Αγριλίκι.


Διονυσοβούνι 651 μ.

Το Διονυσοβούνι είναι το μικρό, μονοκόρυφο βουνό που υψώνεται ελαφρά βόρεια της Πεντέλης, δημιουργώντας το φυσικό βορεινό όριο του οικισμού Διόνυσος.

Διονυσοβούνι
Διονυσοβούνι: Γενική άποψη από τα νότια

Το αρχαίο όνομα του βουνού ήταν Ικάριον όρος, ενώ μέχρι πρόσφατα οι κάτοικοι της περιοχής το ανέφεραν ως Σταματοβούνι, από τον γειτονικό οικισμό της Σταμάτας.
Το νεώτερο όνομα του βουνού προέρχεται από τον όνομα του οικισμού Διόνυσος, που κι' αυτό δόθηκε χάριν της γειτνίασης με το ιερό του Διονύσου, τη σχετική σπηλιά και τον αρχαίο οικισμό που εντοπίστηκαν στα όρια με τη Ραπεντώσα.

Το αρχαίο ιερό του Διονύσου που ανασκάπτηκε στην περιοχή σχετίζεται με την σημασία της αμπελοκαλλιέργιας στους ορεινούς δήμους της Αττικής.

Περίπατοι και μικρές πορείες γύρω από το Διονυσοβούνι μπορούν να γίνουν στον περιαστικό χώρο της περιοχής. Ένας σχετικά ενδιαφέρων περίπατος μέχρι την κορυφή μπορεί να γίνει από το ωραίο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου Βιδίστι, στο τέλος της Ροδόπολης, ακολουθώντας το χωματόδρομο που διατρέχει τη μικρή κορυφογραμή.

Μια αναλυτική παρουσίαση του τοπίου και της φύσης του μικρού αυτού βουνού βρίσκεται στη σελίδα Διονυσοβούνι.


Σκάρπα 573 μ.

Η Σκάρπα είναι ένα μικρό βουνό στα βόρεια της Σταμάτας. Η κορυφή της (573 μ.) υψώνεται ομαλά από τα δυτικά, από τον κάμπο Κουκουνάρθι και πέφτει απότομα προς τον κάμπο του Μαραθώνα, κοντά στο Βρανά.

Σκάρπα
Σκάρπα: Η ψηλότερη κορυφή. Στο πρώτο πλάνο η μεγάλη δολίνη στο διάσελο Αφορισμός

Η Σκάρπα ήταν καλυμένη με πευκοδάση, που κάηκαν. Τώρα οι χαμηλές πλαγιές καλύπτονται από πυκνή αναγέννηση πεύκων και θάμνων, ενώ οι πετρώδεις κορυφές και τα βραχώδη αντερείσματα παραμένουν γυμνά. Στην ανατολική βάση της κορυφής σχηματίζονται δύο διαδοχικά καρστικά έγκοιλα, κοντά στο διάσελο Αφορισμός, μια πόλγη και πιο μικρή δολίνη.

Σκάρπα
Σκάρπα: Γενική άποψη από τα ανατολικά

Αιγάλεω όρος 468 μ.

Αιγάλεω
Αιγάλεω: Γενική άποψη από τα ΒΔ

Το όρος Αιγάλεω εκτείνεται από το Πέραμα μέχρι τη δίοδο Δαφνί. Το βουνό είναι σήμερα γυμνό στο μεγαλύτερο μέρος του, με συστάδες αναγέννησης και αναδασώσεις στη θέση των παλιών πευκοδασών, που υλοτομήθηκαν και κάηκαν μέσα στον 20ο αι.
Στο βόρειο άκρο του διατηρείται σε καλή κατάσταση και συντηρείται περιοδικά η παλαιότατη και πολύ σημαντική μονή Δαφνίου. Το υφιστάμενο σήμερα καθολικό της μονής κτίστηκε τον 11ο αι. πάνω στα λείψανα παλαιοχριστιανικής βασιλικής, που και αυτή χτίστηκε στα ερείπια αρχαίου ναού του Απόλλωνα.

Αιγάλεω
Αιγάλεω: Άποψη από τα ανατολικά

Το Αιγάλεω όρος είναι κερματισμένο από δρόμους, ωστόσο έχουν διασωθεί μερικοί φυσικοί θύλακες και έχουν διανοιχτεί αρκετά μονοπάτια. Το δάσος ανακάμπτει και εκτός από τις ζώνες με φυσικό βράχο ή τα παλιά λατομεία, οι υπόλοιπες πλαγιές είναι ήδη ντυμένες με ένα νεώτερο ή ωριμώτερο, πυκνότερο ή αραιότερο πευκοδάσος.

Αιγάλεω
Αιγάλεω: Η εντυπωσιακή Satyrus ferula αφθονεί στο Αιγάλεω στις αρχές Ιούνη

Η χλωρίδα του βουνού, αλλά και η πανίδα μικρών ζώων, είναι ενδιαφέρουσες. Έτσι, μέσα στην αφαίρεση του σπιλωμένου τοπίου, ένας περίπατος την Άνοιξη στο ταλαιπωρημένο Αιγάλεω μπορεί να μας αναγκάσει να σκύψουμε στις μικρές νιφάδες ζωής που παραβλέπουμε μέσα στην αφθονία της πλούσια φύσης των μεγάλων βουνών.

Αιγάλεω
Αιγάλεω: Το σπήλαιο Νυμφαίο, αρχαίο άντρο των Νυμφών

Ανάμεσα στα ποικίλα φυσικά αξιοθέατα του βουνού, αξίζει να σημειωθούν τα τρια σπήλαια αρχαιολογικού ενδιαφέροντος: το σπήλαιο της Αφαίας κοντά στη μονή Δαφνίου, το γειτονικό σπήλαιο του Πανός και το μεγάλο σπήλαιο Νυμφαίο, στη ΝΔ άκρη του συγκροτήματος.

Μια αναλυτική παρουσίαση των πεζοπορικών διαδρομών και της φύσης του ταλαιπωρημένου αυτού περιαστικού βουνού βρίσκεται στη σελίδα Όρος Αιγάλεω.


Ποικίλον όρος 452 μ.

Το Ποικίλον όρος σχηματίζει μια μακριά, χαμηλή, κορυφογραμμή στα δυτικά του μητροπολιτικού συγκροτήματος των αθηναϊκών αστικών κέντρων, οριοθετώντας έτσι το λεκανοπέδιο των Αθηνών από τον κάμπο της Ελευσίνας. Η κορυφογραμή φέρει τις κορυφές Κασκαντάμι (418 μ.) και Ζαχαρίτσα (452 μ.), καθώς και μερικές ακόμα μικρότερου υψομέτρου.

Ποικίλο όρος
Ποικίλο όρος: Γενική άποψη από τα νότια. Στο βάθος, η χιονισμένη Πάρνηθα

Παρόλο που το Ποικίλο προστατεύεται ως τοπίο ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, έχει υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις λόγω των πολυάριθμων δρόμων, λατομείων, χώρων απορριμμάτων και άλλων εγκαταστάσεων που το πολιόρκησαν, ειδικά μετά τα μέσα του 20ου αιώνα. Η βλάστηση έχει ταλαιπωρηθεί από επανειλημένες πυρκαγιές, έχει ωστόσο ανακάμψει στο σύνολο σχεδόν του βουνού, είτε χάρη στη φυσική αναγέννηση, είτε λόγω των αναδασώσεων.

Ποικίλο όρος
Ποικίλο όρος: Άποψη από τα ανατολικά

Λόγω της μικρής απόστασης από την Αθήνα, πολλοί εξευρευνούν τις κάπως προστατευμένες γωνιές του Ποικίλου για να κάνουν πεζοπορίες, διαδρομές ποδηλάτου βουνού, προπόνηση στο ορεινό τρέξιμο κλπ, ενώ κάθε χρόνο διοργανώνεται ο αγώνας Trail Running Poikilo Rocky Mountain.

Ποικίλο όρος
Ποικίλο όρος: Πολλά από τα μεγάλα νταμάρια έχουν μετατραπεί σε χώρους αναψυχής

Είναι γνωστά τουλάχιστον τρία αναρριχητικά πεδία στο Ποικίλο, το πεδίο στην Ιερά Οδό, το μεγάλο πεδίο στο Ζαστάνι, που είναι ελάχιστα γνωστό και ένα μικρό, σχεδόν άγνωστο πεδίο στη Σπηλιά Γεώργιζα.

Μια αναλυτική παρουσίαση των πεζοπορικών διαδρομών και μια ξενάγηση στα λιγοστά αλλά ενδιαφέροντα φυσικά και πολιτιστικά στοιχεία του βουνού βρίσκεται στη σελίδα Ποικίλον Όρος.


Μερέντα 614 μ.

Η Μερέντα έχει απλή μορφολογία: πρόκειται για ένα βραχώδες βουνό, που χωρίζεται απο τα γειτονικά του Μπαθίστα (ή Χαρβάτι, 413μ.) και Διονυσοβούνι (272 μ.) από ομαλά διάσελα και ρεματιές. Ουσιαστικά, το βουνό είναι μονοκόρυφο (κορυφή Μερέντα ή Κουτούκι, 614 μ.), με ένα ακόμη ύψωμα, το Κάστρο (429 μ.), να διακρίνεται στα δυτικά αντερείσματα. Το βουνό καλύπτεται με αραιούς θάμνους στα βόρεια, ενώ στα νότια έχει καεί πρόσφατα και είναι εντελώς γυμνό.

Μερέντα
Μερέντα: Γενική άποψη από τα νότια

Είναι πιθανόν το όνομα Μερέντα, που δεν ετυμολογείται από άλλη ρίζα, να προέρχεται από παραφθορές του τοπωνυμίου Μυρρινούς, που βρισκόταν στους βόρειους πρόποδες του βουνού και έχει αναγνωριστεί από πλήθος ευρημάτων.

Μερέντα
Μερέντα: Γενική άποψη από το Πάνειον όρος

Σε όλη την περίμετρο της Μερέντας, αλλά κυρίως στα βόρεια, διασώζονται πολλά βυζαντινά και μεταβυζαντινά εκκλησάκια, με σπουδαιότερα την Παναγία Μερέντας, χτισμένη με μέλη κτιρίων του αρχαίου δήμου Μυρρινούντα, και τον Άγιο Γεώργιο Αιματόριζας, στα ΝΔ.

Μια αναλυτική παρουσίαση του βουνού βρίσκεται στη σελίδα Όρος Μερέντα.


Μαυρηνόρα και Χαρβάτι

Μαυρηνόρα 405 μ.

Η Μαυρηνόρα των Μεσογείων είναι ένα μικρό βουνό, ανάμεσα στους κόλπους του Πόρτο Ράφτη και της Κακιάς Θάλασσας, στη ΝΑ Αττική. Σχηματίζει μια μικρή κορυφογραμμή με υψόμετρα γύρω στα 400μ., με ατελή διαμελισμό, που πέφτει απότομα στα ΒΑ από τα 200μ. στο ύψος της θάλασσας και σχηματίζει το απόκρημνο ακρωτήρι Τσουργέλι. Η ψηλότερη κορυφή έχει υψόμετρο 405 μ. και είναι βεβηλωμένη από δίδυμες εγκαταστάσεις κεραιών. Το βουνό είναι κατάφυτο από πεύκα, με εξαίρεση ένα πλέγμα από αντιπυρικές ζώνες.

Μαυρηνόρα
Μαυρηνόρα: Γενική εικόνα του κόλπου του Πόρτο Ράφτη

Η Μαυρηνόρα φιλοξένησε από παλιά μικρές μοναστικές κοινότητες, με σημαντικότερη την ανδρική μονή Μεταμόρφωσης Σωτήρος Κουβαρά (1937). Η παλιά αυτή μονή μετεγκαταστάθηκε σε νέα, φαραωνικά, κτίρια, σε παρακείμενη θέση. Στα νότια, φωλιάζει το μεγάλο συγκρότημα της γυναικείας μονής Παναγίας Πευκοβουνογιάτρισσας Κερατέας (1930). Τέλος, η ευρύτερη περιοχή έχει πολλές ενδιαφέρουσες υστεροβυζαντινές ή μεταβυζαντινές εκκλησίες.

Μαυρηνόρα
Μαυρηνόρα: Η νότια πύλη της ακρόπολης της αρχαίας Κορώνης. Στο βάθος, η κορυφή της Μαυρηνόρας

Στην κορυφή οδηγεί χωματόδρομος που εξυπηρετεί τις κεραίες τηλεφωνίας. Οι πορείες που μπορούν να γίνουν στη Μαυρηνόρα περιορίζονται σε άβολες αναβάσεις από διάφορες πλευρές (σε γιδόστρατα από την Κακιά Θάλασσα ή τη Μπουκουρίμα ή κατά μήκος των αντιπυρικών ζωνών) ή σε μικρές πορείες στην περίμετρο του βουνού, όπως η κυκλική πορεία στην αρχαία οχύρωση της Κορώνης, στο ομώνυμο ακρωτήρι.

Χαρβάτι 414 μ.

Το Χαρβάτι είναι ένα μικρό βουνό που υψώνεται δυτικά του οικιστικού συμπλέγματος του Πόρτο Ράφτη και γειτονεύει με το Διονυσοβούνι, τη Μερέντα και τη Μαυρηνόρα. Σχηματίζει μία μικρή κορυφογραμμή, όπου οι κορυφές Μαλιβένια, Χαρβάτι (414 μ.) και Βελατούρι.

Χαρβάτι
Χαρβάτι: Το βάραθρο Χάβωσι

Πεζοπορικά, η βραχώδης κορυφογραμμή δεν παρουσιάζει άλλο ενδιαφέρον εκτός της εξαιρετικής θέας προς τον κόλπο του Πόρτο Ράφτη.

Χαρβάτι
Χαρβάτι: Γενική άποψη από τα νότια

Βορειο-ανατολική Αττική

Νότια του Κάλαμου, απλώνεται ένα υψίπεδο στα 400-600 μ υψόμετρο, ένοντα διαβρωμένο πάνω σε μάζες από ασβεστόλιθους, σχιστόλιθους και φυλλίτες. Μέσα στην περίπλοκη μορφολογία του υψιπέδου αυτού, μπορούμε να αναγνωρίσουμε διάφορους περισσότερο ή λιγότερο συμπαγείς όγκους, ελάχιστα ψηλότερους από το γενικό επίπεδο και με ασαφή μορφολογία. Τυπικά ωστόσο, διακρίνουμε τέσσερα μικρά βουνά, το Στραβαετό, το Καμάρι, το Μαυροβούνι και τη Μαυρηνόρα.

Στραβαετός 591 μ.

Στραβαετός
Στραβαετός: Τα ομαλά ανάγλυφα προς τα ανατολικά. Στο βάθος η Εύβοια: αριστερά το Ξεροβούνι

Ο όγκος του Στραβαετού είναι το ψηλότερο (591 μ.) σημείο ενός πλέγματος λόφων που απλώνονται ανάμεσα στο Γραμματικό και το Βαρνάβα. Το πιο αξιοπρόσεκτο στοιχείο της περιοχής είναι τα εντυπωσιακά μεταλλεία σιδήρου του 19ου αιώνα.

Μια αναλυτική παρουσίαση της ενότητας βρίσκεται στη σελίδα Στραβαετός.

Καμάρι 558 μ.

Καμάρι
Καμάρι: Γενική άποψη από τα βόρεια

Ο δρόμος προς τον Κάλαμο περιτρέχει την κορυφή του μικρού βουνού Καμάρι (558 μ.). Το βουνό είναι στην ουσία μονοκόρυφο, με ομαλές απολήξεις προς τα βόρεια και ανατολικά, ενώ είναι πιό απόκρημνο στις δύο μεγάλες ρεματιές που το χωρίζουν από τη Μαυρηνόρα και το Μαυροβούνι, το ρέμα Μαυροδήλεσι και τη Χούνη αντίστοιχα.

Ένα βυζαντινό μοναστήρι, η μονή Μεταμόρφωσης Σωτήρος (6ο αι.), και ένα νεώτερο, η μονή Αγίου Συμεών, φωλιάζουν στις ανατολικές πτυχές του. Ενδιαφέρουσες παλιές εκκλησίες είναι του Αγίου Νικολάου και της Αγίας Παρασκευής. Κοντά στο Κάλαμο βρίσκεται το Αμφιαράρειο.

Μια αναλυτική παρουσίαση της περιοχής του Καμαρίου βρίσκεται στη σελίδα Καμάρι.

Μαυροβούνι 648 μ.

Μαυροβούνι
Μαυροβούνι: Γενική άποψη από τα νότια

Το Μαυροβούνι (648 μ.) είναι το μεγαλύτερο και πολυπλοκότερο από τα τρία βουνά της περιοχής. Η κορυφή του καταλαμβάνεται από μια μεγάλη στρατιωτική εγκατάσταση. Το συγκρότημα είναι ομαλό στα νότια και δυτικά, ενώ στα βόρεια φέρει δύο εντυπωσιακές εξάρσεις, το Κρόι Πέτρος (572 μ.) και το ασβεστολιθικό λέπι Ζάστανι (464 μ.).

Μια αναλυτική παρουσίαση της ενότητας βρίσκεται στη σελίδα Μαυροβούνι.

Μαυρηνόρα 646 μ.

Μαυρηνόρα
Μαυρηνόρα: Γενική άποψη από τα βόρεια

Η Μαυρηνόρα (646 μ.) αποκόπτεται από τις ΒΑ απολήξεις της Πάρνηθας (κορυφή Μπελέτσι) με το πέρασμα της Μαλακάσας. Στα ανατολικά οριοθετείται από το μεγάλο ρέμα Μαυροδήλεσι. Κατάκορφα υπάρχει εκκλησία της Αγίας Κυριακής, όπου φτάνει άσφαλτος από το Πολυδέντρι.

Μια αναλυτική παρουσίαση του τοπίου και της φύσης του μικρού αυτού βουνού βρίσκεται στη σελίδα Μαυρηνόρα.