Εθνικά Πάρκα της Ελλάδας

Εθνικό Πάρκο
Σχινιά-Μαραθώνα

Ένα περίγραμμα

Ο Σχινιάς είναι ο μεγαλύτερος παράκτιος υγρότοπος της Αττικής και ένας από τους μεγαλύτερους στην Ανατολική Ελλάδα. Ο υγρότοπος αποτελεί σημαντικό σταθμό κατά την εαρινή και φθινοπωρινή μετανάστευση όταν πλήθος πουλιών μετακινούνται προς τις περιοχές καλοκαιρινής διαβίωσης και διαχείμανσης αντίστοιχα.

Ο μεγάλος αυτός υγρότοπος (περίπου 13 τετρ.χλμ), σε συνδυασμό με τα παράκτια δάση κουκουναριάς, την μεγάλη αμμώδη ακτή, την ελάχιστα διαταραγμένη χερσόνησο της Κυνοσούρας και την περιμετρική ζώνη από βραχώδεις και χωρίς πολλή όχληση λόφους, συνθέτει το σημαντικότερο μη ορεινό οικοσύστημα της Αττικής.

Το Έλος Σχινιά τροφοδοτείται από μεγάλες πηγές, όπως η Μακαρία Πηγή, η οποία παράλληλα δημιουργεί μια μικρή αλλά βαθειά λίμνη, σπουδαίο βιότοπο με πολλά ενδιαφέροντα είδη.

Ο υγρότοπος, παρόλο που αυλακώνεται από δρόμους, κανάλια και αναχώματα, περιλαμβάνει μια ατελείωτη ποικιλία καταστάσεων (ανοιχτές επιφάνειες με γλυκό, υφάλμυρο ή αλμυρό νερό, ψηλούς καλαμιώνες, συστοιχίες από αλμυρίκια, λιβάδια με αλοφυτική βλάστηση, λασπολίβαδα κλπ), μέσα στις οποίες βρίσκουν καταφύγιο δεκάδες είδη παρυδάτιων πουλιών, ενώ από πάνω γυροπετούν πολλά είδη αρπακτικών.

Ο υγρότοπος απορρέει στη θάλασσα μέσω της αλμυρής λίμνης Στόμι, που και αυτή αποτελεί έναν ιδιαίτερο τύπο βιοτόπου, καθώς το υπόστρωμά της αποτελείται από αποσυντιθέμενες ποσιδωνίες (Posidonia oceanica), που προέρχονται από τα απέραντα υποθαλάσσια λιβάδια ποσειδωνίας που απλώνονται στον πυθμένα όλης της μακρύτατης ακτογραμμής από τη Νέα Μάκρη μέχρι την Κυνόσουρα.

Η χλωρίδα

Η περιοχή του Εθνικού Πάρκου φιλοξενεί μια πλούσια χλωρίδα, ααντιπροσωπευτική της χαμηλότερης υψομετρικά ζώνης και των παράκτιων τοπίων της Αττικής.

Το κεφάλαιο Η χλωρίδα του Ε.Π. Σχινιά εξετάζει τον πλούτο φυτών που συναντάμε στη ζώνη της μακκίας των τριγύρω λόφων, παρουσιάζει τα συνηθέστερα είδη που βρίσκουμε στο χώρο του δάσος Κουκουναριάς στην παραλία Σχινιά, δίνει μια συνοπτική εικόνα της ποικιλίας φυτών στην καθεαυτό ζώνη του υγροτόπου, δηλαδή στις κοινότητες των υδροχαρών δέντρων και θάμνων και τέλος αναφέρει κάποια χαρακτηριστά είδη που συναντάμε στις αλοφυτικές εκτάσεις.

Η πανίδα

Η βιοποικιλότητα της πανίδας της περιοχής χαρακτηρίζεται από τα είδη που ενδημούν, διαχειμάζουν ή περνούν κατά τη μετανάστευση από τον υγρότοπο του Σχινιά. Έτσι, στην περιοχή και κυρίως μέσα στη λεκάνη του υγροτόπου θα βρούμε μεγάλο αριθμό ειδών ζώων και ανάμεσά τους πολλά προστατευόμενα είδη πουλιών, ερπετών, αμφιβίων και ψαριών. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που η περιοχή κηρύχθηκε ως Εθνικό Πάρκο με την επωνυμία Εθνικό Πάρκο Σχινιά.

Τα θηλαστικά

Στις χερσαίες εκτάσεις του Σχινιά συναντώνται τα κοινά θηλαστικά της Αττικής, όπως αλεπούδες (Vulpes vulpes), ασβοί (Meles meles), λαγοί (Lepus europaeus), κουνάβια (Martes foina), νυφίτσες (Mustela nivalis), σκαντζόχοιρους (Erinaceus roumanicus), τυφλοπόντικες (Talpa sp.) και μικρά θηλαστικά όπως τα ποντίκια, οι μυγαλές και οι νυχτερίδες.

Τα πουλιά

Στο Σχινιά έχουν παρατηρηθεί περισσότερα από 240 είδη πουλιών.

Στο κεφάλαιο Τα πουλιά του Εθνικού Πάρκου Σχινιά-Μαραθώνα γίνεται αναλυτική περιγραφή της ορνιθοπανίδας της περιοχής.

Ερπετά και αμφίβια

Τα δύο είδη χερσαίων χελωνών της νότιας Ελλάδας, η Κρασπεδοχελώνα (Testudo marginata) και η Μεσογειακή χελώνα (Eurotestudo hermanni), καθώς και τα δύο είδη χελωνών του γλυκού νερού της χώρας, η Ποταμοχελώνα (Mauremys rivulata) και η Βαλτοχελώνα (Emys orbicularis), είναι άφθονα και εύκολο να παρατηρηθούν στο Σχινιά.

Στην περιοχή παρατηρούνται τουλάχιστον 8 είδη φιδιών. Στους χερσαίου βιοτόπους γύρω και κοντά στα έλος θα βρούμε τον Τυφλίτη (Typhlops vermicularis), τη Σαΐτα (Platyceps najadum), τη Δενδρογαλιά (Hierophis gemonensis), το Σπιτόφιδο (Zamenis situla), το Σαπίτη (Malpolon insignitus) και την Οχιά (Vipera ammodytes), ενώ μέσα στο νερό κυκλοφορούν Νερόφιδα (Natrix natrix) και Λιμνόφιδα (Natrix tessellata).

Στα χερσαία ενδιαιτήματα γύρω από τον υγρότοπο συναντάμε 5 είδη σαυρών: την Τρανόσαυρα (Lacerta trilineata), το Λιακόνι (Calcides ocellatus), τον Κυρτοδάκτυλο (Cyrtopodion kotschyi), τον Αβλέφαρο (Ablepharus kitaibelli) και το Κονάκι (Anguis fragilis), που μοιάζει με φίδι.

Τα αμφίβια αντιπροσωπεύονται με τον Πρασινόφρυνο (Bufotes viridis), το Δενδροβάτραχο (Hyla arborea) και τον Ελληνικό Βαλτοβάτραχο (Pelophylax kurtmuelleri).

Στο Σχινιά έχει καταγραφεί το ενδημικό είδος μικρού ψαριού των γλυκών νερών Αττικόψαρο (ή Ντάσκα, Pelasgus marathonicus), είδος με ευρεία αλλά ασυνεχή εξάπλωση σε πηγές, ρέματα και κανάλια από την Αττική ως τη Μαγνησία.

Στον υγρότοπο και τα κανάλια ζοuν επίσης χέλια (Anguilla anguilla).

Το Κωπηλατοδρόμιο

Το Ολυμπιακό Κωπηλατοδρόμιο Σχινιά κατασκευάστηκε για να εξυπηρετήσει τα αγωνίσματα της κωπηλασίας και του κανόε σπριντ, στους Ολυμπιακούς Αγώνες 2004, που φιλοξενήθηκαν στην Αθήνα. Ο κύριος υδάτινος χωρθετήθηκε συνιστά μια μεγάλη λίμνη, στην οποία προβάλουν οι χερσαίες εγκαταστάσεις ως νησί. Η λίμνη τροφοδοτείται από τα νερά της Μακαρίας πηγής.

Ο κύριος κωπηλατικός διάδρομος έχει μήκος 2250 μ. στον άξονα ΒΒΑ-ΝΝΔ και συνδέεται με μια βοηθητική λίμνη. Η πρόσβαση στο χώρο γίνεται με γέφυρα, ενώ υπάρχει άλλη μια γέφυρα στο βόρειο άκρο. Ο κύριος διάδρομος έχει τεχνητά πρανή, ενώ η βοηθητική λίμνη έχει φυσική βλάστηση από καλάμια. Όλος ο χώρος είναι κατάφυτος με αρμυρίκια, ευκαλύπτους, πεύκα κλπ.

Αν και αρχικά είχαν διατυπωθεί επιφυλάξεις για τις επιπτώσεις των έργων στο οικοσύστημα του Σχινιά, τελικά η δημιουργία μιας μεγάλης και σταθερής λίμνης βοήθησε την αναβάθμιση του χώρου, παραλαμβάνοντας μεγάλο αριθμό πουλιών και λειτουργώντας συμπληρωματικά με τις άλλες επιφάνειες του υγροτόπου. Παράλληλα, η όλη περιοχή κηρύχθηκε Εθνικό Πάρκο και τέθηκε - ιδίως το Κωπηλατοδρόμιο, που φυλάσσεται σε 24ωρη βάση - υπό επιτήρηση. Η μεγάλη λίμνη φιλοξενεί σήμερα αξιόλογο αριθμό από υδρόβια - λιγότερο παρυδάτια και αρπακτικά. Τέλος οι αθλητικές δραστηριότητες δεν φαίνεται να ενοχλούν τα πουλιά, που απλά παραμερίζουν για να περάσουν τα σκάφη.

Έτσι, ο χώρος λειτουργεί ως στάδιο προπόνησης για τους αθλητές, πάρκο για περίπατο και ποδηλασία, αλλά και ως χώρος διατροφής, ανάπαυσης και κυρίως διαχείμανσης των υδρόβιων πουλιών. Χάρη στα πουλιά που διαβιούν εκεί, αλλά κυρίως στα διαχειμάζονται και περιστασιακά ενδημούντα είδη, ανάμεσα στα οποία κάθε χρόνο καταγράφονται μεγάλες εκπλήξεις, το Κωπηλατοδρόμιο είναι μακράν ο πιο δημοφιλής χώρος επίσκεψης για τους φωτογράφους φύσης της Αττικής.

Το σύμπλεγμα υποδομών στο Κωπηλατοδρόμιο αποτελείται από το κέντρο εξυπηρέτησης αθλητών (κουζίνα, χώρος εστίασης αθλητών, χώρος συγκέντρωσης ομάδων, ζύγισης αθλητών, ιατρείο αθλητών, φυσιοθεραπείας, massage, δωμάτια ελέγχου αντιτόπινγκ και 32 δωμάτια φιλοξενίας αθλητών), τους χώρους στάθμευσης και μετεπιβίβασης, τους πύργους παρακολούθησης και χρονομέτρησης και άλλα βοηθητικά κτήρια.

Η είσοδος στο Κωπηλατοδρόμιο είναι ελεύθερη όλες τις ημέρες της εβδομάδας, από τις 8 το πρωί έως τη δύση του ήλιου (κλειστό κατά τις ημέρες διεξαγωγής αγώνων). Πληροφορίες στο 22940-63911.

Η Μακαρία πηγή

Η Μακαρία Πηγή είναι μια πολύ μεγάλη ανάβλυση κάτω από το επίπεδο του εδάφους, που με την παροχή της σχηματίζει μια μικρή αλλά βαθειά λίμνη, η οποία υπερχειλίζοντας τροφοδοτεί το έλος του Σχινιά. Η πηγή, που οι ντόπιοι ονομάζουν Μεγάλο Μάτι, εκφορτίζει τον σχετικά μεγάλο ασβεστολιθικό όγκο Σταυροκοράκι.

Πριν, κατά και λίγο μετά τον 2ο Παγκ. Πόλεμο, τα νερά της Μακαρίας αντλούντο με πετρελαιοκίνητες αντλίες και μέσω μεγάλου υδραγωγού έμπαιναν στα δίκτυα ύδρευσης της Αθήνας. Το φυλάκειο που σώζεται εκεί φιλοξενούσε την τοπική γερμανική φρουρά, που προστάτευε τις εγκαταστάσεις από δολιοφθορές.

Κατά τις μέρες της μάχης του Μαραθώνα, στην περιοχή είχε στρατοπεδεύσει ο Περσικός στρατός, ώστε να τροφοδοτείται με νερό. Η πηγή, ως χθόνιο και θεϊκό στοιχείο, ενεπλάκη μυστηριακά στην έκβαση της μάχης, μέσω της αυτοθυσίας της Μακαρίας, κόρης του Ηρακλή και της Δηιάνειρας, που έδωσε τέλος στη ζωή της στη θέση αυτή, ώστε να ευνοηθούν από τους θεούς οι Αθηναίοι και να νικήσουν. Η πηγή πήρε φυσικά το όνομα της κόρης.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος