Τα αρχαία μονοπάτια της Αττικής

Τα αρχαία μονοπάτια
της Αττικής
Ancient pathways of Attica

Παρόλη τη διάρκεια και το μέγεθος του πληθυσμού που κατοίκησε το λεκανοπέδιο των Αθηνών, για λόγους που έχουν να κάνουν πιθανόν με το βαθύ ψυχικό δεσμό του Έλληνα με τη θάλασσα, τα βουνά της Αττικής παρέμειναν απλοί παρατηρητές των μεγάλων αλλαγών που συντελέστηκαν στα πόδια τους. Λιγοστές οι κατασκευές - οχυρών, ναών, λατομείων, μοναστηριών, ανεμόμυλων, νερόμυλων, υδραγωγείων - και ακόμα λιγότερες οι προσπάθειες κατοίκησης στα ορεινά συμπλέγματα που περιβάλουν την εύφορη και τόσο φιλόξενη λεκάνη που απλώνεται ανάμεσά τους.

Έτσι, ακόμα σήμερα, εκτός από τις πυρκαγιές που κάθε τόσο ξαναγυρνούν το ρολόι στην ώρα μηδέν, τα βουνά της Αττικής, η Πάρνηθα, η Πεντέλη, ο Υμηττός, ο Κιθαιρώνας, ο Πατέρας και τα Γεράνεια, εμφανίζονται με την αρχέγονη μορφή άβατων τόπων, όπου για να μπει κανείς πρέπει να κοπιάσει, ακολουθώντας τους μίτους των προαιώνιων μονοπατιών. Μονοπάτια που μεταβάλλονται, σαν άλλες Συμπληγάδες, μένουν ανοιχτά για λίγα χρόνια ή αιώνες και μετά χάνονται, ενώ κάποιο άλλο ξεφυτρώνει παραδίπλα, για να πατηθεί και να σβήσει με τη σειρά του.

Μέσα σε όλους αυτούς τους λαβυρίνθους, υπάρχουν κάποια μονοπάτια που έμειναν ανεξίτηλα μέσα στους αιώνες, σε πείσμα των καταστροφικών πυρκαγιών, του επιθετικού θαμνώνα και κυρίως της λησμονιάς. Είναι οι βασικές φλέβες του βουνού, μέσα από τις οποίες οι θεοί του στέλνουν προς τους ανθρώπους τη δύναμη να συνεχίσουν την αδιόδευτη προσπάθειά τους στα χαμηλά.

Αλλά ποιά είναι αυτά τα πιο ενδιαφέροντα, από ιστορική αλλά και από πεζοπορική οπτική, αρχαία μονοπάτια της Αττικής ?


1

Πάρνηθα

Ancient pathways of Attica
Οι πηγές της Φυλής

Το αρχαίο υδραγωγείο της Ελευσίνας

Ο μεγαλύτερος αρχαίος άξονας της Πάρνηθας που διατηρεί την πεζοπορική του υπόσταση είναι η όδευση του αρχαίου υδραγωγείου που μετέφερε το νερό της μεγάλης πηγής της Αγίας Παρασκευής, γνωστής ως πηγή της Φυλής, προς την πολυάνθρωπη Ελευσίνα, όπου εκτός της ύδρευσης της πόλης, εξυπηρετούσε και τις ανάγκες του σπουδαίου Ελευσίνιου ιερού. Το ίδιο το υδραγωγείο έχει σωθεί μόνο σε ένα μικρό τμήμα του, αλλά ο αρχαίος δρόμος που το πλαισίωνε είναι ορατός και μπορεί να περπατηθεί ευχάριστα, ειδικά στην κατηφορική εκδοχή του.

Η διαδρομή ξεκινά από τις πηγές της Φυλής και κατηφορίζει προς το Φρούριο της Φυλής. Από το φρούριο, ο αγωγός - και το μονοπάτι σήμερα - κατηφόριζε προς τη μεγάλη χαράδρα της Γιαννούλας, όπου έφτανε σε μια ομάδα δεξαμενών. Λίγο πιο κάτω, το νερό συνέχιζε μέσα σε αυλάκι και πήλινες σωληνώσεις προς το Θριάσιο Πεδίο και την πόλη της Ελευσίνας.

Αναλυτική περιγραφή της διαδρομής Το υδραγωγείο της Ελευσίνας και διασύνδεσή της με δεκάδες Σημεία Ενδιαφέροντος της περιοχή της,
περιλαμβάνονται στην ενότητα Αρχαία μονοπάτια της Αττικής,
μέλος της ομάδας Best of Greece της εφαρμογής topoguide Greece.

Αναλυτικός οδηγός της περιοχής

Πάρνηθα
topoguide

Στοιχεία διαδρομής

Το αρχαίο υδραγωγείο της Ελευσίνας

Μήκος: 9.2 χλμ
Δυσκολία: 2/5
Χρόνος: 3ω30

2

Πάρνηθα

Ancient pathways of Attica
Το φρούριο της Φυλής

Φυλή-Φρούριο Φυλής-Οροπέδιο Σκούρτων

Από τους αρχαίους δρόμους που συνέδεαν την πόλη των Αθηνών με τις θηβαϊκές επικράτειες, οι μόνοι που έχουν διατηρήσεις κάποια φυσικότητα και μπορούν να περπατηθούν σήμερα είναι οι άξονες που περνούν μέσα από το σώμα της Πάρνηθας. Εδώ θα δούμε την όδευση του διαχρονικά πιο σημαντικού αρχαίου δρόμου της Πάρνηθας, που περιτρέχει τη δυτική ύφεση της Πάρνηθας, ακριβώς πριν ένα ομαλό αλλά άμορφο σύστημα λόφων που απλώνεται μέχρι τον Κιθαιρώνα.

Στο νότιο τμήμα της, η διαδρομή ακολουθεί τον αρχαίο δρόμο από τη Φυλή προς το μεγάλο φρούριο της Φυλής. Μετά το φρούριο της Φυλής, μπαίνουμε αναγκαστικά στον παλιό - άλλοτε καρόδρομο, σήμερα ασφαλτοστωμένο - δρόμο προς το οροπέδιο των Σκούρτων. Λίγο μετά το Κρύο Πηγάδι, ο δρόμος κατηφορίζει προς το μεγάλο οροπέδιο. Εδώ συνέκλινε και ο δρόμος από την Ελευσίνα. Bρισκόμαστε πλέον στη θηβαϊκή μεθόριο των κλασικών χρόνων.

Αναλυτική περιγραφή της διαδρομής
από Φυλή στο Φρούριο Φυλής και μέχρι το Οροπέδιο των Σκούρτων
και διασύνδεσή της με δεκάδες Σημεία Ενδιαφέροντος της περιοχή της,
περιλαμβάνονται στην ενότητα Αρχαία μονοπάτια της Αττικής,
μέλος της ομάδας Best of Greece της εφαρμογής topoguide Greece.

Αναλυτικός οδηγός της περιοχής

Πάρνηθα
topoguide

Στοιχεία διαδρομής

Το φρούριο της Φυλής

Μήκος: 19.5 χλμ
Δυσκολία: 2/5
Χρόνος:

3

Πάρνηθα

Ancient pathways of Attica
Ο αρχαίος πύργος του Λημικού

Η κερκόπορτα της Αττικής

Όλοι οι δρόμοι που διασύνδεαν την Αθήνα με την άσπονδη φίλη της, τη Θήβα, παρέκαμπταν τον όγκο της Πάρνηθας και ελίσσονταν στα δύο πλευρά της: ο δρόμος από τη Φυλή στα δυτικά και ο δρόμος από τις Αφίδνες στα ανατολικά.

Ωστόσο, η Πάρνηθα έκρυβε και άλλες διόδους, πιο δύσβατες και επίπονες, αλλά και πιο κρυπτικές. Η πιο ανεξέλεκτη ζώνη, μια αληθινή κερκόπορτα για την Αττική, ήταν η ζώνη στο κέντρο του μεγάλου αττικού βουνού, ο άξονας που ξεκινούσε από τις στενωπούς νότια της Τανάγρας, κρυβόταν στις ρεματιές της βόρειας Πάρνηθας, έφτανε πίσω από τις κορυφές και μετά κατηφόριζε είτε προς το Τατόι είτε από τη χαράδρα της Χούνης. Ένα άγημα μπορούσε να διατρέχει τη διαδρομή αυτή σε μία μέρα, εντελώς αόρατο κάτω από τους πυκνούς πευκώνες και τις χαραδρώσεις και να παρακάμψει τους φρουρούς της Δεκέλειας, χαμένο στα δαιδαλώδη ρέματα στα βόρεια της πόλης.

Έχοντας επίγνωση αυτής της σκοτεινής και χαίνουσας πύλης στα βόρεια νώτα τους, οι Αθηναίοι εγκατέστησαν φρουρές στο εσωτερικό της Πάρνηθας και έχτισαν ισχυρές φρυκτωρίες σε περίοπτα σημεία. Ακόμα και σήμερα σώζονται οι πύργοι στο Πυργάρι, το Λημικό και το Κατσιμίδι. Ο πιο ισχυρός, ο πιο απομακρυσμένος - και ο πιο μυθικός - από τους τρεις είναι ο πύργος στο Λημικό, κατάκορφα σε ένα βραχώδες ύψωμα στην καρδιά του βουνού.



Αναλυτική περιγραφή της μεγάλης πορείας Αυλώνας-Λημικό-Δεκέλεια
και διασύνδεσή της με δεκάδες Σημεία Ενδιαφέροντος της περιοχή της,
περιλαμβάνονται στην ενότητα Αρχαία μονοπάτια της Αττικής,
μέλος της ομάδας Best of Greece της εφαρμογής topoguide Greece.

Αναλυτικός οδηγός της περιοχής

Πάρνηθα
topoguide

Στοιχεία διαδρομής

Αυλώνας-Άγιος Νικόλαος
Λημικό-Δεκέλεια

Μήκος: 23.1 χλμ
Δυσκολία: 2/5
Χρόνος:

4

Λαυρεωτική

Ancient pathways of Attica
Μυκηναϊκός τάφος στο Θορικό

Γύρω από το Θορικό

Η περιοχή του Θορικού γίνεται πρόδηλη από μακριά, χάρη στις οξείες απολήξες των κώνων του δικόρυφου λόφου Βελατούρι (υψ. 145 μ.).
Ο λόφος, που δεσπόζει σε μια - ακόμα και σήμερα - καταπράσινη κοιλάδα, προφανώς και αυτή κατάσπαρτη από αρχαία κατάλοιπα, υπήρξε το κέντρο ενός από τους αρχαιότερους οικισμούς της Αττικής. Οι κάτοικοι του Θορικού έλεγαν ότι η πόλη τους ιδρύθηκε από τον ίδιο τον Κέκροπα, πρώτο μυθικό βασιλιά της Αθήνας.

Πέραν των γεωργικών, κτηνοτροφικών και αλιευτικών πόρων της θέσης, η ακμή του Θορικού οφείλεται κυρίως στην εξόρυξη και κατεργασία των μεταλλικών ορυκτών της Λαυρεωτικής. Ο οικισμός κατείχε το πιο υπήνεμο από τα πολλά φυσικά λιμανάκια της περιοχής και παράλληλα εξελίχθηκε σε ένα σημαντικό βιοτεχνικό κέντρο εμπλουτισμού και επεξεργασίας αργύρου και μολύβδου.

Η κατοίκηση στην ομαλή λεκάνη και το λόφο υπήρξε μακραίωνη. Πάνω και γύρω από την κορυφή Βελατούρι έχουν εντοπιστεί ερείπια της ακρόπολης και λείψανα ποικίλων εγκαταστάσεων από το τη νεολιθική εποχή μέχρι και τα ύστερα κλασικά χρόνια. Οι τελευταίοι κάτοικοι εγκατέλειψαν την περιοχή μετά τον 6ο μ.Χ. αιώνα.

Το απλό ανάγλυφο, η γλυκειά αττική Άνοιξη και ο τόπος, γεμάτος από μνημεία και θαύματα, εύκολα παρακινούν τον επισκέπτη του Θορικού, που φτάνει συνήθως εδώ για να δει το θέατρο, να δοκιμάσει μια μικρή πεζοπορία. Η διαδρομή που προτείνουμε είναι κυρίως αρχαιογνωστική και ακολουθεί μια προφανή όδευση γύρω και πάνω στο λόφο, μια γραμμή ήπιων κλίσεων που μπορεί να βρίσκεται πολύ κοντά στα αρχαία μονοπάτια.

Αναλυτική περιγραφή της κυκλικής διαδρομής στο Θορικό
και διασύνδεσή της με δεκάδες Σημεία Ενδιαφέροντος της περιοχή της,
περιλαμβάνονται στην ενότητα Αρχαία μονοπάτια της Αττικής,
μέλος της ομάδας Best of Greece της εφαρμογής topoguide Greece.

Αναλυτικός οδηγός της περιοχής

Μικρή Αττική
topoguide

Στοιχεία διαδρομής

Θορικός

Μήκος: 3.9 χλμ
Δυσκολία: 1/5
Χρόνος: 1ω30

5

Λαυρεωτική

Ancient pathways of Attica
Το ημιφυσικό βύθισμα Χάος

Αρχαία μεταλλεία και εργαστήρια

Η κυκλική διαδρομή ανάμεσα στο Λαύριο και το βύθισμα Χάος μας φέρνει σε επαφή με το παλίμψηστο της ιστορίας του σπουδαίου αυτού μελλευτικού κέντρου της αρχαιότητας. Η πορεία ακολουθεί δρόμους και μονοπάτια που αντιστοιχούν χωρικά στις οδεύσεις των παλιών χρόνων των μεταλλείων Λαυρίου, όσο αυτό είναι δυνατόν μέσα σε μια περιοχή που άλλαξε βαθιά και πολλές φορές κάτω από τις ριζικές εξελίξεις του τοπικού συστήματος κατοίκησης και παραγωγής.

Είναι πράγματι πιθανόν από την πύλη του Τεχνολογικού Πάρκου Λαυρίου και καθώς ανηφορίζουμε την οδό Ματθαίου Καλουπάκη να περπατάμε πάνω στον αρχαίο δρόμο προς την πάνω ζώνη των μεταλείων. Πάνω σε ένα πεδίο που απέκτησε τη μορφολογία και κυρίως τον υπόγειο πλούτο του μέσα σε χρονικές κλίμακες εκατομμυρίων ετών, οι ανθρώπινες κατασκευές είναι πολύ λογικό να επικαλύπτονται χωρικά, καθώς αντιπροσωπεύουν ένα ελάχιστο ψήγμα του χρονικού συνεχούς: η καθολική εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας, οι προσφυγικές συνοικίες, οι εγκαταστάσεις της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου και ο μεγάλος καπναγωγός αρσενικού είναι οι τελευταίες προσθήκες της συνεχούς μεταλλευτικής δραστηριότητας 3500 χρόνων.

Αναλυτική περιγραφή της κυκλικής διαδρομής από το Λαύριο στο Χάος
και διασύνδεσή της με δεκάδες Σημεία Ενδιαφέροντος της περιοχή της,
περιλαμβάνονται στην ενότητα Αρχαία μονοπάτια της Αττικής,
μέλος της ομάδας Best of Greece
της εφαρμογής topoguide Greece.

Αναλυτικός οδηγός της περιοχής

Μικρή Αττική
topoguide

Στοιχεία διαδρομής

Κυκλική πορεία
από το Λαύριο στο Χάος

Μήκος: 8.4 χλμ
Δυσκολία: 1/5
Χρόνος: 3ω30

6

Υμηττός

Ancient pathways of Attica
Η περιοχή από την ακρόπολη του Σφηττού

Σφηττία Οδός

Η Σφηττία Οδός είναι ο συντομότερος άξονας επικοινωνίας της αθηναϊκής λεκάνης με τον κάμπο των Μεσογείων, μια σύνδεση που χρησιμοποιήθηκε από την αρχαιότητα έως και τις αρχές του 20ου αι.
Λόγω του βραχώδους υποστρώματος, δεν χαράχτηκε ποτέ δρόμος για τροχήλατα οχήματα (αυτά ακολουθούσαν πάντοτε το δρόμο προς το πέρασμα του Γαργηττού, ο σημερινός Σταυρός Αγίας Παρασκευής), ωστόσο η Σφηττία Οδός παρέμεινε σημαντική λόγω του μικρού μήκους της, για γρήγορη μετάβαση στις ανατολικές συνοικίες του λεκανοπεδίου και για μεταφορές με ζώα.

Στην αρχαιότητα, η Σφηττία Οδός ξεκινούσε από την πύλη του Ολυμπείου της Αθήνας και κατέληγε στον Θορικό της Λαυρεωτικής, περνώντας απο το δήμο Σφηττού, πάνω από το σημερινό Κορωπί.
Αναφέρεται ότι ο βασιλιάς της Αθήνας Πάλλας, μαζί με τους 50 γιούς του (τους «Παλλαντίδες») και άλλους βάδισαν προς την Αθήνα εναντίον του Θησέα, χρησιμοποιώντας τόσο τη Σφηττία οδό, όσο και το Γαργηττό.

Ancient pathways of Attica
Η οχύρωση της προϊστορικής ακρόπολης του Σφηττού

Λόγω της έλλειψης πηγαίων νερών, κατά μήκος της οδού είχαν κατασκευαστεί κατά διαστήματα πηγάδια, αρκετά από τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα, όπως το πηγάδι της Ντούκας (δίπλα στο μονοπάτι) και το πηγάδι της Φουβάγιας (χαμηλότερα, ανάμεσα στις εκκλησίες Αγίου Δημητρίου και Αγίου Ιωάννου).

Αναλυτική περιγραφή της Σφηττίας Οδού
και διασύνδεσή της με δεκάδες Σημεία Ενδιαφέροντος της περιοχή της,
περιλαμβάνονται στην ενότητα Αρχαία μονοπάτια της Αττικής,
μέλος της ομάδας Best of Greece της εφαρμογής topoguide Greece.

Αναλυτικός οδηγός της περιοχής

Υμηττός
topoguide

Στοιχεία διαδρομής

Σφηττία Οδός

Μήκος: 10 χλμ
Δυσκολία: 2/5
Χρόνος:

7

Πεντέλη

Ancient pathways of Attica
Η Οδός Λιθαγωγίας

Οδός Λιθαγωγίας

H μεταφορά των αποτμημένων όγκων μαρμάρου από την Πεντέλη στην Ακρόπολη γινόταν με απλά μέσα και τη δύναμη των ανθρώπων. Είναι γνωστό από τις σχετικές μελέτες ότι χρησιμοποιείτο μια διαδοχή τεχνικών και μέσων, προσαρμοσμένων στις συνθήκες του κάθε τμήματος της διαδρομής. Για την ασφαλή κάθοδο των όγκων, που ζύγιζαν πολλούς τόνους, στις απότομες πλαγιές από τα λατομεία μέχρι τη βάση της Πεντέλης, είχε κατασκευαστεί μια ευθύγραμμη λιθόστρωτη οδός, η ονομαζόμενη Οδός Λιθαγωγίας ("Πεντελέθεν Λιθαγωγίας").

Από το σημείο εξόρυξης, μια ομάδα εργατών με τροχαλίες, αντίβαρα και βαρούλκα μετέφεραν το κάθε κομμάτι στην κορυφή της Οδού Λιθαγωγίας, όπου το τοποθετούσαν σε ξύλινα έλκηθρα. Τα έλκυθρα γλιστρούσαν ελεγχόμενα με τη βοήθεια σχοινιών και πασσάλων προς τη θέση συγκέντρωσής τους, στα πλατώματα κοντά στη σημερινή μονή Πεντέλης. Από εκεί, φόρτωναν τους ογκόλιθους σε μεγάλα κάρα με προορισμό την Ακρόπολη.

Ancient pathways of Attica
Η σπηλιά του Νταβέλη, πηγή των καλύτερων μαρμάρων της Πεντέλης

Η διαδρομή της Οδού Λιθαγωγίας μπορεί να επαναληφθεί και σήμερα, παρεκλίνοντας κατά τόπους από την αρχική όδευσή της, λόγω της παρεμβολής νεότρων λατομείων και άλλων μεγάλων εμποδίων. Από τη βάση της Πεντέλης, έχουμε συνεχίσει τη διαδρομή μέσα από τη ρεματιά Χαλανδρίου, μια πορεία με μεγάλο φυσιολατρικό ενδιαφέρον, ευχάριστη και καλά σηματοδοτημένη.

Αναλυτική περιγραφή της Οδού Λιθαγωγίας
και διασύνδεσή της με δεκάδες Σημεία Ενδιαφέροντος της περιοχή της,
περιλαμβάνονται στην ενότητα Αρχαία μονοπάτια της Αττικής,
μέλος της ομάδας Best of Greece της εφαρμογής topoguide Greece.

Αναλυτικός οδηγός της περιοχής

Πεντέλη
topoguide

Στοιχεία διαδρομής

Οδός Λιθαγωγίας

Μήκος: 5.4 χλμ
Δυσκολία: 2/5
Χρόνος:

8

Γεράνεια

Ancient pathways of Attica
Τμήμα της οχύρωσης της ακρόπολης της αρχαίας Οινόης

Από το Σαρωνικό στον Κόλπο των Αλκυονιδών

Δεν είναι σαφές αν η διαδρομή από το Λουτράκι προς τον κόλπο των Αλκυονιδών, έτσι όπως σχεδιάζεται με βάση τα σημερινά δεδομένα δρόμων και μονοπατιών, ταυτίζεται με την αρχαία όδευση. Η τοπογραφία ωστόσο των κοιλάδων ανατολικά και δυτικά του υποχρεωτικού περάσματος της Παναγίας Φανερωμένης δεν έχει αλλάξει. Δυτικά του περάσματος, το δεύτερο σταθερό σημείο της χάραξης είναι το αναπόδραστο λιβάδι κάτω από τα τείχη της ακρόπολης της αρχαίας Οινόης.

Η διαδρομή συντίθεται από δρόμους και πολύ καλά μονοπάτια. Ξεκινώντας από το Λουτράκι, θα χρειαστεί να βασιστούμε στο νεότερο οδικό δίκτυο μέχρι την περιοχή Χαρβάτι, όπου μας περιμένει ένα καλό και σημαδεμένο μονοπάτι, που θα μας ανεβάσει στο πλάτωμα της Παναγίας Φανερωμένης, ψηλότερο σημείο της διαδρομής. Περιτρέχοντας τη βόρεια πλευρά της Μικρής Ντουσκιάς με δρομάκι, θα αρχίσουμε να κατηφορίζουμε σε μονοπάτι τα παράξενα έγλυφα της Μεγάλης Ντουσκιάς, μέχρι το λιβάδι στη βάση της ακρόπολης της Οινόης. Ένα τελευταίο κατηφορικό τμήμα θα μας φέρει στην παραλία Σχίνου, στην ακτή του όμορφου κόλπου των Ακλυονίδων.

Αναλυτική περιγραφή της διαδρομής από το Λουτράκι στον Κόλπο των Αλκυονιδών
και διασύνδεσή της με δεκάδες Σημεία Ενδιαφέροντος της περιοχή της,
περιλαμβάνονται στην ενότητα Αρχαία μονοπάτια της Αττικής,
μέλος της ομάδας Best of Greece της εφαρμογής topoguide Greece.

Αναλυτικός οδηγός της περιοχής

Γεράνεια
topoguide

Στοιχεία διαδρομής

Λουτράκι-Κόλπος Αλκυονιδών

Μήκος: 18.6 χλμ
Δυσκολία: 2/5
Χρόνος:

9

Πατέρας

Ancient pathways of Attica
Ο κυκλικός πύργος στο Μεγάλο Βαθυχώρι

Ο δρόμος των Πύργων

Ο αρχαίος δρόμος που συνέδεε τη νότια Μεγαρίδα με τα Αιγόσθενα, επίνειο των Μεγαρέων στον Κορινθιακό κόλπο, αλλά και με την θηβαϊκή οπισθοχώρα, διέσχιζε ένα χαμηλό διάσελο του όρους Πατέρα, ανάμεσα στη λεκάνη των Βαθυχωρίων και το σημερινό Κριεμάδι. Ο δρόμος αυτός είναι σήμερα βατός σε όλο το μήκος του και σε ένα τμήμα διατηρεί την αρχαία λιθόστρωση, ενώ έχουν διατηρηθεί σε κάποια σημεία οι αρματροχιές, τα αυλάκια που κατηύθηναν τις ρόδες των κάρων στην αρχαιότητα. Η διαδρομή είναι εύκολα αναγνωρίσιμη χάρη στους αρχαίους πύργους που τη σηματοδοτούν τόσο από τα νότια, όσο και από τα βόρεια. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που λέγεται Ο δρόμος των πύργων.

Ο σημαντικός αυτός αρχαίος δρόμος εποπτευόταν από πολλούς πύργους, πέντε από τους οποίους έχουν εντοπιστεί στην ευρύτερη περιοχή των Βαθυχωρίων. Ο πρώτος, ανεβαίνοντας από τα Μέγαρα, βρίσκεται στο Μικρό Βαθυχώρι και είναι γνωστός ως "Πύργος του Γερμενού". Είναι ένας ψηλός τετράγωνος πύργος από καλά λαξεμένους λίθους κατά το ισόδομο σύστημα. Το οικοδόμημα είναι τετράπλευρης διατομής. Ο πύργος λειτουργούσε ως αμυντικό στοχείο, παρατηρητήριο και φρυκτωρία, ενώ παράλληλα αποτελούσε οχυρό τμήμα τοπικής αγροτικής εκμετάλλευσης.

Ancient pathways of Attica
Ο τετράγωνος πύργος στο Μικρό Βαθυχώρι

Ο δεύτερος πύργος είναι εκτός της διαδρομής και έλεγχε τις συνδέσεις με την περιοχή των αρχείων Παγών - το σημερινό Αλεποχώρι - μέσω του οροπεδίου Μεγάλο Βαθυχώρι. Το εντυπωσιακό κτίσμα έχει ασυνήθη κυκλική διατομή και σώζεται σχεδόν ακέραιο, φτάνοντας σε ύψος 12 μέτρων. Ο πύργος, που εσωτερικά χωρίζεται σε τρεις ορόφους, είναι, όπως και ο γειτονικός τετράγωνος πύργος, κατασκευασμένος με επιμέλεια από καλολαξεμένους ορθογώνιους λίθους από ντόπιο ασβεστόλιθο και είχε και αυτός πολλαπλό ρόλο - εποπτεία, άμυνα, μετάδοση μηνυμάτων με φωτιά και πυρήνας αγροτικής μονάδας.

Ένας ακόμα πύργος, μικρότερος, από τον οποίο δεν σώζεται παρά η θεμελίωση - το υπόλοιπο υλικό χρησιμοποιήθηκε σε τριγύρω κατασκευές όλων των εποχών - βρίσκεται στο Κριεμάδι, κοντά στο Κρύο Πηγάδι, στην κατάληξη της διαδρομής.

Αναλυτική περιγραφή του δρόμου των Πύργων
και διασύνδεσή της με δεκάδες Σημεία Ενδιαφέροντος της περιοχή της,
περιλαμβάνονται στην ενότητα Αρχαία μονοπάτια της Αττικής,
μέλος της ομάδας Best of Greece της εφαρμογής topoguide Greece.

Αναλυτικός οδηγός της περιοχής

Μικρή Αττική
topoguide

Στοιχεία διαδρομής

Ο δρόμος των Πύργων

Μήκος: 11.1 χλμ
Δυσκολία: 2/5
Χρόνος: 4ω30

10

Κιθαιρώνας

Ancient pathways of Attica
Το φρούριο των Αιγοσθενών

Διασκελισμός του Κιθαιρώνα

Ο αρχαίος δρόμος που διέτεμνε τον Κιθαιρώνα, συνδέοντας τις Ερυθρές - και τις γειτονικές Πλαταιές - με την Ειδυλλία της εποχής, τα σημερινά Βίλια, αποτελούσε τμήμα μιας μεγαλύτερης σύνδεσης που κατέληγε στον κόλπο των Αιγοσθενών, περιοχή που ανήκε άλλοτε στους Αθηναίους και άλλοτε στους συμμάχους τους Μεγαρείς. Παρόλες τις ψυχρές σχέσεις ανάμεσα σε Θηβαίους και Αθηναίους, μπορεί να φανταστεί κανείς την έλξη που ασκούσε στους κατοίκους της θηβαϊκής αυτής εχατιάς η ύπαρξη ενός εμπορικού λιμανιού και ακόμα περισσότερο ενός μεγάλου φρουρίου.

Η σύνδεση Ερυθρές-Βίλια είναι σήμερα μια πολύ ευχάριστη διαδρομή. Το μονοπάτι ανηφορίζει ομαλά από τις Ερυθρές μέχρι το διάσελο Κιάφα Μούζα και κατεβαίνει εξίσου ομαλά προς τα Βίλια, περνώντας από την ωραία τοποθεσία της πηγής Γκούρας, όπου ξωκλήσι της Παναγίας και ενδιαφέροντα ερείπια νερόμυλων.

Αναλυτική περιγραφή της διαδρομής από τις Ερυθρές στα Βίλια
και διασύνδεσή της με δεκάδες Σημεία Ενδιαφέροντος της περιοχή της,
περιλαμβάνονται στην ενότητα Αρχαία μονοπάτια της Αττικής,
μέλος της ομάδας Best of Greece της εφαρμογής topoguide Greece.

Αναλυτικός οδηγός του Κιθαιρώνα

Κιθαιρώνας
topoguide

Στοιχεία διαδρομής

Στο φρούριο των Αιγοσθενών

Μήκος: 7.7 χλμ
Δυσκολία: 2/5
Χρόνος: