Ανακαλύψτε την Ευρυτανία

Η καρδιά της Ευρυτανίας χτυπά και στις δύο πλευρές της μεγάλης αυτή ορεινής περιοχής: μία στα νότια, στο σταχτί σώμα του Βελουχιού και στις αιχμηρές κορυφές της Καλιακούδας και της Χελιδώνας, και μια άλλη, πιο άγρια, βορειότερα, στα Άγραφα. Η απέραντη ευρυτανική βουνοθάλασσα αρχίζει από τα όρια με την Αιτωλία, ήδη μια σειρά δυσπρόσιτες κορυφές, και φτάνει μέχρι την Κεντρική Πίνδο.

Απρόσιτο ορεινό καταφύγιο όλων των περιόδων, η νότια Ευρυτανία συνδυάζει την ιστορική συνέχεια με τη διαφύλαξη των πιο βαθειών παραδόσεων, που εκφράζονται μέσα από έναν υλικό πολιτισμό της επιβίωσης και την προσήλωση σε βασικά θρησκευτικά στοιχεία, που φτάνουν κάποτε και στην περιοχή της ευπιστίας.

Οπωσδήποτε, η εισαγωγική εικόνα της Ευρυτανίας είναι η χιονισμένη, αυστηρή και απειλητική μορφή του Βελουχιού. Το Βελούχι ή Τυμφρηστός, όπως είναι το αρχαίο όνομά του, είναι το ψηλότερο βουνό της Ευρυτανίας (2.315 μ.) και αποτελεί βασικό κρίκο του ορεογραφικού άξονα της Πίνδου, καθώς είναι το σημείο σύνδεσης των τελευταίων μικρών βουνών των Ανατολικών Αγράφων με τους γίγαντες της Ρούμελης - τα Βαρδούσια και τη Γκιώνα.

Η σύνδεση του Βελουχιού με τα Βαρδούσια γίνεται μέσω του αυχένα Ράχες Τυμφρηστού, από όπου και ξεκινά η μεγάλη ομαλή κορυφογραμμή από τα Κοκκάλια μέχρι την Οξιά, που κορυφώνεται στο ύψωμα Σαράνταινα (1923 μ.). Η Οξιά συνδέεται με τον κύριο όγκο των Βαρδουσίων μέσω της βόρειας κορυφογραμμής τους, δηλαδή της διαδοχής των κορυφών από το διάσελο της Οξιάς μέχρι το Βουνό της Χωμήριανης.

Τα Κοκκάλια πήρααν το όνομά τους από τα λείψανα της μεγάλης μάχης που έδωσαν οι Αιτωλοί και οι Ευρυτάνες, αποδεκατίζοντας το στρατό των Γαλατών, που υπό τον Βρέννο επέδραμαν στην νότια Ελλάδα τον 1ο μ.Χ. αιώνα, προκαλώντας μεγάλες καταστροφές. Το σχετικό μνημείο είναι φσυικά νεώτερο και έχει στηθεί σε θέση που σχετίζεται νοητά με την περιοχή της μάχης.

Το Βελούχι είναι ένας απότομος αλλά όχι απόκρημνος όγκος. Στα βόρεια, ανατολικά και δυτικά καλύπτεται από πυκνά δάση, ενώ η νότια όψη του πέφτει μεμιάς στην κοιλάδα του Καρπενησιώτη, αυλακωμένη από βαθειές χαραδρώσεις. Στη βάση αυτής της νότιας πλευράς φωλιάζει το Καρπενήσι, πρωτεύσουσα και κύριο εμπορικό και οικονομικό κέντρο της Ευρυτανίας.

Το πολυσχιδές υδρογραφικό πλέγμα της νότιας Ευρυτανίας συγκεντρώνεται σε δύο κύριους υδάτινους άξονες, τον Καρπενησιώτη και τον Κρικελοπόταμο, που συναντιώνται στα Διπόταμα και κατευθύνονται μαζί προς τον ταμιευτήρα των Κρεμαστών.

Περιοχή κατοικημένη από την απαρχή της ιστορίας, η Ευρυτανία παρέμεινε ωστόσο απομονωμένη από την μεγάλη ιστορία των γύρω πεδινών περιοχών. Με εξαίρεση λίγα αρχαία λείψανα, όπως την οχύρωση στο Μικρό Χωριό, και την παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Λεωνίδη στο Κλαυσί, τα περισσότερα δείγματα τεχνικής είναι απλά πρακτικά έργα, όπως τα πέτρινα γεφύρια και οι αμυντικοί πύργοι στον Προυσό.

Νότια από το Βελούχι υψώνονται τα δύο πέτρινα πουλιά, η Καλιακούδα και η Χελιδώνα. Η Καλιακούδα είναι ένας πολύ μεγάλος όγκος, που απλώνεται από το Καρπενήσι μέχρι τον Κρικελλοπόταμο. Η κορυφή της (2099 μ.) είναι πολύ απόκρημνη: όλες οι όψεις της, και κυρίως οι νότιες πτυχές της, είναι πιο απότομες από της Χελιδώνας και του Βελουχιού.

Στα νότια της Καλιακούδας κυλά ο Κρικελοπόταμος, που διανοίγει ένα μακρύ δρόμο ανάμεσα στις απόκρημνες ασβεστολιθικές πλαγιές της Καλιακούδας και των όγκων της αιτωλικο-ευρυτανικής μεθορίου. Τα κάθετα πρανή της χαράδρας σχηματίζουν διαδοχικά φαράγγια, ενώ στα ανατολικά του στενού τμήματος ένα δευτερεύον ρέμα δημιουργεί τον καταρράκτη Πανταβρέχει.

Ο δυτικός φύλακας της κοιλάδας του Καρπενησιώτη είναι η Χελιδώνα. Με το κατοπτρικό αδερφό βουνό, την Καλιακούδα, αποτελούν τα αιχμηρά λείψανα του ενιαίου όγκου που κατέτμησαν τα ρήγματα και ο Καρπενησιώτης. Η κορυφή της (1974 μ.) ενώνεται μέσω μιας μακρύτατης ράχης με το Βελούχι, στο πέρασμα Μπαγασάκι.

Το ασφάλτινο οδικό δίκτυο της Νότιας Ευρυτανίας έχει περιορισμένη κάλυψη και επικεντρώνεται στην εξυπηρέτηση της σύνδεσης Καρπενήσι-Προυσός-Αγρίνιο και του άξονα Κρίκελο-Δομνίστα-αιτωλική μεθόριος. Το στοιχειώδους έκτασης αυτό δίκτυο απαίτησε πολλά τεχνικά έργα, κυρίως μεγάλες γέφυρες, αλλά και δαπανηρές διανοίξεις σε απόκρημνα πρανή ή φαράγγια.

Το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4

Η Ευρυτανία διατρέχεται από το τμήμα του Ευρωπαϊκού Μονοπατιού Ε4 που διασχίζει την Κεντρική Ελλάδα. Συγκεκριμένα, το Ε4 διασχίζει την κοιλάδα του Αγραφιώτη, περνά από τη Βίνιανη, φτάνει στο το Καρπενήσι και συνεχίζει μέχρι την Αρτοτίνα, περνώντας από το Κρίκελο και την Άμπλιανη.

Η Ευρυτανία διατρέχεται από το τμήμα του Ευρωπαϊκού Μονοπατιού Ε4 που διασχίζει την Κεντρική Ελλάδα. Συγκεκριμένα, το Ε4 διασχίζει την κοιλάδα του Αγραφιώτη, περνά από τη Βίνιανη, φτάνει στο το Καρπενήσι και συνεχίζει μέχρι την Αρτοτίνα, περνώντας από το Κρίκελο και την Άμπλιανη.

Ένας πεζοπορικός οδηγός της σειράς topoguide για την Ευρυτανία είναι σε εξέλιξη. Ωστόσο, όλα τα μονοπάτια της περιοχής περιλαμβάνονται ήδη στη χαρτογραφική εφαρμογή topoguide Greece, διαθέσιμη τόσο για συσκευές Android, όσο και για συσκευές iOS (iPhone και iPad).