Ανακαλύψτε το Ποικίλον όρος

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος

Χάρτης

Γεωγραφία

Το Ποικίλον όρος σχηματίζει μια μακριά (11 χλμ.), χαμηλή, κορυφογραμμή στα δυτικά του μητροπολιτικού συγκροτήματος των Αθηνών, με κατεύθυνση από ΝΔ προς ΒΑ. Μεσολαβεί ανάμεσα στην Πάρνηθα και το όρος Αιγάλεω, με το οποίο χωρίζεται από τον άξονα της Ε.Ο. Αθηνών-Κορίνθου. Η κορυφογραμμή φέρει τις κορυφές Κασκαντάμι (418 μ.) και Ζαχαρίτσα (452 μ.), καθώς και μερικές ακόμα μικρότερου υψομέτρου.

Φράζοντας προς τα δυτικά τη λεκάνη των Αθηνών, το δίδυμο Ποικίλο Όρος / Όρος Αιγάλεω έχει έντονο ρόλο στη διαμόρφωση των κλιματικών συνθηκών του λεκανοπεδίου. Από τη μία λειτουργεί ως συσσωρευτής θερμότητας, εντείνοντας φαινόμενα όπως της θερμοκρασιακής αναστροφής, και από την άλλη κατευθύνει τις υγρές αέριες μάζες προς το λεκανοπέδιο, όπου εγκλωβίζονται στα "φαράγγια" του δομημένου αναγλύφου. Ο βαθμός βλάστησης των δύο βουνών παίζει καθοριστικό ρόλο στην πιο πάνω συμπεριφορά: και οι κάτοικοι της Αττικής έκαναν ότι μπορούσαν να την εξαφανίσουν, επιδεινώνοντας το ρυθμιστικό ρόλο των δύο βουνών.

Περιμετρικά, μεγάλο μέρος των κλιτύων του βουνού έχει καταφαγωθεί από την πολύχρονη λειτουργία μεγάλων λατομείων θραυστών και στη θέση τους έχουν δημιουργηθεί χώροι δραστηριοτήτων και άθλησης. Η ευφάνταστη αυτή "λύση" απάλλαξε το κράτος από την υποχρέωση να αποκαταστήσει το τοπίο και ταυτόχρονα γέννησε μια σειρά άχρηστων υποδομών, που σήμερα χάσκουν άφωνες και έρημες.

Η δομή του βουνού είναι απλή, με λίγα μορφολογικά στοιχεία να διαφοροποιούνται πάνω στην άμορφη ασβεστολιθική μάζα. Μϊα από τις τοποθεσίες που ξεχωρίζει στο βουνό είναι το φαράγγι Ζαστάνι και το γειτονικό βύθισμα, που προφανώς δημιουργεί το τοπωνύμιο (ζάστανο= πόκρημνος τόπος). Το βύθισμα Ζαστάνι έχει δημιουργηθεί από ένα συνδυασμό τεκτονικών κινήσεων και έντονης καρστικής δράσης.

Φύση

Ασφυκτικά πολιορκημένο από αστικές και βιομηχανικές ζώνες, το Ποικίλο δεν έχει το μέγεθος, τη δομή ή τη βλάστηση που θα του επέτρεπε να διατηρήσει κάποια αξιόλογη πανίδα. Πιο πλούσιο είναι και εδώ το βασίλειο των πουλιών, με πιο ενδιαφέροντα είδη τα μικρά αρπακτικά της περιαστικής φύσης - βραχοκιρκίνεζα, γερακίνες και ξεφτέρια -, τα πανταχού παρόντα κορακοειδή - κοράκια, καρακάξες και κουρούνες - και τις πολύ ήμερες νησιώτικες πέρδικες.

Η χλωρίδα των αδελφών βουνών Ποικίλο και Αιγάλεω έχει μελετηθεί διεξοδικά από την Ε. Βαλλιανάτου και τον Τ. Λύτρα και διαπιστώθηκε ότι αποτελείται από περίπου 650 είδη - ανάμεσα στα οποία πολλά ενδημικά της Ελλάδας, αρκετά σπάνια ή προστατευόμενα φυτά, καθώς και λίγα επιγενή (ξενικά) είδη. Αξιοπρόσεκτα είδη αποτελούν η βιόλα των αττικών βουνών Viola hymettia, η όμορφη Fritillaria graeca, ο εντυπωσιακός φθινοπωρινός κρόκος Crocus cartwrightianus και η βραχόφιλη Inula verbascifolia.

Έχει ακόμα καταγραφεί μια αξιοσημείωτη ποικιλία ορχιδέων, όπως τα Anacamptis papilionacea, Anacamptis collina και Anacamptis pyramidalis, η πρόωρη Orchis quadripunctata και τα Ophrys ferrum-equinum, Ophrys lutea, Ophrys scolopax, Ophrys speculum, Ophrys mammosa και Ophrys tenthredinifera.

Πεζοπορία

Ανάμεσα στους περιμετρικούς ασφαλτόδρομους της περιοχής, τους χωματόδρομους και την κορυφογραμμή του Ποικίλου έχουν ανοιχτεί αρκετές διαδρομές mountain bike, με κύριο χαρακτηριστικό την επικλινή χάραξη. Τα μονοπάτια αυτά είναι πολύ καθαρά και σαφή και θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν ως τμήματα μεγαλύτερων πεζοπορικών διαδρομών.