Γεωγραφία

Το Διονυσοβούνι είναι το μικρό, μονοκόρυφο βουνό που υψώνεται βόρεια της Πεντέλης, δημιουργώντας το φυσικό βορεινό όριο του οικισμού Διόνυσος. Η κορυφή του βουνού φτάνει τα 651 μ. και υψώνεται ομαλά μόλις 200 μ. πάνω από το οροπέδιο που σήμερα αποτελεί το γεωμετρικό κέντρο του Διονύσου.
Ο όγκος της κορυφής χαμηλώνει ομαλά προς τα ΒΔ και μέσω του λόφου Ρέκιζα συνδέεεται με το οροπέδιο Κουκουνάρθι, δηλαδή τις δυτικές απολήξεις της Σκάρπας. Αντίθετα με τα ομαλά ανάγλυφα της νότιας και δυτικής πλευράς, η βόρεια όψη του βουνού είναι αυλακωμένη από πολλές ρεματιές, που συνδέονται με τις αντίστοιχες πτυχώσεις της Σκάρπας και σχηματίζουν το ρέμα Κιμπετούη, δηλαδή το δυτικό κλάδο του ρέματος της Ραπεντώσας. Ο κεντρικός ρους του ρέματος της Ραπεντώσας οριοθετεί την ανατολική πλευρά του βουνού.

Το αρχαίο όνομα του βουνού ήταν Ικάριον όρος, ενώ μέχρι πρόσφατα οι κάτοικοι της περιοχής το ανέφεραν ως Σταματοβούνι, από τον γειτονικό οικισμό της Σταμάτας. Το νεώτερο όνομα του βουνού προέρχεται από τον όνομα του οικισμού, που κι' αυτό δόθηκε λόγω της γειτνίασης με το αρχαίο ιερό του Διονύσου, τη σχετική σπηλιά και τον αρχαίο οικισμό που εντοπίστηκαν στα όρια με τη Ραπεντώσα.

Γεώτοποι

Η σπηλιά του Διονύσου είναι ευρύχωρο αλλά ρηχό κοίλωμα, που δημιουργήθηκε από τον μικρό καταρράκτη, στον άνω ρου της ρεματιάς της Ραπεντώσας. Η σπηλιά είχε χρησιμοποιηθεί στις τελετές του παρακείμενου αρχαίου ιερού.

Ένα ακόμα στοιχείο του τοπίου που σχετίζεται με τη γεωλογία της ευρύτερης περιοχής είναι τα μεγάλα ενεργά λατομεία μαρμάρου, που με υπόγειες πλέον στοές εξορύσσουν λευκό μάρμαρο Πεντέλης.

Υδρογραφία

Ενώ η Πεντέλη έχει αρκετές πηγές, ως αποτέλεσμα της επαφής των περατών στρώσεων του ασβεστόλιθου πάνω σε στρώσεις σχιστολίθων, οι συνθήκες αυτές σπανίζουν στο Διονυσοβούνι, που έχει ελάχιστα πηγαία νερά - ο πρόδρομος οικισμός του Διονύσουν υδρευόταν από πηγάδια.
Κύρια πηγή που είναι αδέσμευτη σήμερα στην περιοχή του βουνού είναι οι αναβλύσεις κοντά στον Άγιο Ιωάννη Βιδιστή, που δημιουργούν τον άνω ρου του ρέματος Γκούριζα. Η ροή αυτή γρήγορα χάνεται και πιο κάτω το ρέμα λέγεται Πετρόρεμα.

Φύση

Το Διονυσοβούνι ήταν κατάφυτο από πυκνά δάση χαλεπείου πεύκης. Κάτω από ποικίλες πιέσεις, η περιοχή κάηκε το 1996, το 1998 και το 2009. Σήμερα, μόνο η νότια ζώνη του βουνού, που ως οικιστική περιοχή προστατεύτηκε επαρκώς, διατηρεί τα πευκοδάση της, ενώ οι πλαγιές προς της λεκάνη της Ραπεντώσας βρίσκονται σε μια διαρκή διαδικασία αναγέννησης, παλλινδρομώντας γύρω από το πρώιμο στάδιο του πυκνού θαμνώνα.

Στα διάκενα του θαμνώνα και στους διάσπαρτους βραχώνες, θα βούμε την Άνοιξη την τυπική χλωριδική ποικιλία των χαμηλών υψομέτρων της Αττικής και ανάμεσά τους άφθονες ορχιδέες.

Αρχαία μνημεία

Ανασκαφές των αρχών του 20ου αιώνα σε πλάτωμα στον άνω ρου του ρέματος της Ραπεντώσας αποκάλυψαν μεγάλο ιερό του Διονύσου με πλήθος λειψάνων, ανάμεσα στα οποία ναό του Πυθίου Απόλλωνα, χορηγικό μνημείο, βάσεις αναθημάτων, ανάγλυφα, επιγραφές, κατάλοιπα του αρχαίου θεάτρου και διάφορα άλλα κτίρια. Τα ευρήματα και οι επιγραφές επιβεβαίωσαν την θέση ως το θρησκευτικό και διοικητικό κέντρο του αρχαίου δήμου του Ικαρίου. Ο δήμος και το παρακείμενο βουνό πήραν το όνομά τους από τον μυθικό ήρωα Ικάριο, ο οποίος έλαβε πρώτος, από τον Διόνυσο το δώρο της γνώσης για την καλλιέργεια της αμπέλου και την παραγωγή του κρασιού.

Μοναστήρια

Όπως όλα τα περιαστικά βουνά, έτσι και η ζώνη γύρω από το Διονυσοβούνι φιλοξενεί, σε ένα μάλλον αστικό περιβάλλον, αρκετά μοναστήρια, που λειτουργούν ως πόλοι ειδικού ενδιαφέροντος. Έτσι μέσα ή κοντά στη Ροδόπολη θα βρούμε τις μονές Αγίας Βαρβάρας, Παναγίας Φανερωμένης και Γένεσης Θεοτόκου, στη Ραπεντώσα λειτουργεί η μονή Αγίου Παντελεήμονα, ενώ στις απολήξεις του βουνού προς τη Σταμάτα συναντάμε τη μονή Παναγίας Μυρτιδιώτισσας.

Εκκλησίες

Περιοχή με σημαντική δημογραφία και πλείστες δραστηριότητες κατά τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά χρόνια, η περιοχή από τη Ραπεντώσα μέχρι την Μυγδαλέζα γνώρισε μια σχετικά αξιόλογη ναοδομία. Είναι γνωστές αρκετές παλαιοχριστιανικές εκκλησίες, κυρίως στις εύφορες δυτικές επικράτειες, με πιο ενδιαφέρουσα την παλαιοχριστιανική βασιλική Μυγδαλέζας, έναν μεγάλο τρίκλιτο ναό που κτίστηκε στα τέλη 5ου-αρχές 6ου αιώνα και καταστράφηκε κατά τη διάρκεια των ταραγμένων χρόνων της σλαβικής επέλασης και των αραβικών επιδρομών στην Ελλάδα (7ος-8ος αι.).
Στην ίδια περιοχή έχουν εντοπιστεί λείψανα και άλλων εκκλησιών της περιόδου πριν την Άλωση. Οι παλαιότερες σωζώμενες εκκλησίες είναι μεταγενέστερες και ανήκουν κυρίως στον 17ο και 18ο αιώνα, όπως ο μικρός ναός του Αγίου Ιωάννη στο Βιδίστι (του 1733).

Πεζοπορία

Περίπατοι και μικρές πορείες μπορούν να γίνουν στον περιαστικό χώρο της περιοχής. Ένας σχετικά ενδιαφέρων περίπατος μέχρι την κορυφή μπορεί να γίνει από το ωραίο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου Βιδίστι, στο τέλος της Ροδόπολης, ακολουθώντας το χωματόδρομο που διατρέχει την μικρή κορυφογραμή.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος