Ορειβασία και πεζοπορία στη Ροδόπη
Ορειβασία και πεζοπορία στη Ροδόπη
Η παραδοσιακή κτηνοτροφία δημιούργησε ένα πλέγμα εποχικών συνοικήσεων που παρέμειναν ενεργά μέχρι και το πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα. Πράγματι, από τις παλιότερες καταγραφές της Α. Χατζημιχάλη ξέρουμε ότι κάθε καλοκαίρι, όταν τα σαρακατσαναίικα τσελιγκάτα ξαναστήνονταν στα βοσκοτόπια, τα κοπάδια και τα καραβάνια των μουλαριών όργωναν το βουνό, πάνω σε έναν ιστό από προαιώνια μονοπάτια.
Με την παγίωση των συνόρων, τους αναδασμούς στον κάμπο και κυρίως την απόδοση στους μέχρι τότε νομάδες μόνιμων εγγείων δικαιωμάτων, οι Σαρακατσάνοι στράφηκαν σταδιακά σε εδραίες δραστηριότητες. Καθώς η περιοχή οργανώθηκε σταδιακά ως χώρος δασικής εκμετάλλευσης, τα μονοπάτια της Ροδόπης «πατήθηκαν» από δασικούς δρόμους. Στις αρχές του 21ου αιώνα, τα τελευταία ίχνη των παλιών μονοπατιών έσβησαν κάτω από τη φυλλάδα, τα φερτά και τη λήθη.
Φθινοπωρινά χρώματα στο Φρακτό
(πατήστε για μεγέθυνση)
Φθινοπωρινά χρώματα στο Φρακτό
Σήμερα, οι περιοχές όπου μπορεί να πεζοπορίσει κανείς περιορίζονται στις ζώνες όπου η Διασική Υπηρεσία αρχικά και αργότερα και άλλοι φορείς προσπάθησαν να οργανώσουν τοπικά πεζοπορικά δίκτυα, συνήθως - αλλά όχι πάντα - με βάση προϋπάρχοντα κτηνοτροφικά μονοπάτια και ως επέκταση δασικών δρόμων. Τα νεότερα αυτά δίκτυα, αν και μεγάλου τοπιολογικού ενδαφέροντος, είναι μικρής έκτασης και ουσιαστικά απευθύνονται σε επισκέπτες που συμπληρώνουν την ημέρα τους με λίγο περπάτημα και όχι σε πεζοπόρους ή ορειβάτες, που αναζητούν μεγαλύτερες πορείες με κυκλική όδευση ή διασχίσεις.
Στην ομάδα αυτών των τοπικών δικτύων ανήκουν οι ομάδες μονοπατιών των Καταρρακτών Φρακτού, της κοιλάδας της Σκαλωτής, του Στραβορέματος-Αρκουδορέματος, της ζώνης Τραχώνι-Λειβαδίτης-Δασικό Χωριό Ερυμάνθου στη Χαϊντού και μερικά ακόμα.
Ακόμα, πολλές ομάδες κάνουν διασχίσεις η κυκλικές πορείες με βάση το δασικό οδικό δίκτυο - και κάποιες συντομεύσεις σε ανοιχτή βλάστηση. Οι οδεύσεις αυτές δεν είναι χωρίς ενδιαφέρον, καθότι διαρτέχουν ζώνες όπου δεν υπάρχουν πλέον μονοπάτια και συχνά χαρίζουν ωραία θέα.
Επιπλέον, στο πλαίσιο των μεγάλων Ευρωπαϊκών διαδρομών έγινε μια απόπειρα να ενταχθεί τμήμα της Ροδόπης στο Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε6. Η όδευση του περνά από το Φαλακρό στο Σιδηρόνερο και συνεχίζει προς τη Χαϊντού, όπου περνά από το Λειβαδίτη.
Πρόσφατα,
Τέλος, το 2018 σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από το Δήμο Ξάνθης - και πιστοποιήθηκε άμεσα από την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Πεζοπόρων - η μεγάλη διαδρομή (72 χλμ.) Nestos-Rodopi Trail. Η διαδρομή έχει με διπλή αφετηρία (Ξάνθη και Γαλάνη) και κατάληξη στο Δασικό Χωριό Ερυμάνθου. Αν και πρόσφατα η διαδρομή έχασε την πιστοποίησή της, εξακολουθεί να διαθέτει πολύ καλή υποδομή και συνιστά την πιο ενδιαφέρουσα πεζοπορική πρόταση σε ολόκληρη τη Ροδόπη.
Πεζοπορικές διαδρομές στην Ελατιά
Στο Στραβόρεμα της Ελατιάς
Για τις διαδρομές στην περιοχή του Φρακτού, χρειάζεται ειδική άδεια από το Δασαρχείο. Η αφετηρία των διαδρομών είναι συνήθως το Δασικό Χωριό Φρακτού, όπου γίνεται και ο σχετικός έλεγχος.
Το Δασικό Χωριό Φρακτού
Το Δασικό Χωριό Φρακτού είναι ένα μικρό συγκρότημα ξύλινων οικίσκων, χαλαρά διαταγμένα στην κεκλιμένη επιφάνεια ενός φυσικού πλατώματος. Κεντρικό κτίσμα είναι το γραφείο διοίκησης του δασικού συμπλέγματος Φρακτού, ενώ τα άλλα κτήρια αποτελούν βοηθητικές εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης του προσωπικού του δασαρχείου και των υλοτόμων (κοιτώνες, εστιατόριο, WC κλπ). Τα τελευταία χρόνια οι δασεργάτες έχουν εγκατασταθεί γύρω από την πρώτη μπάρα εισόδου στο Φρακτό, όπου διατηρούν και τα ζώα, τα μηχανήματα και τα οχήματά τους και ο κύριος ξενώνας του Δασικού Χωριού διατίθενται άτυπα στους επισκέπτες του χώρου (υπάρχει τρεχούμενο νερό και καυσόξυλα για τις σόμπες). Για συστηματική χρήση του χώρου, ειδικά κατά το διάστημα των δασικών εργασιών (Ιούλίος-Νοέμβριος), πρέπει να γίνει σχετική συνεννόηση με το οικείο Δασαρχείο.
Πεζοπορικές διαδρομές στο Φρακτό
Οι πεζοπορικές διαδρομές που έχουν κάποια υποδομή (διαμορφωμένα μονοπάτια, πινακίδες, σήμανση, γεφυράκια κλπ) βρίσκονται ανάμσεσα στο Δασικό Χωριό και την περιοχή του παλιού οικισμού Αχλαδοχώρι. Αν ξεκινήσει κανείς από το Δασικό Χωριό θα πρέπει πρώτα διατρέξει περίπου 1 χλμ στον κεντρικό χωματόδρομο του Φρακτού για να φτάσει να φτάσει στη μπάρα του Παρθένου Δάσους, όπου βρίσκεται και η αφετηρία του πρώτου σκέλους του πλέγματος. Η διαδρομή Μπάρα Παρθένου Δάσους-Τζάκι ρέμα ακολουθεί μονοπάτι μέσ σε δάσος, περνά από το Δάσος Σημύδας και το πέρασμα Συμπληγάδες Πέτρες και δρασκελίζει τη συμβολή των δυο μικρών ρεματιών Τζάκι ρέμα και Γκούρα ρέμα με τη βοήθεια ξύλινης γέφυρας. Εδώ η πορεία συναντά τον κεντρικό δασικό δρόμο. Ένα ακόμα σκέλος του δικτύου, το μονοπάτι Τζάκι ρέμα-Λυκόλακκα συνεχίζε σε πυκνό δάσος και αφού περάσει το ρέμα Λυκόλακκας μπαίνει σε έναν παλιό αγροτικό χώρο (ερείπια και ξερολιθιές) και συνδέεται με το Μονοπάτι των Καταρρακτών. Ένα παρακλάδι του σκέλους αυτού οδηγεί στη συστάδα Πεναβέλονης Πεύκης (Pinus peuce), ψυχρόβιου πεύκου που διατηρεί ελάχιστες συστάδες στην Ελλάδα.
Στο Τζάκι ρέμα του Φρακτού
Την ίδια περιοχή διατρέχουν και οι οδεύσεις των δυο μεγάλων αγώνων ορεινού τρεξίματος, που ακολουθούν τα ίδια μονοπάτια. Οι διαδρομές των αγώνες έχουν πυκνή σήμανση που ανανεώνεται κάθε χρόνο και έτσι τμήματά τους μπορούν να αξιοποιηθούν ως πεζοπορικές διαδρομές.
Σε πολλές θέσεις κατά μήκος των πιο πάνω διαδρομών υπάρχουν μικρές πινακίδες της Δασικής Υπηρεσίας παρουσίασης των κύριων φυτικών ειδών της περιοχής.
Πεζοπορικές διαδρομές στη Χαϊντού
Οι διαδρομές που συγκλίνουν στον καταρράκτη του Λειβαδίτη έχουν καλή βατότητα και σήμανση
Το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε6
Η Ροδόπη διατρέχεται από τη διαδρομή του Ευρωπαϊκού Μονοπατιού Ε6 - τουλάχιστον στη θεωρία. Η μεγάλη αυτή πεζοπορική διαδρομή σχεδιάστηκε ως μια διάσχιση της Ευρώπης, από τη Σουηδία προς τα σύνορα με την Τουρκία, μέσω Δανίας, Γερμανίας, Τσεχίας, Αυστρίας, Σλοβενίας και Ελλάδας. Το τμήμα που διασχίζει την Ελλάδα ξεκινά από την Ηγουμενίτσα, δρασκελίζει την Πίνδο και μετά από μια μακριά αλλά ασαφή όδευση φτάνει στη Δράμα, από όπου μπαίνει στο χώρο της Ροδόπης.
Η διάσχιση της Ροδόπης γίνεται με 3-4 ημερήσια σκέλη, που διατρέχουν την περιοχή κοντά στη συνοριογραμμή. Η ακριβής όδευση, όπως και η κατάσταση των μονοπατιών στα σκέλη αυτά, είναι άγνωστη, με εξαίρεση το τμήμα που περνά από το Δασικό Χωριό Χαϊντούς, όπου ο πεζοπόρος θα βρεί τα λείψανα της αρχικής σήμανσης, ενισχυμένα από την καλή σήμανση των νεότερων δικτύων, όπως της μεγάλης διαδρομής Nestos-Rodopi Trail. Μια επισκόπιση της περιοχής αυτής υπάρχει στη σελίδα Η περιοχή Νέστου-Ροδόπης. Το Δασικό Χωριό Χαϊντούς είναι ένας από τους κόμβους των πεζοπορικών δικτύων της Ανατολικής Ροδόπης.