Τα Δρακόσπιτα
Νότια Εύβοια
Τα Δρακόσπιτα
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά στοιχεία του πολιτισμικού τοπίου της Νότιας Εύβοιας είναι τα δρακόσπιτα.
Τα Δρακόσπιτα των Στύρων
Στην θέση Πάλλη Λάκκα, στο τέλος ενός σχετικά σαφούς ανηφορικού μονοπατιού, βρίσκεται ένα συγκρότημα πετρόχτιστων κτηρίων που αποτελείται από τρία κτίσματα οργανωμένα σε σχήμα Π, τα δυο πανομοιότυπα και διαστάσεων 12.4x6.2 μ. και το τρίτο 6.2x 5.8 μ. Το συγκρότημα ονομάζεται Πάλλη Λάκκα Δραγκό από του ντόπιους.
Τα Δρακόσπιτα των Στύρων
(πατήστε για μεγέθυνση)
Τα Δρακόσπιτα των Στύρων
Πρόκειται για το μεγαλύτερο συγκρότημα δρακόσπιτων στην περιοχή των Στύρων. Τα δυο κτίσματα στην Πάλλη Λάκκα έχουν παραλληλόγραμμη κάτοψη και ανάλογη στέγη, ενώ το τρίτο είναι θολωτό. Τα δυο ορθογώνια είναι κατασκευασμένα από τοπικούς σχιστόλιθους μεγάλου μήκους και η στέγαση γίνεται με εκφορική τοποθέτηση επιμήκων πλακών, ενώ στο θολωτό πάνω στους ευθύγραμμους πεσσούς στηρίζονται εκφορικά σειρές καμπυλωτά λαξεμένων λίθων.
Οικοδομικά, η εκφορική κατασκευή είναι απλή και σταθερή, με κύρια πλεονεκτήματα το άφθαρτο των υλικών, την ικανοποιητική απορροή των ομβρίων, την επίτευξη ικανού εσωτερικού ύψους και την άριστη συμπεριφορά σε περίπτωση δόνησης από σεισμό. Βασικό συστατικό της κατασκευής είναι οι καλής συνοχής και μεγάλου μήκους σχιστολιθικές πλάκες, μια μορφή υλικού που είναι αρκετά ασυνήθης: συνήθως, ο σχιστόλιθος κατατέμνεται σε μικρά μεγέθη πλάκας, που μπορούν να δημιουργήσουν μόνο θολωτές στέγες και μάλιστα μικρού ανοίγματος.
Εκφορική στέγη στα Δρακόσπιτα της Πάλλη Λάκκα
Η κατασκευή των δρακόσπιτων έχει αποδοθεί στους Δρύοπες κατοίκους της περιοχής ή στους Κάρες δούλους από την Ανατολία. Τα περισσότερα δρακόσπιτα βρίσκονται κοντά σε αρχαία λατομεία καρυστίας λίθου, οπότε η χρήση τους έχει σχετιστεί με την παραμονή των λατόμων ή τη διαχείριση του υλικού - εξαίρεση αποτελεί το δρακόσπιτο στην κορυφή της Όχης που θεωρείται λατρευτικός χώρος.
Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για την υλοποίηση μιας οικοδομικής τεχνικής με πεσσούς και εκφορική στέγη που ήταν ευρύτερα γνωστή στον αρχαίο κόσμο. Η τεχνική αυτή βασίζεται στο ότι το γεωμετρικό βάρους της κάθε υπερκείμενης πλάκας μετατοπίζεται σταδιακά ολοένα πιο κοντά στον άξονα του πεσσού από ότι το αντίστοιχο κέντρο της υποκείμενης πλάκας. Έτσι το κέντρο βάρους της εκφορικής λιθοδομής πέφτει πάντα εντός της ζώνης στήριξής της, δημιουργώντας ένα στατικό σύστημα αυτονόητα σταθερό και μάλιστα πιο σταθερό από το τόξο με «κλειδί» ή την τυπική θολοδομία. Είναι χαρακτηριστικό ότι η αφαίρεση των μεγάλων πλακών που κλείνουν τη στέγη δεν επηρεάζει την ευστάθεια της υποκείμενης κατασκευής, ενώ στο τόξο και το θόλο η αφαίρεση του «κλειδιού» ή των κορυφαίων δακτυλίων διακόπτει τη θλιβόμενη δομή του ημικυκλίου και οδηγεί σε άμεση κατάρρευση.
Θολωτή στέγη στα Δρακόσπιτα της Πάλλη Λάκκα
Σημειώνουμε ότι και οι τρεις τεχνικές, εκφορική, τοξοδομία και θολοδομία, ήταν γνωστές ήδη από τη μυκηναϊκή περίοδο και η επιλογή της καταλληλότερης μεθόδου συνάδει με τους διαθέσιμους πόρους, την τεχνική επάρκεια και το σκοπό. Ακόμα, αξίζει να προσέξει κανείς ότι ενώ στις θλιβόμενες δομές μπορεί να χρησιμοποιούνται συχνά γόμφοι, σφήνες, μεταλλικοί σύνδεσμοι ή ελκυστήρες, το εκφορικό σύστημα βασίζεται αποκλειστικά στη βαρύτητα. Τέλος, στα τόξα και τους θόλους, πολύ συχνά τα δομικά υλικά συνδέονται με κονία (κουρασάνι, ασβεστοκονίες κλπ), κάτι που δεν συναντάται ποτέ στην εκφορική οικοδομική.
Με παραλλαγές, που αντανακλούν τα τοπικά υλικά, το εργατικό δυναμικό και το σκοπό, η εκφορική οικοδομική έχει εφαρμοστεί ευρύτατα για κατασκευή αυτόνομων κτιρίων σε περιοχές με μικρή δασοκάλυψη, όπως τα βουνά της Κρήτης (οι περίφημοι «κούμοι», κυκλικής συνήθως διατομής και με θολωτή εκφορική στέγη) και οι κάμποι της Απουλίας. Παράλληλα, έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως για την κάλυψη μικρών ή βοηθητικών χώρων στην παραδοσιακή οικοδομική όλων των εποχών, μέχρι και πρόσφατα.
Το Δρακόσπιτο του Νημποριού
Εκτός από τα δρακόσπιτα της Πάλλη Λάκκα, έχουν αναγνωριστεί παρόμοια κτίσματα σε αρκετές θέσεις της περιοχής. Πιο εύκολα προσπελάσιμο είναι το Δρακόσπιτο του Νημποριού, λίγα μέτρα από τον κεντρικό (παλιό, πλέον) επαρχιακό δρόμο Στύρων-Καρύστου. Πρόκειται για τυπικό δρακόσπιτο με διαστάσεις 7.4x6.5 μ. σε σχήμα τραπεζίου με μνημειακή είσοδο στη νότια πλευρά. Το κτίσμα σχετίζεται χωρικά με τα κοντινά αρχαία λατομεία και προφανώς αποτελούσε μέρος των υποδομών τους. Στα νεότερα χρόνια χρησιμοποιήθηκε ως στάνη και μαντρί.
Ανάλογα κτίσματα έχουν καταγραφεί στις θέσεις Λιμικό (ένα κτίσμα), Ίλκιζες (δυο δρακόσπιτα), Κούρθεα (δυο δρακόσπιτα), Αμινού, Λουμιθέλ, Κρόι-Φτοχτ, Μακκού και στα Βίγκλια (Λεύκα Νέων Στύρων).
στέγη
δρακόσπιτου
στέγη
καλύβας
Οι πεσσοί σε όλα τα δρακόσπιτα είναι χτισμένοι με ένα επιμελημένο ψευδοϊσόδομο σύστημα, ενώ σε πολλά σημεία έχουν πληρωθεί με αργούς λίθους. Όλα έχουν μια είσοδο στην πιο εύκολα προσπελάσιμη μακριά πλευρά, η οποία πλαισιώνεται με στιβαρές παραστάδες και μονολιθικό πρέκι. Εσωτερικά έχουν διαμορφωθεί μικρές κόγχες και λίθινα ράφια. Τέλος, όλα τα δρακόσπιτα βρίσκονται σε θέσεις με ανοιχτή θέα, όπου έχουν ανεγερθεί πάνω στο μητρικό πέτρωμα, χωρίς θεμελίωση.
Οι απόπειρες χρονολόγησης των δρακόσπιτων έχουν προτείνει μια εξαιρετικά ευρεία περίοδο ανάμεσα στα αρχαϊκά έως και τα ελληνιστικά χρόνια. Οι εκτιμήσεις αυτές βασίζονται τόσο σε ιστορικά στοιχεία, όσο και σε ευρήματα στο χώρο των κτισμάτων.
Πηγές:
Μουτσόπουλος Ν. Κ., 1982. Τα Δρακόσπιτα της ΝΔ Εύβοιας, Επιστημονική Επετηρίδα Πολυτεχνικής Σχολής, H΄. Τμήμα Αρχιτεκτόνων. Θεσσαλονίκη
Σκούρας Θ., 1991. Τα Δρακόσπιτα της Εύβοιας. Χαλκίδα.
Χιδίρογλου Μ., 2008-2009. Οχυρώσεις, πύργοι, δρακόσπιτα και αγροικίες στη Νότια Εύβοια, ΑΕΜ ΛΗ΄: 35 - 72.
Χιδίρογλου Μ., 2012. Η αρχαία Καρυστία: συμβολή στην ιστορία και αρχαιολογία της περιοχής από τη γεωμετρική έως και την αυτοκρατορική εποχή. Διδακτορική Διατριβή. ΕΚΠΑ. Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας.
Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
topoguide Greece
Οδηγός της Νότιας Εύβοιας
Ο οδηγός Νότια Εύβοια topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android ως μία απο τις δεκάδες διαθέσιμες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Η Νότια Εύβοια περιλαμβάνεται στην ομάδα της Κεντρικής Ελλάδας. Αποκτήστε τον οδηγό της Νότιας Εύβοιας ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Ο οδηγός Νότια Εύβοια topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό της Νότιας Εύβοιας ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή, κάνοντας τη σχετική αγορά από την ομάδα της Κεντρικής Ελλάδας.