Το Φαράγγι του Δημοσάρη
Τα φαράγγια της Νότιας Εύβοιας
Το φαράγγι του Δημοσάρη
Το Φαράγγι του Δημοσάρη διαγράφει μια μεγάλη τομή στη βορινή πλευρά της Όχης, από το ύψος των κορυφών μέχρι τη θάλασσα. Μοναδική γραμμική ύφεση σε μια μεγάλη περιοχή άτακτου και δυσανάγνωστου αναγλύφου, το Δημοσάρη υπήρξε διαχρονικά ο κύριος διάδρομος σύνδεσης της βορινής και ανατολικής Όχης και του Καβοντόρου με την Κάρυστο και εξοπλίστηκε με ένα καλοφτιαγμένο καλντερίμι.
Πατήστε για μεγέθυνση
Αν και αναφέρεται πάντα ως φαράγγι, με την κυριολεκτική έννοια του μορφολογικού όρου το Δημοσάρη συνιστά μια μεγάλη χαράδρα. Την τυπολογία φαραγγιού ενισχύει το βραχώδες υπόστρωμα της ρεματιάς και κάποια τμήματα όπου τα απόκρημνα πρανή υψώνονται μεριές δεκάδες μέτρα.
Η λέξη «Δημοσάρης» υπόκειται σε διάφορες ερμηνείες, με επικρατέστερες τη συσχέτιση με το βυζαντινό τίτλο «δημοσάριος», δηλαδή «ο νομέας δημόσιας έκτασης» και την υπόθεση ότι επισημαίνει έναν «δημόσιο» πόρο, για παράδειγμα το κοινόχρηστο ποτάμι, που έδινε κίνηση στους νερόμυλους ή το δημόσιο χαρακτήρα του καλντεριμιού.
Ο πλατανεώνας στον άνω ρου της ρεματιάς
Η ψηλότερη απορροή της ρεματιάς βρίσκεται ανάμεσα στις δυο μύτες της κύριας κορυφής της Όχης. Το ρέμα γίνεται σαφέστερο μετά τη θέση Πετροκάναλο, όπου το νήμα του νερού βυθίζεται στη βαθιά χαράδρωση. Το ρέμα εκβάλει στην παραλία του οικισμού των Καλλιανών, μετά από διαδρομή περίπου 10 χλμ.
Η χαράδρα ξεκινά με μια αμφιθεατρική λεκάνη, κατάφυτη στις πλαγιές από καστανιές, βελανιδιές και σφενδάμια, ενώ οι γυμνές νευρώσεις του αναγλύφου καλύπτονται από πουρνάρια, ρείκια και κέδρα. Σύντομα, το πέταλο αυτό συγκλίνει σε μια πιο στενή κοιλάδα, στον άξονα της οποίας ρέει το ήδη ζωηρό ρέμα.
Τοπίο στο φαράγγι, κοντά στη θέση Σκίτα
Το μονοπάτι αλλάζει όχθη με τη βοήθεια τσιμεντένιας γέφυρας, στοιχείο της νεότερης περιόδου χρήσης του ορεινού αυτού δρόμου. Η γέφυρα βρίσκεται περίπου στη ζώνη αλλαγής μορφής της χαράδρας: από εδώ και κάτω, η κοιλάδα είναι πιο στενή, ο ρους του νερού είναι πιο ορμητικός και η μισγάγγεια πλαισιώνεται από ψηλή παρόχθια βλάστηση, μέσα στην οποία κυριαρχούν τα πλατάνια.
Σταδιακά, από τη γέφυρα και μέχρι τους Λενωσαίους το τοπίο αποκτά ολοένα περισσότερα αγροτικά συστατικά: δεκάδες μονοπατάκια αποκλίνουν από τον κύριο άξονα και κατευθύνονται προς κτήματα, πεζούλες, ξερολιθιές και οπωρώνες, με ημιάγρια και ήμερα καρποφόρα. Λίγα ερείπια σε 2-3 ξέφωτα επισημαίνουν τις θέσεις παλιών, προωθημένων εγκαταστάσεων των μητρικών οικισμών.
Quercus
ilex
Ilex
aquifolium
Κατάντι των Λενωσαίων και μέχρι τις εκβολές, η κοιλάδα αποκτά το τυπικό V σχήμα των ορεινών ρεμάτων. Οι πλαγιές έχουν πάντα πλούσια βλάστηση, όπου συμμετέχουν περισσότερα είδη της υδρόφιλης ομάδας του μεσογειακού δάσους: αριές, αρκουδοπούρναρα, σορβιές, αιωνόβιες καστανιές, οστριές, ιτιές και λεύκες. Στο τελευταίο, πιο φωτεινό, τμήμα της ρεματιάς πυκνώνουν οι λιγαριές και οι πικροδάφνες και στις πλαγιές υψώνονται θηριώδη πουρνάρια.
Η χλωρίδα
Με την υδρογραφική έννοια, το ρέμα του Δημοσάρη διατρέχει όλο το εύρος των βιοτόπων του μεσαίου μεσογειακού βουνού, από την παραλία έως τις κορυφές των 1400 μέτρων. Τα φυσικά αυτά συστήματα εδράζονται σε ποικιλία πετρωμάτων και υπόκεινται σε ιδιόμορφες κλιματικές συνθήκες, καθότι η περιοχή παραλαμβάνει ολοχρονίς τις φορτωμένες με υγρασία αέριες μάζες του Αιγαίου.
Σε ότι αφορά στη χλωρίδα, η περιοχή νότια από τα Στύρα - Καρυστία, Όχη, Κάβοντόρο - συνιστά μια ενότητα με μοναδικά βιογεωγραφικά χαρακτηριστικά: ένα ορεινό νησί στο νότιο γεωγραφικό αδιέξοδο ενός νησιού, ανέκαθεν συνδεδεμένο με τις γενετικές ροές της Στερεάς Ελλάδας και ταυτόχρονα στενά επηρεασμένο από τα «εργαστήρια» ειδοποίησης των νησιών του Αιγαίου.
erhartii
orientalis
Η πιο πάνω μακροσκοπική εικόνα επιβεβαιώνεται από τις - περιορισμένες - πηγές πληροφόρησης για τη χλωρίδα της περιοχής. Έτσι, οι μέχρι τώρα σποραδικές καταγραφές υποδεικνύουν την παρουσία μιας ιδιαίτερης χλωρίδας, που περιλαμβάνει πολλά σπάνια είδη, μεγάλο μέρος των οποίων είναι ελληνικά ή ευβοϊκά ενδημικά.
delphicum
pentelica
Βεβαίως, τα κέντρα σπάνιων ειδών είναι εκτός του Δημοσάρη, στις κορυφές της Όχης και το Καβοντόρο. Στη χαράδρα θα βρούμε κυρίως φυτά ευρύτερης κατανομής, που έχουν προσελκυστεί ή καταφύγει γύρω από τους παραποτάμιους βιοτόπους ή τα βράχια. Στην υγρή ζώνη, την τιμητική τους έχουν οι ορχιδέες, όπως η Dactylorhiza saccifera και το Limodorum abortivum, ενώ στα τοιχώματα θα βρούμε είδη όπως η Arenaria filicaulis subsp. graeca και η Asperula brachyphylla.
sp.
muscaria
Τέλος, οι τοπικές ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες, μαζί με την άφθονη οργανική ουσία που σωρεύεται από την αποσύνθεση της ξυλώδους μάζας των συστάδων, συνηγορούν στη συντήρηση μιας πλούσιας μυκοχλωρίδας.
Τα πουλιά
Ο Μπούφος (Bubo bubo) βρίσκει στο Δημοσάρη ένα χώρο ελεύθερο όχλησης
Η πυκνή φυσική βλάστηση και το εύρος των πόρων που προσφέρουν το αγροτικό παρελθόν της κοιλάδας και η μόνιμη ροή του νερού συνθέτουν ένα πλούσιο και ελάχιστα οχλούμενο οικοσύστημα, όπου συνυπάρχουν είδη με πολύ διαφορετικές απαιτήσεις, που σπάνια τα συναντάμε στην ίδια περιοχή.
Ο Χουχουριστής (Strix aluco) κινείται σε όλο το υψομετρικό εύρος της χαράδρας
Έτσι, στον άξονα της ρεματιάς θα δούμε το δυσεύρετο Νεροκότσυφα, ενώ στις γύρω πλαγιές φωλιάζουν Μπούφοι και Χουχουριστές, δύο νυκτόβια αρπακτικά με έντονη παρουσία. Πάνω από τη χαράδρα γυροπετούν Φιδαετοί, Γερακίνες, Αετογερακίνες και Κοράκια και στην ευρύτερη ζώνη κυνηγά ο Σπιζαετός και ο Πετρίτης, ενώ από την άνοιξη και μέχρι το Σεπτέμβρη κυκλοφορούν αρκετοί Μαυροπετρίτες.
Αιγίθαλος (Aegithalos caudatus)
Παράλληλα, κοντά στον άξονα της χαράδρας ενδημεί όλη η ποικιλία πουλιών της ψηλής βλάστησης, όπως η Φάσσα, ο Αιγίθαλος, ο Θαμνοτσιροβάκος και όλων των ειδών οι παπαδίτσες, με πιο αξιοπρόσεκτη τη Γαλαζοπαπαδίτσα και τον Κλειδωνά.
Κοκκινοτσιροβάκος (Curruca cantillans)
Τέλος, στο μίγμα βραχώνων, ψηλών θάμνων και φρυγάνων των πλαγιών της χαράδρας θα συναντήσουμε πολλά είδη της μεσογειακής μακίας, όπως το Βλαχοτσίχλονο, το Φρυγανοτσίχλονο, το Σιρλοτσίχλονο και τον Κοκκινοτσιροβάκο.
Διασχίζοντας το Φαράγγι του Δημοσάρη
Στους καταρράκτες, κοντά στη Σκάλα Λενωσαίων
Πατήστε για μεγέθυνση
Στους καταρράκτες, κοντά στη Σκάλα Λενωσαίων
Το παλιό μονοπάτι του Δημοσάρη έχει διασωθεί στο τμήμα από τους Λενωσαίους μέχρι τη θέση Πετροκάναλο, στην άνω έξοδο της χαράδρας. Η διαδρομή περιγράφεται στο κεφάλαιο Διάσχιση του φαραγγιού Δημοσάρη. Η προσπέλαση του Πετροκάναλου από τον Καστανόλογγο μέσω του Δρακόσπιτου της κορυφής της Όχης περιγράφεται στο κεφάλαιο Καστανόλογγος - Δρακόσπιτο Όχης - Πετροκάναλο.
Το τοπίο της χαράδρας είναι υποβλητικό, είναι όμως πάνω από όλα αυθεντικό, με όλα τα συστατικά της αρχέγονης φύσης. Σε όλη την πορεία δεν συναντάμε σημάδια ανθρώπινης δραστηριότητας, ακόμα και στην περιοχή της παλιάς συνοίκησης που λεγόταν Μπαμπάδες.
Ο μεγάλος καταρράκτης στη θέση Σκίτα
Το μονοπάτι διατρέχει το παρόχθιο δάσος πλατάνων, που είναι και το αφθονότερο δέντρο της χαράδρας. Ανάμεσα στα πλατάνια υψώνονται μερικές μεγάλες βελανιδιές, ενώ ο υπόροφος, που είναι κατά τόπους πυκνός, συγκεντρώνει όλα τα είδη μικρών δέντρων και θάμνων της περιοχής.
Οπωσδήποτε το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο της διαδρομής είναι οι καταρράκτες, με πιο εντυπωσιακό το μεγάλο καταρράκτη των 20 μέτρων στη θέση Σκίτα, στο μέσον της όλης πορείας.
Μετά το χωριό Καλλιανού, μπορούμε να συνεχίσουμε πάνω στη διαδρομή Καλλιανού-παραλία Καλλιανού μέχρι τη θάλασσα.
Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
topoguide Greece
Το Φαραγγι του Δημοσαρη
Ο οδηγός Νότια Εύβοια topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android ως μία απο τις δεκάδες διαθέσιμες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Η Νότια Εύβοια περιλαμβάνεται στην ομάδα της Κεντρικής Ελλάδας. Αποκτήστε τον οδηγό της Νότιας Εύβοιας ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Ο οδηγός Νότια Εύβοια topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό της Νότιας Εύβοιας ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή, κάνοντας τη σχετική αγορά από την ομάδα της Κεντρικής Ελλάδας.
Στην εφαρμογή, η περιγραφή του φαραγγιού του Δημοσάρη πλαισιώνεται από μια λεπτομερή χαρτογράφηση και ένα πλήθος διαδραστικών Σημείων Ενδιαφέροντος, που καθοδηγούν τον περιηγητή και ερμηνεύουν τα στοιχεία της χλωρίδας και της πανίδας της περιοχής.