Εθνικά Πάρκα της Ελλάδας

Εθνικό Πάρκο Δέλτα Έβρου

Το Εθνικό Πάρκο Δέλτα Έβρου είναι ένα εκτεταμένο σύστημα υγροτοπικών και παράκτιων τοπίων που απλώνεται ανάμεσα στην Αλεξανδρούπολη και τα ελληνοτουρκικά σύνορα. Το πάρκο έχει έκταση 95 τετ.χλμ. (80 τετ.χλμ. αφορούν χερσαίες και υγροτοπικές ζώνες και 15 τετ.χλμ. θαλάσσια ζώη), η οποία προστατεύται από ποικίλα, αλληλοκαλυπτόμενα χωρικά και συμπληρωματικά θεσμικά, καθεστώτα προστασίας, με ισχυρότερο το καθεστώς του Εθνικού Πάρκου.

Το χερσαίο τμήμα του πάρκου περιλαμβάνει τον κατώτερο ρου και τις εκβολές του Έβρου, οι αποθέσεις του οποίου έχουν διαμορφώσει αλλεπάλληλες λιμνοθάλασσες, έλη και χέρσα τμήματα, τα οποία διασυνδέονται με κανάλια, διβάρια και αναχώματα.

Ένα περίγραμμα

Ο Έβρος είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Βαλκανικής χερσονήσου. Πηγάζει από το όρος Ρίλα της Βουλγαρίας και εκβάλλει στο Θρακικό πέλαγος. Το συνολικό μήκος του ποταμού είναι 528 χλμ., από τα οποία τα 218 χλμ. σχηματίζουν τη συνοριογραμμή της Ελλάδας με τη Βουλγαρία και την Τουρκία. Στο μέσο ρου του δέχεται τα νερά των παραποτάμων Τούνζα και Άρδα, ενώ κοντά στο Διδυμότειχο συμβάλλουν τα νερά του Ερυθροποτάμου και του Εργίνη.

Ο Έβρος εκβάλλει στα όρια Ελλάδας και Τουρκίας, δημιουργώντας ένα μεγάλο δέλτα, που συνιστά ένα αδιάβατο φυσικό σύνορο. To Δέλτα του Έβρου, δηλαδή το σύστημα αμμονησίδων, προσχώσεων λιμνοθαλασσών και αλιπέδων που περιβάλλουν την εκβολή, είναι ένας από τους πιο σημαντικούς υγροτόπους της Ελλάδας και της Ευρώπης. Παρουσιάζει μεγάλη ποικιλότητα οικοτόπων, αρκετοί από τους οποίους είναι μεγάλης σημασίας για τη ΒΑ Μεσόγειο και συνιστά τόπο διαβίωσης και αναπαραγωγής μιας πλούσιας ενδημικής πανίδας θηλαστικών, πουλιών και ερπετών, ενώ παράλληλα αποτελεί σταθμό διαχείμασης ή ανάπαυσης για τα μεταναστευτικά πουλιά.

Γεωγραφία του Δέλτα Έβρου

Λόγω της έλλειψης φυσικών οριοθετικών γραμμών και σημείου εποπτείας, η γεωγραφία του Δέλτα είναι δυσανάγνωστη για τον επισκέπτη. Ουσιαστικά ο χάρτης του Δέλτα περιλαμβάνει γραμμές και επιφάνειες νερού και γραμμές εδάφους.

Οι υδάτινες γραμμές αποτυπώνουν το αποτέλεσμα των έργων διαχείρισης του περίπλοκου και ατίθασου υδάτινου συστήματος του δέλτα, δηλαδή τις αρχικές και τις τροποποιημένες κοίτες και τα αποστραγγιστικά κανάλια. Όλα αυτά τα έργα, που έγιναν πριν την θεσμική προστασία της περιοχής, αποσκοπούσαν στο να ελέγξουν τα πλημμυρικά νερά του Έβρου, που παρόλες τις παρεμβάσεις στον άνω και μέσο ρου, εξακολουθούσαν να απειλούν τις παραγωγικές δραστηριότητες των γύρω χωριών.

Αντίστοιχα, οι κύριες επιφάνειες νερού είναι η λίμνη Νυμφών με τη μικρή λίμνη Σκέπη και οι λιμνοθάλασσες Παλούκια, Δράνα και Λακί.
Η λίμνη Νυμφών είναι μια μεγάλη ενότητα γλυκού νερού, καλά προφυλαγμένη από εκτεταμένους περιμετρικούς καλαμιώνες. Μαζί με τη Σκέπη, τροφοδοτούνται από την νέα κοίτη του Έβρου.
Τα Παλούκια είναι η ενότητα που απέμεινε πάνω στην παλιά εκβολή του Έβρου, μετά την κατασκευή της κοίτης ευθυγράμμισης.
Η Δράνα είναι μια εσωτερική λιμνοθάλασσα, πολύτιμη και πολύπαθη ταυτόχρονα, που αποξηράνθηκε προσωρινά, σε μια απέλπιδα απόπειρα των γεωργών να αναχαιτίσουν την προϊούσα αλατότητα. Η Δράμα ανέκαμψε γρήγορα και εξακολουθεί να αποτελεί πολύτιμο στοιχείο του οικοσυστήματος.
Το Λακκί είναι κοντά στη Δράνα, στο δυτικό άκρο του συστήματος αμμονησίδων Ασάνη, Ξέρα Ασάνη και Καραβιού Ξηράδι, που ανατολικά φτάνουν μέχρι τα Παλούκια.

Αυτή η ομάδα των τριών λιμνοθαλασσών περιβάλλεται από ένα μεγάλο πλέγμα αναχωμάτων, πάνω στα οποία τρέχει το κύριο οδικό δίκτυο του Δυτικού Δέλτα - βατοί, καλοσυντηρημένοι χωματόδρομοι που προσπλαύνονται από τα Λουτρά Τραϊανούπολης.

Το φυσικό περιβάλλον του Δέλτα Έβρου

Οι βιότοποι

Οι βασικοί βιότοποι του πάρκου είναι :

• η ζώνη παραποτάμιας βλάστησης, στον κάτω ρου του Έβρου και του χειμάρρου του Λουτρού,
• <οι εκτάσεις με αρμυρίκια, που έχουν μορφή μεσαίων θάμνων,
• τα υγρά λιβάδια. Χαρακτηριστικός τόπος είναι η περιοχή «Κτήμα Δημητριάδη», έκταση 3650 στρεμμάτων στα ανατολικά της Δράνας
• οι εκτάσεις γλυκού νερού, που επικοινωνούν με τις υφάλμυρες λιμνοθάλασσες και καλύπτονται από χαμηλή βλάστηση αγροστωδών,
• τα κανάλια και άλλες ζώνες με μόνιμη παρουσία βαθιού νερού, που καλύπτονται από αλόφυτα όπως οι σαλικόρνιες, και τέλος
• οι καλαμιώνες, όπου κυριαρχεί το κοινό καλάμι (Phragmites australis)
• η ζώνη των αμμοθινών, όπου επιβιώνουν τα τυπικά αμμόφιλα είδη,
• οι αμμονησίδες, όπως η νησίδα Ασάνη, η Ξέρα Ασάνη και η λουρονησίδα Καραβιού Ξηράδι, που οριοθετούν και προστατεύουν τη ζώνη του Δέλτα, αλλά από την άλλη επεκτείνονται και σταδιακά περιορίζουν του όρμους μπροστά από τα στόμια των λιμνοθαλασσών Δράνας και Μονολίμνης. Τα ασταθή αυτά εδάφη έχουν ελάχιστη βλάστηση φύονται φυτά με λίγες απαιτήσεις όπως ο γιγάντιος έλυμος και το κρίνο της θάλασσας.

Η χλωρίδα

Η χλωρίδα του Δέλτα Έβρου αποτελείται από 350 περίπου είδη, τα περισσότερα από τα οποία είναι χαρακτηριστικά φυτά των υγροτόπων της Βαλκανικής, κυρίως είδη με ευρεία εξάπλωση, αλλά και είδη που φτάνουν εδώ στο άκρο της κατανομής τους. Διαβάστε περισσότερα για τη χλωρίδα του Δέλτα Έβρου στο κεφάλαιο Η χλωρίδα του Εθνικού Πάρκου Δέλτα Έβρου

Η πανίδα

Στο Δέλτα έχουν καταγραφεί περί τα 320 είδη πουλιών, 40 είδη θηλαστικών, 21 είδη ερπετών, 7 είδη αμφιβίων, 46 είδη ψαριών και ένα μεγάλος αριθμός ειδών ασπόνδυλων.

Ανάμεσα στα είδη πουλιών που αναπαράγονται είναι ο Κορμοράνος (Phalacrocorax carbo), ο Μικροτσικνιάς (Ixobrychus minutus), ο Πορφυροτσικνιάς (Ardea purpurea), ο Καλαμοκανάς (Ηimantopus himantopus), η Αβοκέτα (Recurvirostra avosetta), το Nεροχελίδονο (Glareola pratincola) και η Αγκαθοκαλημάνα (Vanellus spinosus), η Καστανόχηνα (Tadorna ferruginea), η Βαρβάρα (Tadorna tadorna), ο Καπακλής (Anas strepera), η Πρασινοκέφαλη πάπια (Anas platyrynchos), η Σαρσέλα (Spatula querquedula) και η απειλούμενη Βαλτόπαπια (Aythya nyroca).

Ανάμεσα στα πουλιά που διαχειμάζουν, ξεχωρίζει η Νανόχηνα (Anser erythropus), που περνά το χειμώνα σε μόλις τρεις περιοχές στην Ελλάδα (Δέλτα Έβρου και λίμνες Κερκίνη και Ισμαρίδα). Στο Δέλτα Έβρου παραμένει στα υγρά λιβάδια του «Κτήματος Δημητριάδη». Άλλα είδη που φτάνουν το χειμώνα είναι ο Στικταετός (Clanga clanga), ο Ροδοπελεκάνος (Pelecanus onocrotalus), ο Μαυροπελαργός (Ciconia nigra), η Χουλιαρομύτα (Platalea leucorodia) και η Χαλκόκοτα (Plegadis falcinellus).

Περιηγήσεις και διαδρομές

Λόγω της μεγάλης έκτασης της περιοχής και το εντελώς επίπεδου τοπίου, είναι πιο πρακτικό να ξεκινήσει κανείς την εξερεύνηση του Δέλτα με όχημα. Η συνηθέστερη και πιθανότατα η πιο καρποφόρα από πλευράς παρατηρήσεων διαδρομή είναι ο κύκλος από τα δυτικά προς τα ανατολικά, ξεκινώντας το πρωί από τα Λουτρά Τραϊανούπολης και καταλήγοντας το απόγευμα. Η διαδρομή αυτή περνά από το χείμαρρο Λουτρού, τη Δράνα, το Κτήμα Δημητριάδη, τα Παλούκια και ολοκληρώνεται πάνω στο ανατολικό ανάχωμα. Στο τελευταίο σκέλος, από τη λίμνη των Νυμφών μέχρι την έξοδο, έχετε υπόψην ότι η φωτογράφιση - και ειδικά των συνοριακών εγκαταστάσεων και του τοίχου - απαγορεύεται αυστηρά, ενώ παράλληλα εκτελούνται περιπολίες με οχήματα του στρατού.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος