Εθνικά Πάρκα της Ελλάδας

Εθνικό Πάρκο Λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου-Αιτωλικού

Το Εθνικό Πάρκο Λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου – Αιτωλικού, Κάτω Ρου και εκβολών ποταμών Αχελώου και Ευήνου και Νήσων Εχινάδων - για συντομία, από εδώ και πέρα Εθνικό Πάρκο Λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου-Αιτωλικού - βρίσκεται στο ΝΔ άκρο της Στερεάς Ελλάδας. Το χερσαίο ανάγλυφο δημιουργείται από τους όγκους της Βαράσοβας, του Αράκυνθου και τους λόφους ανατολικά του Αστακού. Το ποτάμιο και λιμναίο τοπίο συντίθεται από τον κάτω ρου και τις εκβολές των ποταμών Εύηνος και Αχελώος, ενώ το θαλάσσιο τμήμα διαμορφώνεται από τις ακτογραμμές του βόρειου Πατραϊκού κόλπου και του Ιονίου πελάγους και τις νησίδες του αρχιπελάγους των Εχινάδων.

Το τεράστιο αυτό μωσαϊκό ψηφίδων χέρσου, ακτών και γλυκών και αλμυρών υδάτων συνθέτει ένα σύστημα μεγάλης αξίας, που συνδυάζει έναν πλούτο τοπίων, ανθρώπινων δραστηριοτήτων, τεχνουργημάτων και τεχνικών και μια τεράστια ποικιλία ειδών φυτών και ζώων. Πρόκειται για το μεγαλύτερο υγρότοπο της χώρας μας και έναν από τους μεγαλύτερους της Μεσογείου.

Πιο αναλυτικά, το Εθνικό Πάρκο Λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου-Αιτωλικού περιλαμβάνει:

1. Το εκτεταμένο σύμπλεγμα υγροτόπων λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου - Αιτωλικού και των εκβολικών συστημάτων των ποταμών Εύηνου και Αχελώου. Το σύμπλεγμα περιλαμβάνει ποτάμιες και παραποτάμιες περιοχές, λιμνοθάλασσες, βάλτους γλυκού νερού, αλμυρόβαλτους, λασποτόπια, υδροχαρή δάση, παράκτια οικοσυστήματα, ιχθυοτροφεία, αλυκές και αποστραγγισμένες καλλιεργούμενες εκτάσεις.

Ο συνδυασμός φυσικών διεργασιών και ανθρωπογενών παρεμβάσεων (κανάλια, αποστραγγιστικά, γέφυρες και οδικοί άξονες) έχει κατατμήσει το σύστημα των υγροτόπων στις παρακάτω 6 ενότητες, που αθροίζουν 150.000 στρέμματα:

• Τη λιμνοθάλασσα Βορείου Δίαυλου της Κλείσοβας
• Τη λιμνοθάλασσα Κλείσοβας
• Την Κεντρική λιμνοθάλασσα (όπου ενσωματώνονται τα ιχθυοτροφεία Τουρλίδα, Βασιλάδι, Σχοινιάς και Προκοπάνιστος)
• Τη λιμνοθάλασσα της Θολής
• Τη λιμνοθάλασσα του Παλαιοπόταμου
• Τη λιμνοθάλασσα του Αιτωλικού

2. Ένα εκτεταμένο χερσαίο πλαίσιο, που συντίθεται από:

• Τη Βαράσοβα
• Τις απολήξεις του Αράκυνθου
• Το φαράγγι της Κλεισούρας, που αποτελεί το δυτικό όριο του Αράκυνθου
• Το νησιωτικό σύμπλεγμα των Εχινάδων
• Τους λόφους ανάμεσα στο Αιτωλικό και τον Αστακό, οι οποίοι άλλοτε ανήκαν ως νησιά στο σύμπλεγμα των Εχινάδων και ενσωματώθηκαν στην ξηρά που επέκτεινε η προσχωματική δράση του Αχελώου.
• Γραμμικά σύνολα από αμμοθίνες σε όλα τα παράκτια μέτωπα
• Το Δάσος του Φράξου στο Λεσίνι
• Πεδινές γεωργικές εκτάσεις που διακόπτονται από κανάλια, ποτάμια και λόφους.

Λιμνοθάλασσα του Βορείου Δίαυλου της Κλείσοβας

Λιμνοθάλασσα της Κλείσοβας

Η λιμνοθάλασσα της Κλείσοβας αποτελεί το ΝΑ τμήμα της άλλοτε ενιαίας λιµνοθάλασσας του Μεσολογγίου, από την οποία αποκόπηκε γεωγραφικά λόγω της κατασκευής της οδικής σύνδεσης του οικισμού και των νησίδων της Τουρλίδας το 1885. Υδρολογικά πάντως η Κλείσοβα παραμένει σε επαφή με την Κεντρική λιμνοθάλασσα, χάρη σε μια σειρά διαύλους, μέσω των οποίων αναπληρώνει συνεχώς τις εκρροές της. Το ΝΑ άκρο της Κλείσοβας γειτονεύει με τις εκβολές του Εύηνου, ενώ το νότιο περίγραμμά της είναι μια μεγάλη αμμώδης λουρίδα που την οριοθετεί με τη θάλασσα. Η λουρίδα αυτή φιλοξενεί μια απέραντη σειρά από αμμοθίνες όπου ενδημούν πολύ ενδιαφέροντα φυτά. Η παράκτια αυτή λουρίδα φέρει διάσπαρτες ομάδες από πελάδες.

Η Κλείσοβα περιλαμβάνει τις αλυκές και την παραλία κολύμβησης της Τουρλίδας, καθώς και τον ομώνυμο οικισμό με τις υποδομές εστίασης. Μέσα στη λιμνοθάλασσα χερσεύουν τα νησάκια Κλείσοβα, Παλιομάνα, Μακρονήσι, Σαράντα, Μολόχα, Βασιλικό και πολλά άλλα.

Περιήγηση της Κλείσοβας

Ο οδικός κύκλος της Κλείσοβας είναι η ευκολότερη και πιθανότατα η πλουσιότερη σε εμπειρίες περιήγηση στους υγροτόπους του Μεσολογγίου-Αιτωλικού. Η κίνηση περιμετρικά της λιμνοθάλασσας είναι εφικτή χάρη σε χωματόδρομους (βατούς και από συμβατικά οχήματα) που εξυπηρετούν τις εγκαταστάσεις των αλυκών και των αλιέων στη Φάλτσα Μπούκα και στο Ιβάρι του ανατολικού δίαυλου της Κλείσοβας. Από το Ιβάρι, ο δρόμος επιστρέφει στο Μεσολόγγι περνώντας από το Βόρειο Δίαυλο της Κλείσοβας.

Μια βασική ερμηνεία του τοπίου, καθώς και οι ευκαιρίες παρατήρησης πουλιών στη διάρκεια της διαδρομής των 22 χλμ περιγράφονται στο κεφάλαιο Οδική περιήγηση Κλείσοβας.

Το σύμπλεγμα των Εχιναδών

Ανάμεσα στον όρμο του Αστακού και τις λιμνοθάλασσες των εκβολών του Αχελώου βρίσκεται ένα σύμπλεγμα μικρών νησιών που λέγονται Εχινάδες.

Πρόκειται για 23 συνολικά νησίδες, που διακρίνονται σε Βόρειες Εχινάδες (Μόδι, Άπασα, Σωρός, Γκραβάρης, Σκόπελος, Ξεροπούλα, Ποντικός, Προβάτι, Τσακαλονήσι, Μπιστρός, Καρλονήσι, Έξω Πέτρα, Φίλιππος, Λαμπρινό, Πράσσο, Σοφιά, Δραγονέρα, Καλόγερος, Πεταλάς) και Νότιες Εχινάδες (Οξειά, Μακροπούλα, Μάκρη και Βρομώνας).

Τα περισσότερα νησιά είναι πολύ μικρά και υψώνονται λίγα μόλις μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, με εξαίρεση την Οξειά και τον Πεταλά, που φτάνουν τα 421 και 250 μ. αντίστοιχα. Κάποια από τα νησάκια χρησιμοποιούντο για την εκτροφή αιγοειδών, τα οποία παρέμεναν επί μακρόν χωρίς άλλη πηγή τροφής. Κατά συνέπεια, ορισμένα νησιά είναι εντελώς γυμνά, ενώ άλλα έχουν πυκνούς θαμνώνες. Εν γένει, η χλωρίδα είναι πολύ πλούσια. Πάνω στα νησιά φωλιάζουν πλήθος θαλασσοπούλια και ανάμεσά τους διατηρείται μια σημαντική αποικία Θαλασσοκόρακα (Phalacrocorax aristotelis).

Ο θαλάσσιος χώρος έχει πλούσια υποθαλάσσια ζωή και φιλοξενεί σημαντικά είδη, όπως δελφίνια, μεσογειακές φώκιες και θαλάσσιες χελώνες (Caretta caretta).

Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου-Αιτωλικού

Περιοχές αρμοδιότητας Φορέα Διαχείρισης Ε.Π. Λ/Θ Μεσολογγίου-Αιτωλικού

#	Όνομα Τόπου	Κατηγορία	Κωδικός	Έκταση (Ηα)
Περιοχές Natura 2000 που εντάσσονται στο Εθνικό Πάρκο
	Δέλτα Αχελώου, Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου–Αιτωλικού, Εκβολές Εύηνου, Νήσοι Εχινάδες, Νήσος Πεταλάς	SCI	GR2310001	35588
	Όρος Βαράσοβα	SCI	GR2310005	1446
	Λίμνη Λυσιμαχία	SPA	GR2310013	2275
	Δέλτα Αχελώου, Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου – Αιτωλικού, Εκβολές Ευήνου, Νήσοι Εχινάδες, Νήσος Πεταλάς, Δυτ. Αράκυνθος, Στενά Κλεισούρας	SPA	GR2310015	44184
Περιοχές Natura 2000 αρμοδιοτήτων Φ.Δ./Λ.Μ.-Α.Ο. εκτός Εθνικού Πάρκου
	Λίμνη Οζερός	SCI	GR2310008	1296
	Λίμνη Αμβρακία	SCI	GR2310016	1960
	Λίμνες Λυσιμαχία-Τριχωνίδα	SCI	GR2310009	14349
	Όρος Παναιτωλικό	SCI	GR2310004	19114
	Όρος Αράκυνθος & Στενά Κλεισούρας	SCI	GR2310010	13303
	Ακαρνανικά Όρη	SPA	GR2310011	5122
Σύνολο				0

Λιμνοθάλασσες Μεσολογγίου-Αιτωλικού:
μπροστά σε ένα αδιάγνωστο αύριο

Στο σύμπλεγμα των λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου-Αιτωλικού, μέσα από μια πορεία χιλιετιών, ο άνθρωπος και η φύση συνδιαμόρφωσαν ένα τοπίο, όπου η άλλοτε ευτυχής και άλλοτε συγκρουσιακή σχέση τους όχι μόνο διατήρησε αλλά μεγάλωσε τον πλούτο και τη σταθερότητα.

Πράγματι, η ανθρώπινη κοινωνία, εξελίσσοντας αέναα στρατηγικές παραγωγής και προόδου, κατάφερε να ευημερήσει μέσα σε έναν τόπο που αλλάζει αργά αλλά ασταμάτητα, χωρίς να διαστρέψει τις ροπές του. Κατάφερε επίσης να επιβιώσει κάτω από τα χτυπήματα της ιστορίας, να εμπνεύσει τον περίγυρό της και κάποια στιγμή να αρθρώσει ένα πρότυπο αισθητικής, ένα διαχρονικό ρομαντισμό χειροπιαστών συστατικών, όπου συγκεράζονται οι δύο ταχύτητες του χρόνου, η φυσική και η ανθρώπινη.

Ωστόσο, καθώς όλα αυτά τείνουν να γίνουν πολύ γνωστά, σχεδόν τετριμμένα, και καθώς ολοκληρώνεται το πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα, ο υπέροχος αυτός τόπος αντιλαμβάνεται ότι παραμένει βυθισμένος σε ένα είδος αγνωστικισμού για την προοπτική του, τόσο σε ότι αφορά τον ανθρώπινο όσο και το φυσικό κόσμο. Αφού εξάντλησε διαδοχικά τη ρητορική της ιστορικής ταυτότητας, της αισθητικής ιδιαιτερότητας και της περιβαλλοντικής μοναδικότητας, η κοινωνία της περιοχής - και η περιοχή μαζί της - αναζητά το λεξιλόγιο με το οποίο θα συμπληρώσει την αίτηση για ένα αξιοβίωτο αύριο. Ξαναβάζοντας απλά τα χαρτιά - ιστορία του τόπου, αισθητική της ζωής, πλούτος της φύσης - στο τραπέζι ή ανακοινώνοντας ένα νέο παιχνίδι, με νέους κανόνες ;

Είναι βέβαιο ότι η απάντηση δεν θα γεννηθεί σε κάποιο κέντρο σοφών. Από την άλλη, ο χρόνος έχει δείξει αν ότι η φύση μπορεί να διατηρήσει τις υψηλές αξίες της ισοστασίας της, δυστυχώς δεν ισχύει το ίδιο για αυτές στις οποίες κατατείνει ο άνθρωπος.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος