Εθνικό Πάρκο Λιμνοθαλασσών
Μεσολογγίου – Αιτωλικού, Κάτω Ρου
και εκβολών ποταμών Αχελώου
και Ευήνου και Νήσων Εχινάδων

Τα πουλιά του Ε.Π. Λ/Θ Μεσολογγίου-Αιτωλικού

Το σύνολο των λιμνοθαλασσών, ελών, διβαριών, αλυκών, αλμυρόβαλτων και χερσαίων βιοτόπων που περιλαμβάνονται στην έκταση του Εθνικού Πάρκου Λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου-Αιτωλικού συνιστά το πιο σύνθετο υγροτοπικό σύστημα της Μεσογείου:
το πάρκο καλύπτει πολλές επιμέρους αλλά στενά συσχετισμένες ενότητες, οι οποίες δημιουργούν δυο μεγάλα συμπλέγματα, ένα στα ανατολικά και ένα στα δυτικά. Ως διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στα δυο συμπλέγματα μπορεί να θεωρηθεί η μεσοκάθετος της Κεντρικής Λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου, καθότι το βόρειο και ανατολικό τμήμα της προσπελαύνεται από τον ανατολικό τομέα, ενώ το δυτικό προσεγγίζεται από την περιοχή δυτικά του Αιτωλικού.

Ο ανατολικός τομέας περιλαμβάνει τα κανάλια και τις αλυκές της Πλώσταινας και της Τουρλίδας, τη μεγάλη και σχετικά βαθιά λιμνοθάλασσα της Άνω Κλείσοβας, την αχανή ρηχή Κάτω Κλείσοβα, στην οποία εντάσσεται και η παράκτια λουρονησίδα με τις πελάδες και τις αμμοθίνες, τη κεντρική λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου, τη ζώνη των εκβολών του Εύηνου και τα έλη της περιοχής Μπαμπακούλια, και τέλος το σύμπλεγμα αλυκών, διβαριών και υγροτόπων ανάμεσα στο Μεσολόγγι και το Αιτωλικό με πυρήνα την Παναγία Φοινικιά.

Ο δυτικός τομέας απλώνεται κατά μήκος των παλαιών και των νεότερων εκβολών του Αχελώου και περιλαμβάνει τις περιοχές Παλαιοπόταμος, Λούρος και Προκοπανιστός, τη Μπούκα με το Πόρτο Σκρόφα και τέλος την περιοχή Διόνι.

Ο ανατολικός τομέας
Η Πλώσταινα και η Τουρλίδα
η Άνω Κλείσοβα και η παράκτια Κλείσοβα,
η κεντρική λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου
οι εκβολές του Εύηνου,
η Φοινικιά και το Αιτωλικό

Ο ανατολικός τομέας προσπελαύνεται από ένα μεγάλο οδικό τρίγωνο, η κορυφή του οποίου βρίσκεται στο Μεσολόγγι, τα δυο σκέλη περιβάλλον την Κλείσοβα και η βάση του ακολουθεί την παράκτια αμμονησίδα της Κάτω Κλείσοβας. Όλες οι πλευρές του έργου έχουν διόδους που επιτρέποντας την επικοινωνία των επιμέρους επιφανειών νερού, με πιο μεγάλες τις συνδέσεις της Κλείσοβας με τη θάλασσα, που γίνεται μέσα από τέσσερις μεγάλες "μπούκες": η πρώτη στην Τουρλίδα, η δεύτερη στη Φάλτσα Μπούκα και η τελευταία στο ακρωτήρι Μπούχαρη.

Σημείο αναφοράς του ανατολικού τομέα είναι η Τουρλίδα, πυρήνας των παλιών αλυκών, χερσαίο προπύργιο της ζώνης του Μεσολογγίου προς τον Πατραϊκό, σημαντικός σταθμός παραδοσιακής αλιείας και κυρίως ένα πλούσιο, αυθεντικό τοπίο που συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα σε όλο το Εθνικό Πάρκο.

Η περιοχή της Τουρλίδας προσφέρει καταφύγιο και πεδίο διατροφής σε τουλάχιστον 150 είδη πουλιών, ανάμεσα στα οποία πολλά εκπροσωπούνται με ιδιαίτερα μεγάλους πληθυσμούς. Τα διβάρια προσελκύουν μεγάλες συγκεντρώσεις ερωδιών και γλάρων, ενώ στα αλίπεδα και τους αλμυρόβαλτους κυκλοφορούν εκατοντάδες παρυδάτια και στρουθιόμορφα, ανάμεσα στα οποία κάθε χρόνο κατά τις περιόδους της μετανάστευσης παρατηρούνται πολλά σπάνια είδη, όπως ο Ερυθρόλαιμος Φαλαρόποδας. Η Τουρλίδα είναι η καλύτερη θέση για την εξασφαλισμένη παρατήρηση της πιο αντιπροσωπευτικής ορνιθοπανίδας του Εθνικού Πάρκου.

Η Άνω Κλείσοβα περιβάλλεται από ψηλούς καλαμιώνες, που την προστατεύουν και περιορίζουν όχι μόνο την πρόσβαση, αλλά και τη θέασή της. Χάρη στο φυσικό αυτό παραπέτασμα, αλλά και το μεγαλύτερο βάθος της, η Άνω Κλείσοβα είναι το ασφαλές πεδίο καταφυγής και διατροφής για πολλά μεγάλα πουλιά, ανάμεσα στα οποία οι πελεκάνοι, οι πάπιες και οι ψαραετοί.

Η Κάτω Κλείσοβα είναι ρηχή και πολύ μεγάλη, χωρίς καμία δυνατότητα οδικής πρόσβασης στον πυρήνα της, που έτσι είναι εντελώς ασφαλής και αδιατάρακτος. Εδώ, ανάμεσα στην αλοφυτική βλάστηση και τις παλιές λουρονησίδες, βόσκουν ήσυχα τα Φοινικόπτερα, φωλιάζουν τα νεροχελίδονα και τρέφονται χιλιάδες παρυδάτια.

Δυτικά από το δρόμο της Τουρλίδας απλώνεται η Κεντρική Λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου, απροσπέλαστη οδικά ή πεζοπορικά. Μεγάλοι αριθμοί από θαλασσοπούλια και πουλιά της ακτής, αλλά και μεγάλα παρυδάτια, βρίσκουν εδώ ένα ανενόχλητο πεδίο διαβίωσης και διατροφής.

Τα μεσημβρινού προσανατολισμού φαράγγια και ορθοπλαγιές της Κρεμαστής, του Αγίου Νικολάου και της Κλεισούρας αποτελούν, μαζί με τη Βαράσοβα, τα βασικά καταφύγια των μεγάλων αρπακτικών όλου του ανατολικού τομέα.

Το ανατολικό όριο του τομέα σχηματίζεται από τον κάτω ρου και τις εκβολές του Εύηνου ποταμού. Δεσπόζον στοιχείο του τοπίου του Εύηνου είναι η Βαράσοβα, τόπος φωλιάσματος των μεγάλων αρπακτικών της περιοχής, ανάμεσα στα οποία συγκαταλέγεται ο Χρυσαετός.
Κατά τ΄άλλα, η περιοχή φιλοξενεί, μόνιμα ή περιστασιακά, πλήθος κοινών ειδών του υγροτοπικού περιβάλλοντος - ερωδιούς, φοινικόπτερα, σκαλίδρες, σφυριχτές - και θαλασσοπούλια, αλλά και λιγότερο συνηθισμένα είδη, όπως η Τουρλίδα, ο Χαλικοκυλιστής, ο Στριδοφάγος, η Θαλασσολιμόζα και η Κοκκινοσκαλίδρα.

Η περίμετρος του βάλτου οριοθετείται από χαμηλά ή ψηλότερα αναχώματα, που φέρουν τυπική βλάστηση από Αρμυρίκια (Tamarix sp.), αμάραντα (Limonium sp.) και αγκαθωτούς θάμνους. Ο βάλτος αποικείται από χαρακτηριστικά αλόφυτα, όπως το Arthrocnemum macrostachyum, η Inula chritmoides, το Halimione portucaloides και η αφθονότερη από όλα Αρμυρίθρα (Salicornia europaea), που με τους σπόρους της συντηρεί ικανούς πληθυσμούς στρουθιόμορφων και παρυδάτιων.

Ο δυτικός τομέας:
Ο Παλαιοπόταμος,
Μέσα & Έξω Λούρος,
η Μπούκα & το Πόρτο Σκρόφα
και το Διόνι

Ο δυτικός τομέας συνέχεται με τον ανατολικό, στο βαθμό που ένα μέρος του αποτελεί τμήμα της Κεντρικής Λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου. Πράγματι, οι λιμνοθάλασσες του Προκοπανιστού και της Θολής καταλαμβάνουν το δυτικό τμήμα του μεγάλου όρμου και περιλαμβάνουν πολλά από τα νησάκια του μεσολογγίτικου αρχιπελάγους.

Ο Λούρος περιλαμβάνει μια μεγάλη χερσαία έκταση με στεπώδη χαρακτηριστικά. Οι εκτάσεις αυτές, που έχουν σποραδική βλάστηση από αρμυρίκια και υδροχαρείς θάμνους και βρίσκονται κάτω από καθεστώς εκτατικής βόσκησης, αποτελούν ιδεώδες πεδίο θήρας για ορισμένα αρπακτικά πουλιά, όπως οι κίρκοι και ο Θαλασσαετός.

Δυτικά του Λούρου, στα ανάντη της λιμνοθάλασσας Πόρτο διασώζεται ο Παλιοπόταμος.

Η ενότητα Παλιοπόταμος-Πόρτο-Σκρόφες φιλοξενεί μια αξιοσημείωτη ποικιλία πουλιών.

Το Δάσος Φράξου Λεσινίου αποτελείται κυρίως από φράξους (Fraxinus ornus, Fraxinus excelsior και Fraxinus oxycarpa), αλλά και ασημόλευκες (Populus alba), ιτιές (Salix alba), φτελιές (Ulmus minor) και ευμεγέθεις δάφνες (Laurus nobilis) και προστατεύεται ως «Μνημείο της Φύσης». Χαρακτηριστικός κάτοικος του δάσους φράξων είναι ο Μεσαίος Δρυοκολάπτης.

Στο τελευταίο τμήμα, οι λευκώνες των όχθεων του Αχελώου περιβάλλονται από πλούσια χαμηλή βλάστηση, μέσα στην οποία διαβιούν πλήθος στρουθιόμορφων, με πιο ενδιαφέροντες τους δρυοκολάπτες, μια ομάδα που απουσιάζει από τα ανοιχτά τοπία των υγροτόπων. Οι λευκώνες προσφέρουν κατάλληλα ενδιαιτήματα για το φώλιασμα και το κούρνιασμα των αρπακτικών της περιοχής.

Ο όρμος Διόνι περιλαμβάνει δυο μεγάλες υγροτοπικές εκτάσεις, ανοιχτές προς τα δυτικά.

Η παράκτια ζώνη συνεχίζει με τον όρμο του Πεταλά, ένα μωσαϊκό βαλτωδών και χέρσων επιφανειών, εντελώς απροσπέλαστων και ουσιαστικά αδιατάρακτων.

Αρπακτικά πουλιά

Ο συνδυασμός έντονου χερσαίου αναγλύφου και απέραντων παραγωγικών λιβαδικών και υγροτοπικών εκτάσεων δημιουργούν ιδανικές συνθήκες για την εγκατάσταση, διατροφή και αναπαραγωγή των αρπακτικών πουλιών. Το μωσαϊκό των τροφικών ευκαιριών συμπληρώνεται με την γειτνίαση και άλλων εξαιρετικών περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών, όπως η περιορισμένη πλέον διασπορά των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο χώρο, η μεγάλη έκταση των ορεινών δασικών βιοτόπων και η παρουσία ζωνών με έντονα ανοδικά ρεύματα, που διευκολύνουν την κίνηση των μεγάλων πουλιών, όπως οι βραχώδεις απολήξεις του Αράκυνθου.

Αετοί, γερακίνες, γεράκια & κίρκοι

Στον πιο κάτω κατάλογο περιλαμβάνεται το Όρνιο (Gyps fulvus), που εμφανίζεται εδώ στις περιπλανήσεις του στα γύρω βουνά ενώ απουσιάζει ο Μαυρόγυπας (Aegypius monachus), που δεν φωλιάζει πλέον στο φαράγγι της Κλεισούρας, όπου ήταν παρών μέχρι πριν λίγες δεκαετίες.

Ο πιο κοινό αετός είναι ο Φιδαετός (Circaetus gallicus), που παρατηρείται συχνά καθώς σκανάρει τα γυμνά τοπία της τεράστιας αυτής περιοχής. Ανάλογα με την εποχή, στο πάρκο συναντώνται δυο μεγάλοι αετοί της ελληνικής πανίδας, πιο συστηματικά ο Στικταετός (Clanga clanga) και μάλλον περιστασιακά ο Θαλασσαετός (Haliaeetus albicilla).

Ο Ψαραετός (Pandion haliaetus) περνά κατά τις μεταναστευτικές κινήσεις του και παραμένει κυνηγώντας στις πιο βαθιές λιμνοθάλασσες, όπως η Άνω Κλείσοβα, ο Λούρος, τα διβάρια στη Μπούκα και το Διόνι.

Τα Βραχοκιρκίνεζα φωλιάζουν τόσο στα γύρω ορεινά, όσο και σε ποικίλες θέσεις μέσα στους υγροτόπους (παλιά κτήρια, δέντρα). Η παρουσία του Κιρκινεζιού (Falco naumanni) είναι διάσπαρτη, τόσο στα ανατολικά, όσο και στα δυτικά όπου είναι γνωστές μερικές σταθερές αποικίες, όπως αυτή στο Λεσίνι. Οι Γερακίνες (Buteo buteo) αφθονούν στην περίμετρο των υγροτόπων, στην καρδιά των οποίων κυριαχούν οι Καλαμόκιρκοι (Circus aeruginosus). Η Αετογερακίνα (Buteo rufinus) και ο Σφηκιάρης (Pernis apivorus) παραμένουν σε μικρή απόσταση από τα ορεινά καταλύματά τους, ενώ και ο Πετρίτης (Falco peregrinus) δεν απομακρύνεται πολύ από θέσεις με μεγάλα βράχια και ορθοπλαγιές.

Το δασόβιο Διπλοσάινο (Accipiter gentilis) το βρίσκουμε κοντά στις μεγάλες δεντροστοιχίες της Κλείσοβας και των εκβολών του Αχελώου, ενώ το πολύ πιο ευέλικτο ξαδερφάκι του, το Ξεφτέρι (Accipiter nisus), κυνηγά παντού, ακόμα και σε εντελώς γυμνές εκτάσεις.

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Όρνιο	Gyps fulvus	-	✔	-	-	✔	-	-
Θαλασσαετός	Haliaeetus albicilla	-	-	-	-	-	✔	-
Στικταετός	Clanga clanga	✔	✔	-	-	✔	-	✔
Ψαραετός	Pandion haliaetus	-	✔	✔	-	-	✔	✔
Φιδαετός	Circaetus gallicus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Γερακίνα	Buteo buteo	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Αετογερακίνα	Buteo rufinus	-	-	-	-	✔	-	✔
Σφηκιάρης	Pernis apivorus	-	-	-	✔	-	-	-
Ψαλιδιάρης	Milvus milvus	-	-	-	-	-	✔	-
Τσίφτης	Milvus migrans	-	✔	-	-	-	✔	✔
Διπλοσάινο	Accipiter gentilis	-	✔	-	-	-	-	✔
Ξεφτέρι	Accipiter nisus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Σαΐνι	Tachyspiza brevipes	-	-	-	-	-	✔	-
Πετρίτης	Falco peregrinus	-	✔	-	-	✔	✔	✔
Βραχοκιρκίνεζο	Falco tinnunculus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Κιρκινέζι	Falco naumanni	✔	✔	-	✔	-	-	✔
Μαυροπετρίτης	Falco eleonorae	-	✔	-	-	-	-	-
Δεντρογέρακο	Falco subbuteo	-	-	-	✔	-	-	-
Μαυροκιρκίνεζο	Falco vespertinus	-	✔	-	✔	-	-	-
Νανογέρακο	Falco columbarius	✔	✔	✔	✔	-	-	-
Καλαμόκιρκος	Circus aeruginosus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Χειμωνόκιρκος	Circus cyaneus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Στεπόκιρκος	Circus macrourus	-	✔	-	✔	-	-	✔

Νυκτόβια αρπακτικά

Χάρη στη μεγάλη ποικιλία και το έντονο μωσαϊκό βιοτόπων, η περιοχή του Ε.Π. Λ/Θ Μεσολογγίου-Αιτωλικού φιλοξενεί 6 από τα 9 είδη νυκτόβιων αρπακτικών της χώρας.

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Μπούφος	Bubo bubo	-	-	-	-	-	✔	-
Βαλτόμπουφος	Asio flammeus	-	✔	-	-	-	-	-
Τυτώ	Tyto alba	-	-	✔	✔	-	-	-
Κουκουβάγια	Athene noctua	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Γκιώνης	Otus scops	✔	✔	-	-	-	✔	-

Γλάροι, υδρόβια & παρυδάτια

Γλάροι & γλαρόνια

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Αιγαιόγλαρος	Ichthyaetus audouinii	✔	✔	✔	-	-	-	✔
Ασημόγλαρος της Μεσογείου	Larus michahellis	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Ασημόγλαρος της Κασπίας	Larus cachinnans	-	✔	✔	-	-	-	✔
Γερακοληστόγλαρος	Stercorarius parasiticus	-	-	✔	-	-	-	-
Μαυροκέφαλος Γλάρος	Ichthyaetus melanocephalus	✔	✔	✔	-	-	✔	✔
Μελανόγλαρος	Larus fuscus	✔	✔	-	✔	-	-	✔
Θυελλόγλαρος	Larus canus	-	✔	-	-	-	-	-
Αρτέμης	Calonectris diomedea	✔	✔	✔	-	-	✔	✔
Μύχος	Puffinus yelkouan	✔	-	-	✔	-	-	✔
Καστανοκέφαλος Γλάρος	Chroicocephalus ridibundus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Λεπτόραμφος Γλάρος	Chroicocephalus genei	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Νανόγλαρος	Hydrocoloeus minutus	-	✔	-	-	-	-	-
Ποταμογλάρονο	Sterna hirundo	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Νανογλάρονο	Sternula albifrons	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Καρατζάς	Hydroprogne caspia	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Μουστακογλάρονο	Chlidonias hybrida	✔	✔	✔	-	-	-	✔
Μαυρογλάρονο	Chlidonias niger	✔	✔	✔	-	✔	-	✔
Αργυρογλάρονο	Chlidonias leucopterus	-	✔	✔	-	✔	-	-
Γελογλάρονο	Gelochelidon nilotica	✔	✔	✔	✔	✔	-	-
Χειμωνογλάρονο	Thalasseus sandvicensis	✔	✔	✔	✔	-	-	✔

Γερανόμορφα

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Γερανός	Grus grus	-	✔	-	-	-	-	✔

Κορμοράνοι

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Θαλασσοκόρακας	Gulosus aristotelis	✔	✔	-	-	-	✔	✔
Κορμοράνος	Phalacrocorax carbo	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Λαγγόνα	Microcarbo pygmaeus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔

Παρυδάτια

Τα παρυδάτια είναι μια πολυμελής, και για τα περισσότερα είδη πολυάριθμη, ομάδα πουλιών.

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Πετροτουρλίδα	Burhinus oedicnemus	✔	-	✔	✔	✔	✔	✔
Ήταυρος	Botaurus stellaris	-	✔	-	-	-	-	-
Ακτίτης	Actitis hypoleucos	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Χαλικοκυλιστής	Arenaria interpres	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Στρειδοφάγος	Haematopus ostralegus	✔	-	✔	✔	✔	✔	✔
Μαχητής	Calidris pugnax	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Λιμόζα	Limosa limosa	✔	-	✔	✔	-	✔	✔
Θαλασσολιμόζα	Limosa lapponica	✔	✔	✔	✔	-	✔	✔
Αβοκέτα	Recurvirostra avosetta	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Καλαμοκανάς	Himantopus himantopus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Μαυρότρυγγας	Tringa erythropus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Λασπότρυγγας	Tringa glareola	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Πρασινοσκέλης	Tringa nebularia	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Δασότρυγγας	Tringa ochropus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Βαλτότρυγγας	Tringa stagnatilis	✔	✔	✔	✔	-	✔	✔
Κοκκινοσκέλης	Tringa totanus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Ρωσότρυγγας	Xenus cinereus	✔	✔	-	-	-	-	-
Ερυθρόλαιμος Φαλαρόποδας	Phalaropus lobatus	✔	✔	✔	-	-	-	-
Λασποσκαλίδρα	Calidris alpina	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Δρεπανοσκαλίδρα	Calidris ferruginea	✔	✔	✔	✔	-	✔	✔
Λευκοσκαλίδρα	Calidris alba	✔	✔	✔	✔	-	✔	✔
Κοκκινοσκαλίδρα	Calidris canutus	✔	✔	✔	✔	-	✔	✔
Νανοσκαλίδρα	Calidris minuta	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Σταχτιά Νανοσκαλίδρα	Calidris temminckii	✔	✔	-	-	-	✔	✔
Τουρλίδα	Numenius arquata	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Σιγλίγουρος	Numenius phaeopus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Ραβδοσκαλίδρα	Limicola falcinellus	✔	✔	✔	✔	-	-	-
Μπεκάτσα	Scolopax rusticola	-	-	-	-	-	✔	-
Διπλομπεκάτσινο	Gallinago media	-	✔	-	-	-	-	-
Μπεκατσίνι	Gallinago gallinago	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Μικρομπεκάτσινο	Lymnocryptes minimus	-	-	-	-	-	✔	✔

Υδρόβια πουλιά

Οι λιμνοθάλασσες, τα κανάλια και οι κάπως βαθιές υγροτοπικές εκτάσεις του Ε.Π. Μεσολογγίου-Αιτωλικού φιλοξενούν μεγάλους αριθμούς από πάπιες, βουτηχτάρια, νερόκοτες, φαλαρίδες, κοτσέλες και πουλάδες. Παραδόξως, δεν αναφέρονται παρατηρήσεις από χήνες.

Η πιο πολυάριθμη πάπια της περιοχής είναι αναμφίβολα η Πρασινοκέφαλη πάπια, που τη συναντάμε σε όλα τα κάπως βαθιά νερά. Σε θέσεις που περιβάλλονται από ψηλή υδρόβια βλάστηση κρύβονται οι Βαλτόπαπιες και Νεροκοτσέλες, ενώ πιο φανερά κυκλοφορούν τα Νανοβουτηχτάρια και τα Σκουφοβουτηχτάρια. Στα κανάλια ακούγονται συνέχεια οι φωνούλες από τις άφθονες Φαλαρίδες και τις Νερόκοτες.

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Πρασινοκέφαλη πάπια	Anas platyrhynchos	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Κιρκίρι	Anas crecca	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Ψαλίδα	Anas acuta	✔	✔	✔	-	✔	✔	✔
Καπακλής	Mareca strepera	✔	✔	-	-	✔	✔	✔
Σφυριχτάρι	Mareca penelope	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Χουλιαρόπαπια	Spatula clypeata	✔	✔	✔	-	✔	✔	✔
Σαρσέλα	Spatula querquedula	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Βαρβάρα	Tadorna tadorna	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Καστανόπαπια	Tadorna ferruginea	-	-	✔	-	-	-	-
Βαλτόπαπια	Aythya nyroca	-	✔	-	✔	✔	-	✔
Γκισάρι	Aythya ferina	-	✔	-	-	✔	-	-
Μαυροκέφαλη πάπια	Aythya fuligula	-	-	-	-	✔	-	-
Σκουφοβουτηχτάρι	Podiceps cristatus	✔	✔	-	-	✔	✔	-
Μαυροβουτηχτάρι	Podiceps nigricollis	✔	✔	✔	-	-	✔	✔
Νανοβουτηχτάρι	Tachybaptus ruficollis	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Φαλαρίδα	Fulica atra	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Νερόκοτα	Gallinula chloropus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Νεροκοτσέλα	Rallus aquaticus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Βουβόκυκνος	Cygnus olor	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔

Χαραδριόμορφα

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Ποταμοσφυριχτής	Charadrius dubius	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Αμμοσφυριχτής	Charadrius hiaticula	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Θαλασσοσφυριχτής	Anarhynchus alexandrinus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Ερημοσφυριχτής	Anarhynchus leschenaultii	✔	✔	✔	✔	-	-	✔
Βουνοσφυριχτής	Eudromias morinellus	-	-	-	✔	-	-	-
Νεροχελίδονο	Glareola pratincola	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Βροχοπούλι	Pluvialis apricaria	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Αργυροπούλι	Pluvialis squatarola	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Καλημάνα	Vanellus vanellus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Αγκαθοκαλημάνα	Vanellus spinosus	-	✔	-	-	-	-	-

Ερωδιοί

Οι ερωδιοί είναι από τις πιο διαδεδομένες, πολυπληθέστερες και πιο προφανείς ομάδες πουλιών στο Ε.Π. Λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου-Αιτωλικού.

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Σταχτοτσικνιάς	Ardea cinerea	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Αργυροτσικνιάς	Ardea alba	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Λευκοτσικνιάς	Egretta garzetta	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Πορφυροτσικνιάς	Ardea purpurea	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Κρυπτοτσικνιάς	Ardeola ralloides	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Μικροτσικνιάς	Ixobrychus minutus	-	✔	✔	-	-	-	-
Νυχτοκόρακας	Nycticorax nycticorax	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Γελαδάρης	Bubulcus ibis	✔	-	✔	✔	✔	✔	✔

Πελεκάνοι, Πελαργοί, Φοινικότερα και Ίβιδες

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Αργυροπελεκάνος	Pelecanus crispus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Ροδοπελεκάνος	Pelecanus onocrotalus	-	✔	-	-	-	-	-
Λευκοπελαργός	Ciconia ciconia	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Μαυροπελαργός	Ciconia nigra	-	✔	-	-	-	✔	✔
Φοινικόπτερο	Phoenicopterus roseus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Χαλκόκοτα	Plegadis falcinellus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Χουλιαρομύτα	Platalea leucorodia	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔

Στρουθιόμορφα

Δρυοκολάπτες

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Μεσαίος Δρυοκολάπτης	Leiopicus medius	-	-	-	✔	-	✔	✔
Βαλκανικός Δρυοκολάπτης	Dendrocopos syriacus	-	✔	-	✔	-	✔	✔
Νανοδρυοκολάπτης	Dryobates minor	-	-	-	✔	-	-	✔
Στραβολαίμης	Jynx torquilla	-	✔	-	✔	-	✔	✔

Κορακοειδή

Πανταχού παρόντα, τα κορακοειδή έχουν ένα σημαντικό ρόλο στα εξαιρετικά παραγωγικά περιλίμνια οικοσυστήματα.

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Κόρακας	Corvus corax	✔	-	-	✔	✔	✔	✔
Σταχτοκουρούνα	Corvus cornix	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Κάργια	Corvus monedula	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Κίσσα	Garrulus glandarius	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Καρακάξα	Pica pica	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Ψαρόνι	Sturnus vulgaris	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Αγιοπούλι	Pastor roseus	-	-	-	✔	-	-	✔

Κορακιόμορφα

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Χαλκοκουρούνα	Coracias garrulus	-	-	✔	✔	-	-	-
Μελισσοφάγος	Merops apiaster	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Τσαλαπετεινός	Upupa epops	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Αλκυόνη	Alcedo atthis	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔

Περιστερόμορφα

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Δεκαοχτούρα	Streptopelia decaocto	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Τρυγόνι	Streptopelia turtur	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Αγριοπερίστερο	Columba livia	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔

Χελιδόνια & σταχτάρες

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Σπιτοχελίδονο	Delichon urbicum	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Σταβλοχελίδονο	Hirundo rustica	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Μιλτοχελίδονο	Cecropis daurica	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Οχθοχελίδονο	Riparia riparia	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Βραχοχελίδονο	Ptyonoprogne rupestris	-	✔	-	-	✔	✔	✔
Βουνοσταχτάρα	Tachymarptis melba	-	✔	✔	✔	✔	-	✔
Σταχτάρα	Apus apus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Ωχροσταχτάρα	Apus pallidus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔

Ορνιθόμορφα

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Ορτύκι	Coturnix coturnix	-	✔	✔	✔	-	✔	✔

Κούκοι

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Κούκος	Cuculus canorus	-	✔	-	✔	-	✔	✔
Κισσόκουκος	Clamator glandarius	-	✔	-	✔	-	-	-

Σπίζες

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Καρδερίνα	Carduelis carduelis	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Σπίνος	Fringilla coelebs	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Χειμωνόσπινος	Fringilla montifringilla	-	✔	-	-	-	-	-
Φανέτο	Linaria cannabina	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Σκαρθάκι	Serinus serinus	✔	✔	✔	✔	-	✔	✔
Φλώρος	Chloris chloris	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Λούγαρο	Spinus spinus	-	✔	-	-	-	-	-
Κοκκοθραύστης	Coccothraustes coccothraustes	-	✔	-	-	-	-	-

Τσίχλες

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Τσαρτσάρα	Turdus viscivorus	-	✔	-	-	-	-	-
Τσίχλα	Turdus philomelos	-	✔	✔	-	-	-	✔
Κότσυφας	Turdus merula	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Γαλαζοκότσυφας	Monticola solitarius	-	-	-	-	-	✔	✔

Τσιχλόνια

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Τσιφτάς	Emberiza calandra	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Αμπελουργός	Emberiza melanocephala	-	✔	-	✔	-	✔	✔
Σιρλοτσίχλονο	Emberiza cirlus	✔	✔	✔	✔	-	✔	✔
Καλαμοτσίχλονο	Emberiza schoeniclus	-	✔	✔	✔	-	-	✔

Σπουργίτια

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Σπιτοσπουργίτης	Passer domesticus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Δεντροσπουργίτης	Passer montanus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Χωραφοσπουργίτης	Passer hispaniolensis	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔

Κεφαλάδες

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Αετομάχος	Lanius collurio	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Ξανθοκεφαλάς	Lanius isabellinus	-	✔	-	-	-	-	-
Σταχτοκεφαλάς	Lanius minor	-	-	-	✔	✔	✔	✔
Κοκκινοκεφαλάς	Lanius senator	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔

Σουσουράδες & Κελάδες

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Λευκοσουσουράδα	Motacilla alba	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Σταχτοσουσουράδα	Motacilla cinerea	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Κιτρινοσουσουράδα	Motacilla flava	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Ωχροκελάδα	Anthus campestris	✔	✔	✔	✔	-	✔	✔
Λιβαδοκελάδα	Anthus pratensis	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Νεροκελάδα	Anthus spinoletta	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Δεντροκελάδα	Anthus trivialis	✔	-	-	✔	-	✔	✔
Κοκκινοκελάδα	Anthus cervinus	✔	✔	✔	✔	-	-	-

Κορυδαλλοί

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Κατσουλιέρης	Galerida cristata	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Σιταρήθρα	Alauda arvensis	✔	✔	✔	✔	-	✔	✔
Δεντροσταρήθρα	Lullula arborea	✔	✔	-	-	-	✔	✔
Γαλιάντρα	Melanocorypha calandra	-	-	-	✔	-	✔	✔
Μικρογαλιάντρα	Calandrella brachydactyla	-	✔	✔	✔	-	✔	✔

Ποταμίδες & Στριτσίδες

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Τσιχλοποταμίδα	Acrocephalus arundinaceus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Καλαµοποταµίδα	Acrocephalus scirpaceus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Ψαθοποταμίδα	Acrocephalus melanopogon	✔	✔	-	-	✔	✔	-
Σχοινοποταμίδα	Acrocephalus schoenobaenus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Ωχροστριτσίδα	Iduna pallida	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Κιτρινοστριτσίδα	Hippolais icterina	-	✔	✔	-	-	-	-

Παπαδίτσες, Τσοπανάκοι και λοιποί συγγενείς

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Καλόγερος	Parus major	✔	✔	-	✔	-	✔	✔
Αιγίθαλος	Aegithalos caudatus	-	✔	-	-	-	✔	-
Γαλαζοπαπαδίτσα	Cyanistes caeruleus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Κλειδωνάς	Poecile lugubris	-	✔	-	-	-	✔	✔
Υφάντρα	Remiz pendulinus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Μουστακαλής	Panurus biarmicus	-	✔	-	-	-	-	-
Βραχοτσοπανάκος	Sitta neumayer	-	-	-	-	-	✔	✔
Δεντροτσοπανάκος	Sitta europaea	-	-	-	-	-	✔	-
Τρυποφράκτης	Troglodytes troglodytes	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔

Τσιροβάκοι, τριλιστές & βασιλίσκοι

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Κηποτσιροβάκος	Sylvia borin	-	✔	✔	-	-	-	✔
Μαυροσκούφης	Sylvia atricapilla	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Κοκκινοτσιροβάκος	Curruca cantillans	-	-	✔	✔	-	-	-
Θαμνοτσιροβάκος	Curruca communis	✔	-	✔	✔	-	-	-
Μαυροτσιροβάκος	Curruca melanocephala	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Μελωδοτσιροβάκος	Curruca crassirostris	-	✔	-	-	-	-	-
Πυρροβασιλίσκος	Regulus ignicapilla	-	✔	-	-	-	-	-
Κιστικόλη	Cisticola juncidis	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Ψευταηδόνι	Cettia cetti	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Καλαμοτριλιστής	Locustella luscinioides	-	✔	✔	✔	-	-	-

Ψάλτες

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Θαμνοψάλτης	Prunella modularis	-	✔	-	-	-	-	-

Φυλλοσκόποι

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Θαμνοφυλλοσκόπος	Phylloscopus trochilus	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Δασοφυλλοσκόπος	Phylloscopus sibilatrix	-	✔	✔	-	-	-	-
Δεντροφυλλοσκόπος	Phylloscopus collybita	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔

Αιγοθηλίδες

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Γιδοβύζι	Caprimulgus europaeus	-	✔	-	-	-	✔	-

Μυγοχάφτες

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Σταχτομυγοχάφτης	Muscicapa striata	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Κρικομυγοχάφτης	Ficedula albicollis	-		-	✔	-	✔	-
Καρβουνιάρης	Phoenicurus ochruros	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Φοινίκουρος	Phoenicurus phoenicurus	-	✔	✔	-	-	-	-
Σταχτοπετρόκλης	Oenanthe oenanthe	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Αμμοπετρόκλης	Oenanthe isabellina	✔	-	-	-	-	✔	-
Ασπροκωλίνα	Oenanthe melanoleuca	-	✔	✔	✔	-	✔	-
Καστανολαίμης	Saxicola rubetra	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Μαυρολαίμης	Saxicola rubicola	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Κοκκινολαίμης	Erithacus rubecula	✔	✔	✔	✔	✔	✔	✔
Αηδόνι	Luscinia megarhynchos	-	✔	-	✔	-	✔	-
Κουφαηδόνι	Cercotrichas galactotes	✔	✔	-	✔	-	✔	✔

Οριολίδες

Ελληνικό όνομα	Επιστημονικό όνομα	Τουρλίδα	Κλείσοβα	Πελάδες	Εύηνος	Αιτωλικό	Λούρος	Μπούκα
Συκοφάγος	Oriolus oriolus	-	-	-	✔	-	-	-

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος