Αράκυνθος: Ελληνικό-Άγιος Νικόλαος Κρεμαστός
Τα μικρά βουνά της Στερεάς Ελλάδας
Αράκυνθος
Ελληνικό
Άγιος Νικόλαος Κρεμαστός
Η σπηλαιοεκκλησιά του Αγίου Νικολάου Κρεμαστού στον Αράκυνθο είναι εξέχον μέλος ενός σημαντικού αριθμού ασκηταριών και μικρών μονών που τεκμηριώνουν την ένταση του σπηλαιώδους ασκητισμού, τάση που αναπτύχθηκε στους μέσους βυζαντινούς χρόνους (9ου-12ος αιώνας) στην Αιτωλία. Η κοινότητα που εγκαταστάθηκε και λειτούργησε εδώ σχετίζεται με τους ανάλογους μοναστικούς πυρήνες της Βαράσοβας.
Το συγκρότημα αποτελείται από δυο σπήλαια. Το μεγαλύτερο έχει βάθος 12 μ. και άνοιγμα πλάτους 6 μ. και φιλοξενεί στοιχειώδη εκλησία με λιθόκτιστο τέμπλο, που διαχωρίζει το ιερό από τον κυρίως ναό. Το δεύτερο σπήλαιο είναι μικρότερο. Και τα δύο σπήλαια είναι τοιχογραφημένα πάνω στο φυσικό βράχο.
Στο βατό μέρος της χαράδρας διακρίνονται λείψανα οικοδομημάτων. Από εδώ μέχρι τη σπηλιά (υψ. διαφορά 50 μ. περίπου) κατασκευάστηκε πέτρινη κλίμακα μεγάλης κλίσης (στο τέλος υπάρχει νεότερη ξύλινη εξέδρα). Η σπηλιά συνιστούσε και το χώρο συλλογής ομβρίων υδάτων, που συγκεντρώνονταν σε πετρόχτιστη δεξαμενή και μεταφέρονταν με δοχεία στα κελιά.
Το κύριο ενδιαφέρον του Αγίου Νικολάου εντοπίζεται στις πολυάριθμες και καλά διατηρημένες αγιογραφίες. Το εικονογραφικό πρόγραμμα είναι σχετικά πλήρες, αν και η προσαρμογή των εικόνων στο ανάγλυφο του βράχου εμποδίζει την οργάνωση ενοτήτων. Εκτιμάται ότι οι τοιχογραφίες του μικρού σπηλαίου έγιναν κατά την πρώτη εγκατάσταση στη θέση του ιδρυτή της κοινότητας, μοναχού Νίκανδρου, την περίοδο 990-1005. Τα παλαιότερα έργα του κυρίως σπηλαίου χρονολογούνται στα τέλη 10ου με αρχές 11ου αιώνα, ενώ το υπόλοιπο πρόγραμμα εθωρείται ότι ολοκληρώθηκε από τα μέσα του 12ου μέχρι τις αρχές του 13ου αιώνα.