Εθνικό Πάρκο Λιμνοθαλασσών
Μεσολογγίου – Αιτωλικού, Κάτω Ρου
και εκβολών ποταμών Αχελώου
και Ευήνου και Νήσων Εχινάδων

Γεωγραφία του Ε.Π. Λ/Θ Μεσολογγίου-Αιτωλικού

Το σύνολο των λιμνοθαλασσών, ελών, διβαριών, αλυκών, αλμυρόβαλτων και χερσαίων βιοτόπων που περιλαμβάνονται στην έκταση του Εθνικού Πάρκου Λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου-Αιτωλικού συνιστά το πιο σύνθετο υγροτοπικό σύστημα της Μεσογείου:
το πάρκο καλύπτει πολλές επιμέρους αλλά στενά συσχετισμένες ενότητες, οι οποίες δημιουργούν δυο μεγάλα συμπλέγματα, ένα στα ανατολικά και ένα στα δυτικά. Ως διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στα δυο συμπλέγματα μπορεί να θεωρηθεί η μεσοκάθετος της Κεντρικής Λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου, καθότι το βόρειο και ανατολικό τμήμα της προσπελαύνεται από τον ανατολικό τομέα, ενώ το δυτικό προσεγγίζεται από την περιοχή δυτικά του Αιτωλικού.

Ο ανατολικός τομέας περιλαμβάνει τα κανάλια και τις αλυκές της Πλώσταινας και της Τουρλίδας, τη μεγάλη και σχετικά βαθιά λιμνοθάλασσα της Άνω Κλείσοβας, την αχανή ρηχή Κάτω Κλείσοβα, στην οποία εντάσσεται και η παράκτια λουρονησίδα με τις πελάδες και τις αμμοθίνες, τη κεντρική λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου, τη ζώνη των εκβολών του Εύηνου και τα έλη της περιοχής Μπαμπακούλια, και τέλος το σύμπλεγμα αλυκών, διβαριών και υγροτόπων ανάμεσα στο Μεσολόγγι και το Αιτωλικό με πυρήνα την Παναγία Φοινικιά.

Ο δυτικός τομέας απλώνεται κατά μήκος των παλαιών και των νεότερων εκβολών του Αχελώου και περιλαμβάνει τις περιοχές Παλαιοπόταμος, Λούρος και Προκοπανιστός, τη Μπούκα με το Πόρτο Σκρόφα και τέλος την περιοχή Διόνι.

Ο ανατολικός τομέας
Η Πλώσταινα και η Τουρλίδα
η Άνω Κλείσοβα και η παράκτια Κλείσοβα,
η κεντρική λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου
οι εκβολές του Εύηνου,
η Φοινικιά και το Αιτωλικό

Ο ανατολικός τομέας προσπελαύνεται από ένα μεγάλο οδικό τρίγωνο, η κορυφή του οποίου βρίσκεται στο Μεσολόγγι, τα δυο σκέλη περιβάλλον την Κλείσοβα και η βάση του ακολουθεί την παράκτια αμμονησίδα της Κάτω Κλείσοβας. Όλες οι πλευρές του έργου έχουν διόδους που επιτρέποντας την επικοινωνία των επιμέρους επιφανειών νερού, με πιο μεγάλες τις συνδέσεις της Κλείσοβας με τη θάλασσα, που γίνεται μέσα από τέσσερις μεγάλες "μπούκες": η πρώτη στην Τουρλίδα, η δεύτερη στη Φάλτσα Μπούκα και η τελευταία στο ακρωτήρι Μπούχαρη.

Σημείο αναφοράς του ανατολικού τομέα είναι η Τουρλίδα, πυρήνας των παλιών αλυκών, χερσαίο προπύργιο της ζώνης του Μεσολογγίου προς τον Πατραϊκό, σημαντικός σταθμός παραδοσιακής αλιείας και κυρίως ένα πλούσιο, αυθεντικό τοπίο που συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα σε όλο το Εθνικό Πάρκο.

Η ζώνη της Τουρλίδας ξεκινά ακριβώς στο τέλος της πόλης του Μεσολογγίου. Το βόρειο τμήμα, που λέγεται Πλώσταινα, έχει χαρακτηριστικά λιμνοθάλασσας, όπου οι συνθήκες βάθους και βλάστησης ελέγχονται λόγω της χρήσης του χώρου ως μέρος του αλιευτικού καταφυγίου της πόλης. Αμέσως νοτιότερα εκτείνεται μια μεγάλη ενότητα όπου εκατέρωθεν του υπερυψωμένου δρόμου που οδηγεί στην παραλία της Τουρλίδας εναλλάσσονται υγροτόποι, διβάρια, αλυκές και αλμυρόβαλτοι. Η παλιά οδική σύνδεση έχει σήμερα μετασχηματιστεί σε ένα διάδρομο αναψυχής, με πεζόδρομο και ποδηλατόδρομο, που παράλληλα με την παραλία, τις πελάδες των αλιέων και το Μουσείο Αλατιού, εξυπηρετεί τις θέσεις λασπόλουτρων, τα εστιατόρια και τους πολυάριθμους πλέον επισκέπτες και φυσιοδίφες.

Η περιοχή της Τουρλίδας προσφέρει καταφύγιο και πεδίο διατροφής σε τουλάχιστον 150 είδη πουλιών, ανάμεσα στα οποία πολλά εκπροσωπούνται με ιδιαίτερα μεγάλους πληθυσμούς. Τα διβάρια προσελκύουν μεγάλες συγκεντρώσεις ερωδιών και γλάρων, ενώ στα αλίπεδα και τους αλμυρόβαλτους κυκλοφορούν εκατοντάδες παρυδάτια και στρουθιόμορφα, ανάμεσα στα οποία κάθε χρόνο κατά τις περιόδους της μετανάστευσης παρατηρούνται πολλά σπάνια είδη, όπως ο Ερυθρόλαιμος Φαλαρόποδας. Η Τουρλίδα είναι η καλύτερη θέση για την εξασφαλισμένη παρατήρηση της πιο αντιπροσωπευτικής ορνιθοπανίδας του Εθνικού Πάρκου.

Ωστόσο, η Τουρλίδα είναι μικρή μπροστά την αχανή Κλείσοβα, μια μεγάλη λιμνοθάλασσα που χωρίζεται σε μια βαθιά ζώνη, την Άνω Κλείσονα και μια ρηχή αλληλουχία λουρονησίδων, ελών και αλμυρόβαλτων, την Κάτω Κλείσοβα, στην οποία περιλαμβάνεται και η αμμονησίδα επαφής με τη θάλασσα. Η Άνω Κλείσοβα είναι μια μεγάλη λίμνη γλυκού νερού, τμήμα των υδατικών πόρων της επαφής των απορροών των ορεινών όγκων με τον κορεσμένο θαλάσσιο ορίζοντα, η οποία απορρέει προς τον Πατραϊκό μέσω ενός μακρύτατου καναλιού, που ακολουθεί το ανατολικό σκέλος του περιμετρικού δρόμου. Ο δρόμος αυτός είναι ασφαλτοστρωμένος μέχρι το μεγάλο τσιμεντένιο παρατηρητήριο και από εκεί συνεχίζει ως βατός χωματόδρομος.

Αν και οριοθετείται από το οδικό δίκτυο, η Κλείσοβα περιβάλλεται από ψηλούς καλαμιώνες, που την προστατεύουν και περιορίζουν όχι μόνο την πρόσβαση, αλλά και τη θέασή της. Χάρη στο φυσικό αυτό παραπέτασμα, αλλά και το μεγαλύτερο βάθος της, η Άνω Κλείσοβα είναι το ασφαλές πεδίο καταφυγής και διατροφής για πολλά μεγάλα πουλιά, ανάμεσα στα οποία οι πελεκάνοι, οι πάπιες και οι ψαραετοί.

Η Κάτω Κλείσοβα είναι ρηχή και πολύ μεγάλη, χωρίς καμία δυνατότητα οδικής πρόσβασης στον πυρήνα της, που έτσι είναι εντελώς ασφαλής και αδιατάρακτος. Εδώ, ανάμεσα στην αλοφυτική βλάστηση και τις παλιές λουρονησίδες, βόσκουν ήσυχα τα Φοινικόπτερα, φωλιάζουν τα νεροχελίδονα και τρέφονται χιλιάδες παρυδάτια.

Στο νότιο τμήμα της, η Κάτω Κλείσοβα έχει διαμορφωθεί τεχνητά και περιλαμβάνει μια σειρά μεγάλα αναχώματα, αλλεπάλληλα διβάρια, τις μπούκες που είπαμε πιο πάνω και τέλος μια σειρά παλιών και νεότερων σπιτιών, που άλλα θυμίζουν την αρχική μορφή τους, δηλαδή τις παραδοσιακές ψαράδικες πελάδες, και άλλα έχουν εξελιχθεί σε ιδιότυπα αυθαίρετα εξοχικά. Τα σπίτια σχηματίζουν μια συμπαγή σειρά κατά μήκος της αμμονησίδας που παρεμβάλλεται ανάμεσα στο δρόμο και την ακτογραμμή και οι συνεχόμενες περιφράξεις τους εμποδίζουν την πρόσβαση στο θαλάσσιο μέτωπο. Πίσω από τα σπίτια εκτείνονται χαμηλές θίνες με αμμόφιλες φυτοκοινωνίες και ένα ατελείωτο μέτωπο από φύκια, συστατικά ενός ιδιαίτερου περιβάλλοντος όπου εναλλάσσονται τα χερσαία και νηριτικά στοιχεία.

Δυτικά από το δρόμο της Τουρλίδας απλώνεται η Κεντρική Λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου, ένα πραγματικό, αν και πολύ ρηχό, αρχιπέλαγος με δεκάδες νησάκια, ανάμεσα στα οποία μερικά αρκετά μεγάλα, όπως ο Προκοπανιστός, το νησί που σήμερα έχει ενταχθεί στην προέκταση της λουρονησίδας του Έξω Λούρου, και ο Άγιος Σώστης, το ιστορικό νησάκι με το ξωκλήσι που στέκεται στην είσοδο της λιμνοθάλασσας.

Η Κεντρική Λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου είναι απροσπέλαστη οδικά ή πεζοπορικά. Μεγάλοι αριθμοί από θαλασσοπούλια και πουλιά της ακτής, αλλά και μεγάλα παρυδάτια, βρίσκουν εδώ ένα ανενόχλητο πεδίο διαβίωσης και διατροφής.

Το βόρειο τμήμα της Κεντρικής Λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου φιλοξενεί τη μεγαλύτερη μονάδα παραγωγης αλατιού της χώρας. Η παλιά εθνική οδός Μεσολογγίου-Αιτωλικού περνά μπροστά στο θαλάσσιο μέτωπο, ανάμεσα από μια σειρά αλυκών και μια μεγάλη χέρσα - και έρημη σήμερα - έκταση, που προορίζοταν να φιλοξενήσει τις βιοτεχνικές δραστηριότητες των δύο κωμοπόλεων. Η θαλάσσια πλευρά είναι προσβάσιμη μόνο για τις λειτουργίες των αλυκών και έτσι η ζώνη αυτή αποτελεί ένα από τα πιο ασφαλή καταφύγια της άγριας πανίδας. Η υψηλή αλατότητα αποτρέπει την ανάπτυξη των δέντρων στο εσωτερικό των "τηγανιών" των αλυκών και η ελάχιστη βλάστηση αποτελείται από αλόφυτα.

Στο κέντρο του βόρειου τμήματος της κεντρικής λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου βρίσκεται ο δίαυλος επικοινωνίας της εσωτερικής λιμνοθάλασσας του Αιτωλικού. Οι συνθήκες περιορισμένης όχλησης ισχύουν και στα διβάρια και τη λιμνοθάλασσα του Αιτωλικού, ζώνες που ωστόσο περιβάλλονται από πλούσια βλάστηση, όπου επικρατούν τα σχίνα και τα κέδρα.

Σημείο αναφοράς της κεντρικής λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου είναι η ιστορική εκκλησία της Παναγίας Φοινικιάς, χτισμένη πάνω σε νησάκι που συνδέεται οδικά με τη στεριά.

Ωστόσο, το σημαντικότερο στοιχείο της ενότητας αυτής είναι η γειτνίαση με τους ελαιώνες και τους βραχώδεις πρόποδες του Αράκυνθου, δυο στοιχεία που συμπληρώνουν την ποικιλία τοπίων και προσφέρουν ζωτικό χώρο και θέσεις φωλιάσματος αντίστοιχα. Ειδικά τα μεσημβρινού προσανατολισμού φαράγγια και ορθοπλαγιές της Κρεμαστής, του Αγίου Νικολάου και της Κλεισούρας αποτελούν, μαζί με τη Βαράσοβα, τα βασικά καταφύγια των μεγάλων αρπακτικών όλου του ανατολικού τομέα.

Το ανατολικό όριο του τομέα σχηματίζεται από τον κάτω ρου και τις εκβολές του Εύηνου ποταμού. Το μεγάλο φωκικό ποτάμι φτάνει εδώ αποδυναμωμένο, λόγω της εκτροπής σημαντικού μέρους της παροχής του προς τον ταμιευτήρα του Μόρνου και επιπλέον μεγάλο μήκος της τελικής κοίτης του είναι εγκλωβισμένο μέσα σε αναχώματα από αμμοχάλικα και σαρζανέτια. Η εκβολή ωστόσο διατηρεί την παλιά χαοτική μορφή της και σχηματίζει ένα ασταθές δελταϊκό σύστημα που περιλαμβάνει αλίπεδα, βάλτους με νησίδες, αναχώματα και ρηχές και βαθύτερες λιμνοθάλασσες. Η ζώνη είναι δυσπρόσιτη: ένα τμήμα της μπορεί να προσπελαστεί από τα δυτικά, από το δρόμο της Κλείσοβας, ενώ για την ανατολική πλευρά πρέπει να ακολουθήσει κανείς μια περίπλοκη και συχνά δύσβατη όδευση μέσα από την αγροτική περιοχή Μπαμπακούλια.

Δεσπόζον στοιχείο του τοπίου του Εύηνου είναι η Βαράσοβα, τόπος φωλιάσματος των μεγάλων αρπακτικών της περιοχής, ανάμεσα στα οποία συγκαταλέγεται ο Χρυσαετός.
Κατά τ΄άλλα, η περιοχή φιλοξενεί, μόνιμα ή περιστασιακά, πλήθος κοινών ειδών του υγροτοπικού περιβάλλοντος - ερωδιούς, φοινικόπτερα, σκαλίδρες, σφυριχτές - και θαλασσοπούλια, αλλά και λιγότερο συνηθισμένα είδη, όπως η Τουρλίδα, ο Χαλικοκυλιστής, ο Στριδοφάγος, η Θαλασσολιμόζα και η Κοκκινοσκαλίδρα.

Το κεντρικό κανάλι της Άνω Κλείσοβας συναντά τη θάλασσα κοντά στις εκβολές του Εύηνου. Λόγω των έντονων ροών και των θαλάσσιων ρευμάτων, η ακτή εδώ είναι απρόβλεπτου βάθους και αυτή η ευμετάβλητη νηριτική ζώνη, μαζί με τις ποικίλες παρεμβάσεις που επηρεάζουν τα πρανή του καναλιού και τις λουρονησίδες, συνθέτουν ένα ασταθές περιβάλλον. Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο του τοπίου είναι οι αλμυρόβαλτοι, άλλοι μεν τεχνητοί ("τηγάνια" παλιών αλυκών) και άλλοι φυσικοί.

Οι αλμυρόβαλτοι αποτελούν τον πιο ιδιόμορφο βιότοπο της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου. Άλλοτε κατακλυσμένες από ρηχά νερά και άλλοτε στεγνες, οι στεπώδεις αμμοαργιλώδεις εκτάσεις αυτές είναι κορεσμένες από αλάτι και μοιάζουν με μια ημίλευκη έρημο. Ωστόσο, πίσω από τη στατική εικόνα της παρατήρησης κρύβεται ένα δυναμικό σύστημα αέναων αλλαγών, που φιλοξενεί περισσότερα ή λιγότερα φυτικά και ζωικά είδη, ανάλογα τις συνθήκες.

Η περίμετρος του βάλτου οριοθετείται από χαμηλά ή ψηλότερα αναχώματα, που φέρουν τυπική βλάστηση από Αρμυρίκια (Tamarix sp.), αμάραντα (Limonium sp.) και αγκαθωτούς θάμνους. Ο βάλτος αποικείται από χαρακτηριστικά αλόφυτα, όπως το Arthrocnemum macrostachyum, η Inula chritmoides, το Halimione portucaloides και η αφθονότερη από όλα Αρμυρίθρα (Salicornia europaea), που με τους σπόρους της συντηρεί ικανούς πληθυσμούς στρουθιόμορφων και παρυδάτιων.

Στην περίοδο της πλημμυρίδας, οι αλμυρόβαλτοι γεμίζουν με καβούρια, δίθυρα και άλλα μικρά ζώα του ρηχού νερού. Οι οργανισμοί αυτοί προσελκύουν πλήθος πουλιών, με πιο πολυάριθμα τους ερωδιούς, τους καλαμοκανάδες, του σφυριχτές και τις σκαλίδρες.

Ο δυτικός τομέας:
Ο Παλαιοπόταμος,
Μέσα & Έξω Λούρος,
η Μπούκα & το Πόρτο Σκρόφα
και το Διόνι

Ο δυτικός τομέας συνέχεται με τον ανατολικό, στο βαθμό που ένα μέρος του αποτελεί τμήμα της Κεντρικής Λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου. Πράγματι, οι λιμνοθάλασσες του Προκοπανιστού και της Θολής καταλαμβάνουν το δυτικό τμήμα του μεγάλου όρμου και περιλαμβάνουν πολλά από τα νησάκια του μεσολογγίτικου αρχιπελάγους.

Το ανατολικότερο τμήμα του τομέα λέγεται συνοπτικά Λούρος και περιλαμβάνει μια μεγάλη χερσαία έκταση με στεπώδη χαρακτηριστικά, που απλώνεται τόσο εκατέρωθεν του κύριου δρόμου προσπέλασης (κτηματικές περιοχές Βρετσούλια, Πριτσάλα κλπ), όσο και στην ενδοχώρα του μυχού του όρμου, μια περιοχή που είναι γνωστή ως Μέσα Λούρος. Οι εκτάσεις αυτές, που έχουν σποραδική βλάστηση από αρμυρίκια και υδροχαρείς θάμνους και βρίσκονται κάτω από καθεστώς εκτατικής βόσκησης, αποτελούν ιδεώδες πεδίο θήρας για ορισμένα αρπακτικά πουλιά, όπως οι κίρκοι και ο Θαλασσαετός.

Νότια από τις εκτάσεις αυτές απλώνεται ο Έξω Λούρος, ένα μωσαϊκό λασπολίβαδων, νησίδων, βάλτων γλυκού και αλμυρού νερού και αραιών δασών από αρμυρίκια και ευκάλυπτους. Η έκταση είναι αχανής και πρακτικά απροσπέλαστη, όπως μη προσβάσιμα είναι τα δυο κύρια μνημεία της περιοχής, το μεσαιωνικό φρούριο και η βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Ιωάννη στο ομώνυμο νησάκι της Θολής. Σε ένα μικρό θύλακα της ακτής λειτουργούν ένα εστιατόριο και λίγες τουριστικές μονάδες, γύρω από τις οποίες περιστρέφονται κάποιες αλιευτικές δραστηριότητες.

Το πιο ενδιαφέρον περιηγητικό συστατικό της ενότητας είναι ο χωματόδρομος κατά μήκος της τεράστιας λουρονησίδας που έχει σχηματιστεί με την ένωση επιμέρους νησίδων κατά μήκος του Έξω Λούρου και που πλησιάζει στο νησάκι Προκοπανιστός. Ο άξονας, που περιλαμβάνει πολλούς διαύλους σύνδεσης της Θολής με τον Πατραϊκό, διατρέχει μια εντελώς αδιατάρακτη ζώνη με εκπληκτικά τοπία και άφθονη άγρια ζωή.

Δυτικά του Λούρου, στα ανάντη της λιμνοθάλασσας Πόρτο διασώζεται ο Παλιοπόταμος, τμήμα ενός από τους κλάδους που ακολουθούσε ο Αχελώος τις εποχές που μπορούσε να επιλέξει ελεύθερα πως θα παροχετεύσει τα πλημμυρικά νερά του. Το τμήμα αυτό, που μοιάζει σήμερα με επιμήκη λίμνη, περιβάλλεται από πλούσια βλάστηση και ποικίλους βάλτους και διατηρεί αξιόλογη άγρια ζωή, ενώ στα κατάντη χάνεται μέσα σε μια διαδοχή από έλη, λιμνοθάλασσες και τεράστιες εκτάσεις αλμυρόβαλτων.

Η χερσαία ζώνη του Παλιοπόταμου οριοθετείται προς τη θάλασσα με ένα μεγάλο ανάχωμα, έργο της δεκαετίας του 1990, που σταθεροποίησε τις υφιστάμενες αμμονησίδες και εξυπηρετεί μια μεγάλη εγκατάσταση αλιείας. Το ανάχωμα ενσωματώνει τις αναγκαίες ρυθμιστικές μπούκες για τα ψάρια, που επιτρέπουν την καλύτερη εκμετάλλευση του διβαριού Πόρτο. Όλο το ανάχωμα είναι βατό από όχημα, στα δυτικά μέχρι την ψαροταβέρνα "Πόρτο Κουφό" και στα ανατολικά μέχρι το διβάρι Γουρουνοπούλες.

Στα δυτιά του διβαριού Πόρτο υψώνονται δυο λοφίσκοι, που λέγονται Σκρόφες, ενώ λίγο νοτιότερα πλέει στα ρηχά η Οξεία, η μεγαλύτερη από τις Εχινάδες νήσους. Βόρεια, δεσπόζει ο ασβεστολιθικός όγκος του Κουτσιλάρη, που το χειμώνα συνεισφέρει με τις απορροές του στο ισοζύγιο των ελών και λιμνοθαλασσών.

Εξωτερικά το ανάχωμα αγκαλιάζει μια σειρά μικρούς θύλακες αμμουδιάς, που προστατεύονται από αλλεπάλληλους βραχίονες ριθοριπής. Δεν υπάρχουν μόνιμες εγκαταστάσεις σε όλη την περιοχή και το μεγαλύτερο μέρος του έτους ο τόπος είναι απολύτως έρημος.

Λόγω των πιο πάνω όρων, η ενότητα Παιοπόταμος-Πόρτο-Σκρόφες φιλοξενεί μια αξιοσημείωση ποικιλία πουλιών. Πέραν του αριθμού ή της σπανιότητας των ειδών, η ενότητα αποτελεί ένα από τα πιο αδιατάρακτα παράκτια οικοσυστήματα της χώρας.

Ανάμεσα στη Μπούκα και τον Παλιοπόταμο υψώνεται ένας στιφός ασβεστολιθικός όγκος, ο Κουτσιλάρης (433 μ.). Πρόκειται για το χερσαίο μέλος της ομάδας των Εχιναδών, των απόκρημνων, άγονων και άνυδρων νησιών που διασπείρονται από εδώ μέχρι τον Αστακό. Το μεγαλύτερο από τα νησιά αυτά, η Οξεία, βρίσκεται στις εκβολές του Αχελώου και μπροστά στα φυσικά ιχθυοτροφεία της Μπούκας. Η περιοχή περιλαμβάνει ένα μικρό αλιευτικό καταφύγιο, γνωστό ως Πόρτο Σκρόφα και μια ενδιαφέρουσα οικοτουριστική μονάδα.

Ανάμεσα στη Μπούκα και το Διόνι, δυτικότερο υγρότοπο του Εθνικού Πάρκου Μεσολογγίου-Αιτωλικού, εκβάλει ο σημερινός ρους του Αχελώου. Ήδη από το ύψος του φράγματος του Στράτου, το ποτάμι διαγράφει ανοιχτούς μαιάνδρους στο επίπεδο τοπίο των προσχώσεων που το ίδιο έχει δημιουργήσει και η κοίτη του πλαισιώνεται από αναχώματα και συνεχείς δενδροστοιχίες από πανύψηλες λεύκες.

Ανάμεσα στα χωριά Λεσίνι και Πεντάλοφο διασώζεται ένα μικρό τμήμα από τα αρχέγονα παραποτάμια δάση του Αχελώου, που θυσιάστηκαν για τη δημιουργία των οργανωμένων γεωργικών εκτάσεων. Το δάσος αυτό, γνωστό ως Δάσος Φράξου Λεσινίου αποτελείται κυρίως από φράξους (Fraxinus ornus, Fraxinus excelsior και Fraxinus oxycarpa), αλλά και ασημόλευκες (Populus alba), ιτιές (Salix alba), φτελιές (Ulmus minor) και ευμεγέθεις δάφνες (Laurus nobilis) και προστατεύεται ως «Μνημείο της Φύσης». Χαρακτηριστικός κάτοικος του δάσους φράξων είναι ο Μεσαίος Δρυοκολάπτης.

Στο τελευταίο τμήμα, οι λευκώνες των όχθεων του Αχελώου περιβάλλονται από πλούσια χαμηλή βλάστηση, μέσα στην οποία διαβιούν πλήθος στρουθιόμορφων, με πιο ενδιαφέροντες τους δρυοκολάπτες, μια ομάδα που απουσιάζει από τα ανοιχτά τοπία των υγροτόπων. Οι λευκώνες προσφέρουν κατάλληλα ενδιαιτήματα για το φώλιασμα και το κούρνιασμα των αρπακτικών της περιοχής.

Ο όρμος Διόνι περιλαμβάνει δυο μεγάλες υγροτοπικές εκτάσεις, ανοιχτές προς τα δυτικά. Αν και υπάρχουν κάποιες εγκαταστάσεις και οικίες, η περιοχή έχει ελάχιστη όχληση και αποτελεί μια ιδιαίτερη λιμνοθάλασσα, που διατηρεί στενή επαφή με το Ιόνιο πέλαγος και εμπλουτίζεται από αυτό.

Η παράκτια ζώνη συνεχίζει με τον όρμο του Πεταλά, κατάσπαρτο από υγροτόπους στην ακτή και νησιά στο θαλάσσιο χώρο. Ο όρμος κλείνει στο δίαυλο ανάμεσα στο μεγάλο νησί Πεταλάς και τα προβούνια του Αστακού. Η πολυσχιδής ακτογραμμή καθρεφτίζει τις έντονες διεργασίες πρόσχωσης που συντηρούν τα θαλάσσια ρεύματα και οι απολήξεις των ρεμάτων και οι οποίες έχουν δημιουργήσει ένα μωσαϊκό βαλτωδών και χέρσων επιφανειών, εντελώς απροσπέλαστων και ουσιαστικά αδιατάρακτων.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος