Εθνικά Πάρκα της Ελλάδας

Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Αμβρακικού

Ο Αμβρακικός κόλπος

Ο Αμβρακικός κόλπος είναι μια σχεδόν κλειστή λεκάνη έκτασης 405 τετ.χλμ., που επικοινωνεί με το Ιόνιο πέλαγος μέσω ενός στενού και αβαθούς δίαυλου, πλάτους περίπου 600 μ. στο στενότερο σημείο, μήκους 3 χλμ. και βάθους 5-15 μ.

Η δομή του Αμβρακικού είναι εξαιρετικά πολύπλοκη. Στο κέντρο απλώνεται μια σχετικά βαθιά υδάτινη επιφάνεια με μέσο βάθος 26 μ. (μέγιστο βάθος 60 μ.), μέγιστο άξονα 33 χλμ. και πλάτος που κυμαίνεται από τα 6 μέχρι τα 21 χλμ. Περιμετρικά του μεγάλου αυτού κόλπου, που έχει θαλασσινό νερό, αρθρώνονται περισσότερες από 20 διακριτές υγροτοπικές ζώνες με μορφή ελών ή λιμνοθαλασσών.

Υδρολογικά, οι λιμνοθάλασσες διατηρούν μεγαλύτερη ή μικρότερη επαφή με τον κόλπο και οι περισσότερες έχουν επίσης αλμυρό νερό, αντίθετα με τις λίμνες της νότιας πλευράς του κόλπου (Σαλτίνη, Βουλκαριά, Λινοβρόχι, Γαβού), που είτε είναι εντελώς απομονωμένες είτε απορρέουν στο Ιόνιο και δεν εξετάζονται εδώ.

Το τοπίο του πάρκου είναι πολύπλευρο: οι λιμνοθάλασσες, τα λασποτόπια και οι αλμυρόβαλτοι της περιμέτρου του κόλπου, οι λουρονησίδες, οι αμμώδεις παραλίες με τις αμμοθίνες, οι εκτενείς καλαμιώνες και οι βάλτοι εναλλάσσονται με υγρόφιλα παραποτάμια δάση, παραδοσιακές καλλιέργειες, λόφους με πλατύφυλλα δέντρα και μικρές νησίδες, συνθέτοντας ένα μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα οικοσύστημα.

Ο μεγαλύτερος αριθμός διακριτών υγροτοπικών ενοτήτων, αλλά και η συντριπτικά μεγαλύτερη έκταση του συνόλου των υγροτοπικών ζωνών βρίσκονται στο βόρειο μέρος του κόλπου και δημιουργήθηκαν από την εκφόρτιση των φερτών υλικών των δύο ποταμών που εισρέουν στη λεκάνη, του Λούρου και του Αράχθου. Οι προσχώσεις των δύο ποταμών μεταφέρθηκαν από τις εκβολές με τη βοήθεια των κυμάτων, αποτέθηκαν πάνω σε άλλα φυσικά στοιχεία (κυρίως συσσωματώματα οστράκων) και σχημάτισαν επιμήκεις χαμηλές λουρίδες (λουρονησίδες), διαχωρίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τις λιμνοθάλασσες μεταξύ τους και από τον υπόλοιπο κόλπο.

Πέραν του ότι συνιστά ένα από τα πιο πολύπλοκα μωσαϊκά βιοτόπων στην Ελλάδα, το σύνολο του Αμβρακικού αποτελεί ταυτόχρονα το πεδίο παραγωγής και ευημερίας μιας εύρωστης οικονομίας που περιστρέφεται γύρω από την αλιεία και την ιχθυοπαραγωγή. Κατά τη δεκαετία 1960 κατασκευάστηκαν ή συμπληρώθηκαν τα μεγάλα αναχώματα στην περιοχή της Κορωνησίας και Σαλαώρας και βελτιώθηκε η λειτουργία των μεγάλων διβαριών. Σταδιακά ενεργοποιήθηκε η επιχειρηματικότητα των αλιευτικών συνεταιρισμών, ενώ πιο πρόσφατα δημιουργήθηκαν μονάδες κατεργασίας και τυποποίησης προϊόντων αλιείας.

Παράλληλα, ο Αμβρακικός φιλοξενεί εποχικά ένα ιδιότυπο είδος τουρισμού, τη θήρα φτερωτών και ιδίως παπιών, μια δραστηριότητα που έρχεται σε αντίθεση με το ρόλο του πάρκου. Ωστόσο, το κυνήγι είναι έντονα διαπλεγμένο με την κοινωνία και την οικονομία της περιοχής της Άρτας και προς το παρόν αποτελεί τη μοναδική εξωγενή πηγή εισοδημάτων σε έναν κατά τ΄άλλα ατροφικό τριτογενή τομέα.

Το Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Αμβρακικού

Λόγω της μεγάλης οικολογικής αξίας της περιοχής, η βόρεια ζώνη του Αμβρακικού κόλπου, δηλαδή οι λιμνοθάλασσες Λογαρού, Ροδιά, Τσουκαλιό, Αυλερή, Πλατανάκι, Πλαματερό, Άγριλος και οι περιοχές Κομμένο, Κόπραινα, Κορωνησία, Σαλαώρα και Ψαθοτόπι εντάχθηκαν το 1975 ως ενιαία περιοχή στον κατάλογο της σύμβασης Ραμσάρ.

Το 2008, το σύνολο του κόλπου και των γύρω λιμνοθαλασσών κηρύχθηκε Εθνικό Πάρκο με την ονομασία Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Αμβρακικού (ΦΕΚ 123/Δ’/21-03-2008).

Το 2006 ο κόλπος και οι υγρότοποί του χαρακτηρίστηκαν ως Τόπος Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ-GR 2110001) και το 2011 οι λιμνοθάλασσες ορίστηκαν ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας για τα Πουλιά (ΖΕΠ-GR 2110004) βάσει του εθνικού νόμου (N. 3937/11 (ΦΕΚ 60Α/31-3-2011)). Επιπλέον, ο Αμβρακικός Κόλπος έχει χαρακτηριστεί ως Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά και τα Θαλάσσια Θηλαστικά και πιο πρόσφατα ως Σημαντική Περιοχή για τους Καρχαρίες και τα Σαλάχια. Παράλληλα, το βόρειο τμήμα του έχει χαρακτηριστεί ως Καίρια Περιοχή Βιοποικιλότητας.

Επικοινωνία:
Φορέας Διαχείρισης Αμβρακικού κόλπου – Λευκάδας
Δημοτικό Κατάστημα Ανέζας, Τ.Κ. 47 150, Άρτα
Τηλ.: 2681071919 και 2681042854
email: foreas_amvrakikou@yahoo.gr, fdyamvra@otenet.gr

Κέντρο Περιβαλλοντικής Ερμηνείας και Διαδραστικής Ψηφιακής Ενημέρωσης για τον Αμβρακικό

Το Κέντρο Περιβαλλοντικής Ερμηνείας και Διαδραστικής Ψηφιακής Ενημέρωσης, βρίσκεται στην Πρέβεζα στις εγκαταστάσεις του πρώην Δημοτικού Ναυτικού Μουσείου Πρέβεζας. Μέσα στο δίχωρο οίκημα συνολικής επιφανείας 330 τ.μ. περίπου στεγάζονται ο χώρος υποδοχής επισκεπτών και η αίθουσα προβολών και η κύρια αίθουσα ενημέρωσης.

Η παρουσίαση του Αμβρακικού είναι οργανωμένη σε ενότητες που εστιάζουν στη γεωμορφολογία και τα φυσικά χαρακτηριστικά του Αμβρακικού, τον έμβιο κόσμο, τα προστατευόμενα είδη και οικοσυστήματα, την ανθρώπινη παρουσία διαχρονικά και τις σχέσεις της με το φυσικό πλούτο και τα θέματα προστασίας του περιβάλλοντος.
Τέλος υπάρχει και ένα περίπτερο μέσων όπου παρουσιάζονται δορυφορικές εικόνες, εικόνες σε απευθείας σύνδεση με κάμερες στο πεδίο, δεδομένα σε πραγματικό χρόνο από ένα δίκτυο αισθητήρων κλπ, καθώς και υλικό τρισδιάστατο 3D υλικό σχετικό με τη δομή και τη λειτουργία του Αμβρακικού με έμφαση στο στενό της Πρέβεζας. Υπάρχουν επίσης διαδραστικές εφαρμογές εικονικής πραγματικότητας και μεγάλης επιφάνειας καθώς και μια μοναδική παρουσίαση χαρακτηριστικών ειδών με ολογράμματα.

Επικοινωνία: Τηλ. 2682025330

Η βλάστηση του Εθνικού Πάρκου Υγροτόπων Αμβρακικού

Η βλάστηση του Αμβρακικού είναι εξαιρετικά ποικίλη, αντανακλώντας το μεγάλο αριθμό διακριτών βιοτόπων.

Οι περιβάλλοντες λόφοι καλύπτονται από εκτεταμένους θαμνώνες αείφυλλων, όπου κυριαρχεί το Πουρνάρι και συστάδες φυλλοβόλων δρυών.

Στις συμβολές των ποταμών με τις λιμνοθάλασσες αναπτύσσονται δάση από μεγάλους θάμνους και υγρόφιλα είδη δέντρων. Χαρακτηριστικό είναι το παραποτάμιο δάσος του Αγίου Βαρνάβα, όπου κυριαρχούν οι νερόφραξοι.

Στον υδάτινο χώρο, ο εκτενέστερος τύπος βλάστησης είναι οι καλαμιώνες, όπου κυριαρχεί το κοινό καλάμι, με μεγαλύτερο τον καλαμιώνα της Ροδιάς. Κατά τόπους έχουμε έντονη παρουσία ή και κυριαρχία ψηλών βούρλων.

Στην παραλίμνια ζώνη, όπου σχηματίζονται αλληλλουχίες λασπότοπων (mudflats) και αμμωδών ζωνών, που είτε κατακλύζονται περιοδικά από το νερό των λιμνοθαλασσών είτε ανήκουν σε απομονωμένα αλατούχα έλη, θα βρούμε κυρίως θαμνόμορφα αλόφυτα.

Διαβάστε μια κατατοπιστική παρουσίαση της βλάστησης του εθνικού πάρκου στο κεφάλαιο Η βλάστηση του Ε.Π. υγροτόπων Αμβρακικού.

Τα πουλιά του Εθνικού Πάρκου Υγροτόπων Αμβρακικού

Η ευρύτερη περιοχή του Αμβρακικού φιλοξενεί μια πλούσια ορνιθοπανίδα, στην οποία περιλαμβάνονται σχεδόν όλα τα σημαντικά είδη των παράκτιων υγροτόπων της χώρας μας. Συγκεκριμένα, έχουν καταγραφεί σχεδόν 300 είδη πουλιών, από τα περίπου 450 που έχουν παρατηρηθεί - έστω σποραδικά - στην Ελλάδα. Πάνω από 250 είδη παρατηρούνται συστηματικά, ενώ σχεδόν τα μισά από τα είδη της περιοχής είναι προστατευόμενα είδη στο γεωγραφικό χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επιπλέον, ο Αμβρακικός παρέχει ασφαλείς συνθήκες αναπαραγωγής για απειλούμενα είδη, όπως ο Αργυροπελεκάνος (Pelecanus crispus), η Λαγγόνα (Phalacrocorax pygmeus), ο Ήταυρος (Botaurus stellaris), ο Στικταετός (Clanga clanga), ο Κραυγαετός (Clanga pomarina) και η Βαλτόπαπια (Aythya nyroca), αλλά και κρίσιμες ευκαιρίες ανάπαυσης και διατροφής για τα μεταναστευτικά είδη.

Άλλα σημαντικά είδη που αναπαράγονται στην περιοχή είναι όλα τα είδη ερωδιών της χώρας, η Χουλιαρομύτα (Platalea leucorodia), η Χαλκόκοτα (Plegadis falcinellus) και το Φοινικόπτερο (Phoenicopterus ruber).

Εκτός των δύο πιο πάνω αετών, στην περιοχή καταγράφονται συστηματικά και προφανώς αναπαράγονται σπάνια είδη αρπακτικών, όπως ο Ψαραετός (Pandion haliaetus), αλλά και πιο διαδεδομένα, όπως ο Φιδαετός (Circaetus gallicus), ο Ψαλιδιάρης (Milvus milvus), ο Καλαμόκιρκος (Circus aeruginosus), το Ξεφτέρι (Accipiter nisus) και το Σαΐνι (Accipiter brevipes), καθώς και όλα τα συνήθη γεράκια και γερακίνες της πεδινής ζώνης.

Διαβάστε μια αναλυτική παρουσίαση της ορνιθοπανίδας του εθνικού πάρκου στο κεφάλαιο Τα πουλιά του Ε.Π. υγροτόπων Αμβρακικού.

Τα θηλαστικά του Εθνικού Πάρκου Υγροτόπων Αμβρακικού

Η πανίδα των χερσαίων θηλαστικών περιλαμβάνει όλα τα αναμενόμενα είδη της βιογεωγραφικής περιοχής, ανάμεσα στα οποία είναι αξιοσημείωτη η παρουσία ενός υγιούς πληθυσμού τσακαλιών, που ενδημούν κυρίως στα δυτικά (πρόποδες και πλαγιές των βουνών Μαυροβούνι, Ζαλόγγου και Βαλαώρα).

Το πιο χαρακτηριστικό θηλαστικό των υγροτοπικών ζωνών είναι η Βίδρα, που κινείται κυρίως στα πολυάριθμα κανάλια. Στο θαλάσσιο περιβάλλον είναι γνωστό ότι ευημερεί ένας σημαντικός πληθυσμός (περίπου 150 άτομα) ρινοδέλφινα (Tursiops truncatus), που ζουν αποκλειστικά εντός του κόλπου, χωρίς να έρχονται σε επικοινωνία με τους πληθυσμούς του Ιονίου.

Τα ερπετά του Εθνικού Πάρκου Υγροτόπων Αμβρακικού

Ιδιαίτερης σημασίας είναι η παρουσία ενός αγνώστου αλλά οπωσδήποτε αξιόλογου μεγέθους (εκτιμάται σε εκατοντάδες νεαρά και ενήλικα άτομα) πληθυσμού Θαλάσσιων χελωνών (Caretta caretta) που μπαίνουν στον Αμβρακικό για να τραφούν στα άφθονα ασπόνδυλα του κόλπου και του περιθωρίου των λιμνοθαλασσών.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος

Πηγές

Giovos, I., Gonzalvo, J., Ciprian, M., Gaentlich, M., Gavriel, E., Konstas, S., Kordopatis, P., Koutsikopoulos, C., Mavrogiorgos, D., Moutopoulos, D.K., Panagopoulou, A., Papatheodorou, G., Ramfos, A. 2023. Amvrakikos Gulf: Biodiversity and threats. Project ‘Contributing to the effective management of the Amvrakikos Gulf National Park’, Greece.
Friligos, N., Balopoulos, E. TH., Psyllidou Giouranovits, R. 1977. Eutrophication and hydrography in the Amvrakikos Gulf, Ionian Sea, National Centre of Marine Research, 16604, Hellinikon, Hellas.
Βαβίζος, Γ., Ζαννάκη, Κ., Ζαφειρόπουλος, Δ., Παπαναστασίου, Γ. και Ι. Ηλίας 1997. Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη για το έργο Πρόγραμμα Αντιμετώπισης Ειδικών Περιβαλλοντικών Προβλημάτων και Συστήματος Λειτουργίας Προστατευόμενης Περιοχής Αμβρακικού Κόλπου. Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος.
Βαβίζος, Γ., Ζανάκη, Κ., Ζαφειρόπουλος, Δ. & ΣΙΑ Α.Ε. 1999. Πρόγραμμα αντιμετώπισης ειδικών περιβαλλοντικών προβλημάτων & συστήματος λειτουργίας προστατευόμενης περιοχής Αμβρακικού Κόλπου, ΥΠΕΧΩΔΕ
Βρυνιώτης, Δ., Παπαδοπούλου, Κ., 2004. Ο ρόλος των ποταμών Λούρου και Άραχθου στην ανάπτυξη των ιζημάτων της πεδιάδας της Άρτας με τη συμβολή γεωχημικών παραμέτρων, Δελτίο της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας τομ. XXXVI, Πρακτικά 10ου Διεθνούς Συνεδρίου, Θεσ/νίκη.
Ρήγας Γ., Πέτρου Ν., Ζόγκαρης Στ., 2003. Αμβρακικός: Πουθενά αλλού στη Γη, οίκος Ε.Π.Ε.
Τζιαβός, Χ., 1996. Ωκεανογραφική έρευνα και παλαιογεωγραφική εξέλιξη του Αμβρακικού Κόλπου. Διδακτορική Διατριβή Πανεπιστημίου Αθηνών, Τμήμα Γεωλογίας, Τομέας Γεωγραφίας-Κλιματολογίας.
Τζιαβός, Χ., Ε. Μπαλόπουλος, Ε. Παπαγεωργίου, Β. Παπαδόπουλος και Α. Χαραλαμπάκης, 1989. Ωκεανογραφική μελέτη του Αμβρακικού Κόλπου: Φυσική Ωκεανογραφία. Τεχνική έκθεση, Τόμος 2, Εθνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, Αθήνα, 120 σελ.
Τσαμαρδά Κατερίνα, 2006. Τυπολογία Των Λιμνοθαλασσών Του Αμβρακικού Κόλπου - Διαχείριση Του Υδάτινου Οικοσυστήματος. Μεταπτυχιακή Μελέτη, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.
https://ambrakikos.blogspot.com/2012/11/