Ε.Π. Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα & Αλυκής Κίτρους

Κάτω ρους και Εκβολή Γαλλικού ποταμού

Ο Γαλλικός (αρχ. Εχέδωρος, «ο έχων δώρα», επειδή η άμμος του ήταν χρυσοφόρος) είναι ένας μικρός ποταμός, μήκους μόλις 65 χλμ.

Ο ποταμός πηγάζει από τα Κρούσσια όρη και ρέοντας με νότια κατεύθυνση, φτάνει στην περιοχή του Κιλκίς, όπου δέχεται τα εποχικά νερά του χειμάρρου Σπανού και πιο κάτω του χειμάρρου Ξηροπόταμου, για να καταλήξει στον Θερμαϊκό δυτικά του οικισμού του Καλοχωρίου και σε επαφή με το ομώνυμο έλος. Παρόλο που η λεκάνη απορροής του έχει έκταση μεγαλύτερη από 1000 τετ.χλμ., ο Γαλλικός δεν έχει μόνιμη ροή και έχει νερό μόνο μετά από ραγδαίες βροχοπτώσεις.

Ο κάτω ρους του Γαλλικού έχει πλαισιωθεί από αναχώματα και λειτουργεί κυρίως ως τάφρος αποστράγγισης. Στο τελευταίο τμήμα της διαδρομής του, η ισχνή περιοδική ροή του ενισχύεται από την πλεονάζουσα ποσότητα της εκτροπής του Aλιάκμονα προς το εργοστάσιο της EYAΘ για την ύδρευση της Θεσσαλονίκης, ενώ δέχεται και ποικίλα υγρά απόβλητα. Παράλληλα, ένας άγνωστος πλέον αριθμός μεγάλων γεωτρήσεων εξακολουθεί να μαστεύει τη ζώνη χαλαρών αποθέσεων κάτω από την κοίτη.

Το πιο ζωντανό τμήμα του συστήματος του Γαλλικού είναι οι εκβολή, που εκτείνεται από την εθνική οδό μέχρι τη θάλασσα και επηρεάζει τη μορφολογία της ζώνης από το έλος Καλοχωρίου μέχρι το ακρωτήρι Χηνάρα. Στο τμήμα αυτό η κοίτη οριοθετείται από κανάλια και είναι πρακτικά απροσπέλαστη και ουσιαστικά αόρατη.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το μέσο τμήμα του κάτω ρου, που σχηματίζει ένα τριγωνικό υγροτοπικό σύστημα, που καλύπτεται από μεγάλες συστάδες αρμυρίκια (Tamarix sp.) και αλμυρόβαλτους. Από μια σειρά εκτεταμένων αμμοληψιών, δημιουργήθηκαν στο χώρο αυτό μεγάλοι θαλάμοι, που διατηρούν νερό για ένα εύλογο διάστημα του έτους. Η ζώνη αυτή δεν οχλείται και παρόλο το διαταραγμένο πεδίο συνιστά ένα ασφαλές εσωτερικό καταφύγιο για πολλά είδη πουλιών, όπως τα αρπακτικά (κίρκοι, αετοί και γεράκια) και τα μεγάλα παρυδάτια (ερωδιοί, αργυροπελεκάνοι και κύκνοι).

Το τελευταίο μέρος της εκβολής είναι πλήρες ύδατος και δίνει την εντύπωση αξιόλογης παροχής. Στην πραγματικότητα, το νερό είναι στάσιμο: πρόκειται για μια "σφήνα" θαλασσινού νερού που προχωρά προς τα ανάντη, ελλείψει υψομετρικής και υδραυλικής αντίστασης.

Μοναδικό ορατό τμήμα της εκβολής είναι στην επαφή με τη θάλασσα, όπου ο ρους του Γαλλικού περνά κάτω από τις γέφυρες του δρόμου Καλοχώρι-εκβολές Αξιού, ο οποίος ακολουθεί το μακρύ ανάχωμα κατά μήκος της ακτογραμμής Θερμαϊκού. Όλη η ζώνη του αναχώματος αυτού έχει υποστεί πολλές παρεμβάσεις και διευθετήσεις (Ινστιτούτο Σιτηρών, αντλιοστάσια, υδραγωγοί εξισορρόπησης της στάθμης, κανάλια, μώλοι κλπ) και δέχεται καθημερινά σημαντική κίνηση οχημάτων. Παρόλα αυτά και χάρη στο συνδυασμό από υπήνεμους θύλακες, κανάλια, εσωτερικές λίμνες και αλμυρόβαλτους, η περιοχή φιλοξενεί μεγάλους αριθμούς από πουλιά, από διαδεδομένα είδη όπως χειμωνογλάρονα, φοινικόπερα και κορμοράνους έως ασυνήθιστους επισκέπτες, όπως κηλιδοβούτια και χειμωνοβουτηχτάρια.

Πάνω στο θαλάσσιο αυτό μέτωπο, ανάμεσα στο Καλοχώρι και μέχρι την εκβολή του Αξιού, ασκείται ερασιτεχνική και επαγγελματική αλιεία από ψαράδες της περιοχής, που έχουν κτίσει αρκετές καλύβες πάνω στην ακτή, κάποιες από τις οποίες διατηρούν παραδοσιακά δομικά στοιχεία.

Πουλιά στις εκβολές του Γαλλικού

Η βιοποικιλότητα του κάτω ρου του Γαλλικού είναι αξιοσημείωτη και φτάνει τα 254 είδη. Σε μεγάλο βαθμό, οι εκβολές του ποταμού μοιράζονται την ποικιλότητα ειδών του έλους Καλοχωρίου, με το οποίο εφάπτονται. Έτσι, όλα τα είδη της περιοχής του Καλοχωρίου καταγράφονται και εδώ, συν τα πουλιά που τρέφονται ή κυνηγούν στα χωράφια της ενότητας, όπως το Διπλοσάινο, η Τυτώ και ο Βαλτόμπουφος ή τα θαλασσοπούλια που προτιμούν τον πιο ανοιχτό ορίζοντα του κέντρου του Θερμαϊκού.

Επίσης, οι εσωτερικές λίμνες φιλοξενούν κάποια παρυδάτια που επιλέγουν ήσυχες ζώνες, μακριά από την παρουσία ανθρώπων, όπως ο Κόκκινος και ο Τρίχρωμος Φαλαρόποδας, η Θωρακωτή Σκαλίδρα και το Μικρομπεκάτσινο, η Μικροπουλάδα και η Στικτοπουλάδα, καθώς και ορισμένα υδρόβια, όπως η Μαυρόπαπια, η Μαριλόπαπια, ο Νανοπρίστης, η Σταχτόχηνα, Ασπρομέτωπη Χήνα, η Κοκκινόχηνα και ο Αγριόκυκνος.

Αντίστοιχα, τα στρουθιόμορφα που συναντάμε εδώ και δεν θα τα δούμε στο Καλοχώρι είναι είδη που συχνάζουν ή τρέφονται στις δεντροστοιχίες, τα καλάμια ή τα χωράφια, στοιχεία που λείπουν από το έλος. Τέτοια είδη είναι η Κεδρότσιχλα και ο Χειμωνόσπινος.

Τέλος, η καταγραφή σπάνιων ειδών όπως το Χιονοτσίχλονο και η Κιτροσουσουράδα σχετίζεται ίσως με το ότι η ζώνη της εκβολής δέχεται μεγάλη πυκνότητα καταγραφών από έμπειρους ερευνητές και φωτογράφους.

Περιήγηση στις εκβολές του Γαλλικού

Λόγω των αποστραγγιστικών έργων που αποκόπτουν τις δύο πλευρές του ποταμού, οι εκβολές του Γαλλικού είναι προσπελάσιμες οδικά μόνο περιμετρικά. Παράλληλα, λογω της διαμόρφωσης της κοίτης, το πιο ενδιαφέρον μέρος της ενότητας, οι εσωτερικές λίμνες και οι αλμυρόβαλτοι δεν είναι ορατά από την περίμετρο.

Έτσι, ο οδικός κύκλος που προτείνουμε στον πιο κάτω χάρτη εστιάζει κυρίως στο γεωργικό τοπίο και στα κανάλια. Η όδευση περνά από την εκβολή του ποταμού, όπου τρέφεται ένα πλήθος από πουλιά, που ανήκουν σε τουλάχιστον 10 είδη. Τα άτομα αυτά είναι πλήρως εξοικειωμένα με τον άνθρωπο και χαρίζουν ιδανικές συνθήκες παρατήρησης και φωτογράφισης.

Αν θέλει να μπει κανείς στις εσωτερικές λίμνες και να φτάσει στα παλιά ξύλινα παρατηρητήρια, θα χρειαστεί να περπατήσει στο ασταθές πεδίο των αλμυρόβαλτων και ελών του δέλτα. Τα δυο μονοπάτια που απεικονίζονται στο χάρτη ακολουθούν ντορούς που πατήθηκαν παλιότερα από οχήματα και σήμερα χρησιμοποιούνται από τα ζώα των εγγύς κτηνοτροφικών μονάδων. Η πρόσβαση στα παρατηρητήρια και τις λίμνες δεν είναι ασφαλής παρά στην ξηρή περίοδο.

Μερικές ιδέες για τη φωτογραφία φύσης στο δέλτα του Γαλλικού περιλαμβάνονται στο λήμμα Φωτογραφία φύσης στο δέλτα του Γαλλικού.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος