Ε.Π. Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα & Αλυκής Κίτρους

Δέλτα Αλιάκμονα

Ο Αλιάκμονας είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος (297 χλμ.) ανάμεσα στους ποταμούς που πηγάζουν στην Ελλάδα.

Ο ποταμός ξεκινά από το Γράμμο (κύρια πηγή Πεντάβρυσο) και αφού περάσει πολύ κοντά από τη λίμνη της Καστοριάς, όπου δέχεται τα νερά του Λαδοπόταμου, στρέφεται προς τα νότια διασχίζοντας αρχικά τα βουνά και τους λόφους των Γρεβενών, όπου παραλαμβάνει την Πραμόριτσα και το Βενέτικο. Περνά ανάμεσα στα Βέντζια και τη Βουνάσα και παγιδεύεται σε δυο διαδοχικά φράγματα, του Ιλαρίωνα και του Πολύφυτου. Στη συνέχεια, σχηματίζει μια βαθιά χαράδρα ανάμεσα στο Βέρμιο και τα Πιέρια και αφού σταθμεύσει στους ταμιευτήρες των υδροηλεκτρικών Σφηκιάς και Ασωμάτων, μπαίνει στον αρδευτικό ταμιευτήρα της Αγίας Βαρβάρας.

Κατάντι της Βέροιας, κοντά στο χωριό Κουλούρα, ο Αλιάκμονας δέχεται ένα μέρος της παροχής του ποταμού Μογλενίτσα μέσω ενός ρυθμιστικού έργου που τροφοδοτεί επίσης ένα μεγάλο κανάλι που λέγεται Τάφρος 66. Η Τάφρος 66 ακολουθεί ανεξάρτητη πορεία από τον Αλιάκμονα, κάνοντας μεγάλους ελιγμούς ανάμεσα στα πεδινά χωριά, συγκεντρώνοντας τις παροχές των αποστραγγιστικών καναλιών και εξυπηρετώντας την άρδευση μιας τεράστιας αγροτικής ζώνης.

Νότια του χωριού Πρασινάδα, έχει δημιουργηθεί μια ακόμα τάφρος, που συμβάλει στην αποστράγγιση της ζώνης κατάντι της εθνικής οδού. Η τάφρος αυτή, που έχει χαρακτηριστικά μικρού ποταμού, οδεύει παράλληλα με τον κορμό του Αλιάκμονα και τελικά, λίγο πριν πέσει στη θάλασσα, δέχεται και τα νερά της Τάφρου 66. Η εκβολή της, που μοιάζει με του Λουδία, φιλοξενεί μια μικρή αλιευτική δραστηριότητα.

Μετά την Κουλούρα, ο κύριος ρους του Αλιάκμονας διατρέχει τον κάμπο και καταλήγει στον κάτω Θερμαϊκό, κοντά στη Νέα Αγαθούπολη, όπου σχηματίζει ένα εκτενές δέλτα. Οπωσδήποτε, στους διαδοχικούς ταμιευτήρες, στα ανάντη, κατακρατείται το μεγαλύτερο ποσοστό των φερτών υλών και έτσι η αναγέννηση του δέλτα έχει ατονήσει.

Στο τελευταίο τμήμα, η κοίτη του Αλιάκμονα μαιάνδριζε και άλλαζε πορεία έντονα, προκαλώντας πλημμύρες και καταστροφές. Σήμερα η κοίτη είναι πάγια και πλαισιωμένη με ψηλά αναχώματα, που την συνοδεύουν μέχρι τις εκβολές. Στο τμήμα αυτό, τα αναχώματα φέρουν ωραίες δενδροστοιχίες από πολύ ψηλές λεύκες.

Το τοπίο εκατέρωθεν του κάτω ρου του Αλιάκμονα είναι καθαρά γεωργικό και αξιοποιείται στο σύνολό του με αροτριαίες καλλιέργειες, κυρίως ορυζώνες. Το καθεαυτό ποτάμι είναι ελεύθερο οχλήσεων και μάλλον δυσπρόσιτο. Το δέλτα, σήμερα πολύ μικρότερο από το ιστορικό μέγεθός του, είναι απροσπέλαστο οδικά.

Τα πουλιά του Αλιάκμονα

Χάρη στη δυσκολία πρόσβασης και στην περιορισμένη ανθρώπινη παρουσία, το δέλτα του Αλιάκμονα φιλοξενεί πολλά είδη άγριας ζωής, μεταξύ των οποίων πολλά αρπακτικά και μεγάλους αριθμούς από σπάνια και απειλούμενα παρυδάτια και υδρόβια πουλιά. Στους λασπόβαλτους και στις λόχμες κυνηγούν και κρύβονται τσακάλια και λύκοι, ενώ στα έλη ζουν μεγάλοι αριθμοί ερπετών και αμφιβίων.

Για τα πουλιά, το δέλτα του Αλιάκμονα αποτελεί αναμφίβολα ένα φυσικό άβατο, αδιατάρακτο από κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα και παρουσία. Ακόμα και η ορνιθολογική έρευνα συχνά περιορίζεται στα βατά τμήματα του μεγάλου αυτού χώρου και έτσι πιθανόν η εικόνα των περίπου 200 ειδών που μας μεταφέρει δεν είναι πλήρης, αρκεί ωστόσο για να διαπιστώσουμε ότι όλοι οι μεγάλοι ιπτάμενοι θηρευτές (Βασιλαετός, Θαλασσαετός, Στικταετός, Κραυγαετός, Ψαραετός, Αετογερακίνα, Σφηκιάρης, Πετρίτης, Μπούφος, Χουχουριστής) κουρνιάζουν ή και φωλιάζουν στις δενδροστοιχίες και κυνηγούν στις στέπες της περιοχής.

Παρόλη τη δύσκολη πρόσβαση στο καθεαυτό δέλτα, έχουν καταγραφεί πολλά είδη ασυνήθιστων γλάρων (Νανόγλαρος, Μουστακογλάρονο, Μαυρογλάρονο, Αργυρογλάρονο, Γελογλάρονο).

Στα χωράφια, εκτός από Καλημάνες και Βροχοπούλια, τρέφονται και αρκετοί Γερανοί και Χαλκόκοτες, ενώ στα μικροπούλια έχει αναφερθεί και η Λευκόφτερη Σιταρήθρα. Στους απέραντους λασπότοπους του δέλτα κυκλοφορούν όχι μόνο οι αναμενόμενοι τρύγγες και σκαλίδρες, αλλά και οι λιγότερο συνηθισμένοι, όπως η Ραβδοσκαλίδρα, ο Βαλτότρυγγας και ο Ρωσότρυγγας.

Οι εκτεταμένες δενδροστοιχίες συντηρούν έναν εύλογο αριθμό από δρυοκολάπτες (Πράσινος, Σταχτής και Βαλκανικός Δρυοκολάπτης, Πευκοδρυοκολάπτης και Νανοδρυοκολάπτης), ενώ φαίνεται ότι εκτός από Φάσσες και Φασσοπερίστερο, φιλοξενούν και λίγα Ελατοτρύγονα. Στον υπόροφο κρύβονται Χρυσοτσίχλονα και Ελατοτσίχλονα.

Περιήγηση στο δέλτα του Αλιάκμονα

Η περιήγηση στο χώρο του δέλτα του Αλιάκμονα βασίζεται στο πλούσιο αγροτικό οδικό δίκτυο και στα αναχώματα. Αισθητικά, πιο ενδιαφέρον είναι το βορινό ανάχωμα του κάτω ρου (δηλαδή, καθώς κινούμαστε προς τα κατάντη, να έχουμε το ποτάμι στα δεξιά μας), μια διαδρομή που χαρίζει όμορφα τοπία, αρκετά είδη πουλιών και πολλές χρωματικές εκπλήξεις, ανάλογα την εποχή (φθινόπωρο !) και την ώρα (ξημέρωμα !). Η πορεία φαίνεται με κόκκινο σύμβολο στο χάρτη.

Αν έχετε όρεξη για περπάτημα - οπόταν η συγκέντρωση και η διάρκεια ανοίγει άλλη προοπτική του τόπου - μπορείτε από το τέλος της οδικής διαδρομής να συνεχίσετε σε πιο δύσβατο δρόμο προς τα παλιά, εγκαταλελειμένα σήμερα, μαντριά του δέλτα. Η διαδρομή αποτυπώνεται με πράσινο σύμβολο.

Περισσότερα για τη φωτογράφιση πουλιών στον κάτω ρου και το δέλτα του Αλιάκμονα θα βρείτε στο λήμμα Φωτογραφία φύσης στο δέλτα του Αλιάκμονα.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος