Η φύση του Παρνασσού

Τα πουλιά του Παρνασσού

Ο Παρνασσός είναι ένας μεγάλος ορεινός όγκος, με σημαντική υψομετρική κλιμάκωση και έντονο μωσαϊκό βιοτόπων και καταστάσεων.

Οι βιότοποι του Παρνασσού

Συγκεκριμένα, ο Παρνασσός ξεκινά, τόσο από τα ανατολικά, όσο και από τα δυτικά, από το ύψος των πεδινών βιοτόπων, που αλλού διατηρούν την αρχική μορφή τους και αλλού έχουν μετατραπεί σε ελαιώνες και αροτριαίες καλλιέργειες. Πάνω από τα φρύγγανα και τις καλλιέργειες και μέχρι τη βάση του ορεινού δάσους, απλώνεται ένας συμπαγής και ολοένα πιο πυκνός θαμνώνας, που κατά τόπους φιλοξενεί παρόχθιες ενότητες ή συστάδες δρυών.

Στα βόρεια και τα νότια το βουνό συνέχεται με τη Γκιώνα και την Κίρφη αντίστοιχα, σε υψόμετρα που αντιστοιχούν στη συνέχεια του ορεινού δάσους. Η μοροφολογία και των τεσσάρων όψεων του Παρνασσού καθορίστηκε από την ένταση μεγάλων τεκτονικών διεργασιών, όπως εκφράστηκαν μέσα από τις αντίστοιχες ρηγματογενείς υφέσεις του Βοιωτικού Κηφισσού, του Πλειστού, της Άμφισσας και της Γκιώνας και είναι κατάστικτη από μεγάλες ορθοπλαγιές.

Τα εσωτερικά ανάγλυφα του Παρνασσού, πάνω από τα 1000 μ., χαρακτηρίζονται από την παρουσία ενός εκτεταμένου καρστικού πεδίου. Οι καρστικές διαμορφώσεις είναι πιο έντονες στη ζώνη των μεγάλων κορυφών, δηλαδή σε υψόμετρα πάνω από 2000 μ. και σε ένα χαμηλότερο επίπεδο, στην περιοχή του Δυτικού Παρνασσού, όπου διαμορφώνεται ένα ουσιαστικά συνεχές καρστικό τοπίο. Μεγαλύτερη καρστική λεκάνη είναι αυτή του Λιβαδιού Αράχωβας, όπου παρόλη τη σήραγγα εκροής, σχηματίζεται πάντα μια μεγάλη, αν και εποχική, ορεινή λίμνη.

Το ορεινό δάσος αποτελείται από κωνοφόρα: κυρίως από κεφαλονίτικο έλατο, με μικρές συστάδες φυτευμένων μαυρόπεκων. Το μωσαϊκό δάσους-ανοιγμάτων είναι έντονο σε όλη την έκταση του βουνού, δημιουργώντας μια ατελείωτη ακμή μεταβατικών συνθηκών, πλούσια σε ευκαιρίες γονιμότητας και θήρευσης.

Πάνω από το δασοόριο - που μέχρι πρόσφατα επηρεαζόταν από την κτηνοτροφία και τώρα καθορίζεται από τα χιονοδρομικά κέντρα - απλώνεται μια γυμνή ζώνη με κλιματικές συνθήκες και βλάστηση που αντιστοιχεί σε αλπικούς βιοτόπους. Αν και φαινομενικά φτωχή, η ζώνη αυτή έχει εύφορα εδάφη, εκρηκτική ανθοφορία και οργιώδη άγρια ζωή, τόσο στον ουρανό, όσο και κάτω από τη γη

Ως άθροισμα των πιο πάνω συστατικών και παράλληλα άμεσα συνδεδεμένος με την οροσειρά της Πίνδου, ο Παρνασσός φιλοξενεί μια πολύ πλούσια πανίδα μεγάλων και μικρών πουλιών.

Έτσι, εδώ συναντάμε πάνω από 130 είδη πουλιών, τυπικά των ορεινών οικοσυστημάτων. Ο πιο κάτω πίνακας συνοψίζει τις μέχρι τώρα παρατηρήσεις και αναφορές.

Αρπακτικά

Χάρη στην ποικιλία οικοτόπων, αλλά και της κομβικής θέσης του στο σύστημα θερινών βοσκοτόπων και χειμαδιών της Φωκίδας και της Βοιωτίας, ο Παρνασσός ήταν ανέκαθεν μια περιοχή σημαντική για τα αρπακτικά πουλιά και ειδικά τα πτωματοφάγα. Σήμερα, μαζί με τη συρρίκνωση της ημινομαδικής κτηνοτροφίας, έχουν εκλείψει τα όρνια, οι λίγοι μαυρόγυπες και οι γυπαετοί και έτσι τα μεγάλα πουλιά που αναπαράγονται στο βουνό είναι μόνο οι Σπιζαετοί και Φιδαετοί, και από τα μεγάλα νυχτόβια αρπακτικά, ο Μπούφος και ο Χουχουριστής. Μεταξύ των μικρότερων αρπακτικών θα δούμε Βραχοκιρκίνεζα, Γερακαετοί, Γερακίνες και Σφηκιάρηδες, ενώ στις μεγάλες ορθολαγιές θα βρούμε Πετρίτες. Ο Χρυσαετός, αν και δεν φωλιάζει πια στις ορθοπλαγιές των Δελφών, όπως παλιότερα, εξακολουθεί να επισκέπτεται την περιοχή: πρόκειται κυρίως για νεαρά πουλιά σε αναζήτηση νέων επικρατειών.

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Χρυσαετός	Golden eagle	Aquila chrysaetos
Φιδαετός	Short-toed snake eagle	Circaetus gallicus
Γερακίνα	Common buzzard	Buteo buteo
Αετογερακίνα	Long-legged buzzard	Buteo rufinus
Σφηκιάρης	European honey buzzard	Pernis apivorus
Διπλοσάινο	Eurasian goshawk	Accipiter gentilis
Ξεφτέρι (Τσιχλογέρακο)	Eurasian sparrowhawk	Accipiter nisus
Σαΐνι	Levant sparrowhawk	Accipiter brevipes
Πετρίτης	Peregrine falcon	Falco peregrinus
Βραχοκιρκίνεζο	Kestrel	Falco tinnunculus
Κιρκινέζι	Lesser kestrel	Falco naumanni
Μαυροπετρίτης	Eleonora's falcon	Falco eleonorae
Μαυροκιρκίνεζο	Red-footed falcon	Falco vespertinus
Λιβαδόκιρκος	Montagu's harrier	Circus pygargus

Νυχτοπούλια

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Αιγωλιός	Boreal owl	Aegolius funereus
Μπούφος	Eagle owl	Bubo bubo
Νανόμπουφος	Long-eared owl	Asio otus
Κουκουβάγια	Little Owl	Athene noctua
Χουχουριστής	Tawny Owl	Strix aluco
Γκιώνης	Scops Owl	Otus scops

Γλάροι & γλαρόνια

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Ασημόγλαρος της Μεσογείου	Yellow Legged Gull	Larus michahellis

Δρυοκολάπτες

Τουλάχιστον πέντε είδη δρυοκολαπτών (Πράσινος, Πευκοδρυοκολάπτης, Μεσαίος, Λευκονώτης και Μαύρος Δρυοκολάπτης) φωλιάζουν στα δάση του Παρνασσού. Ο Βαλκανικός Δρυοκολάπτης και ο Νανοδρυοκολάπτης ενδημούν στην ημιορεινή εγγύς ζώνη της Βοιωτίας, ενώ ο Στραβολαίμης εμφανίζεται στα χαμηλά το καλοκαίρι.

Βαλκανικός Δρυοκολάπτης

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Μαύρος Δρυοκολάπτης	Black woodpecker	Dryocopus martius
Πράσινος Δρυοκολάπτης	European green woodpecker	Picus viridis
Λευκονώτης Δρυοκολάπτης	White-backed woodpecker	Dendrocopos leucotos
Πευκοδρυοκολάπτης	Great spotted woodpecker	Dendrocopos major
Μεσαίος Δρυοκολάπτης	Middle spotted woodpecker	Leiopicus medius
Syrian woodpecker	Dendrocopos syriacus
Νανοδρυοκολάπτης	Lesser spotted woodpecker	Dryobates minor
Στραβολαίμης	Eurasian wryneck	Jynx torquilla

Κορακοειδή

Πάνω από το δασοόριο, θα δούμε Κιτρινοκαλιακούδες, μαζί με Κόρακες, Πετροπέρδικες, Χιονοψάλτες, Σταχτοπετρόκληδες, Τοιχοδρόμους και Χιονάδες.

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κόρακας	Raven	Corvus corax
Κουρούνα	Carrion crow	Corvus cornix
Κάργια	Western jackdaw	Corvus monedula
Κίσσα	Eurasian jay	Garrulus glandarius
Καρακάξα	Eurasian magpie	Pica pica
Κιτρινοκαλιακούδα	Alpine chough	Pyrrhocorax graculus
Ψαρόνι	Common starling	Sturnus vulgaris

Κορακιόμορφα

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Μελισσοφάγος	European bee-eater	Merops apiaster
Τσαλαπετεινός	Eurasian hoopoe	Upupa epops

Περιστερόμορφα

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Δεκαοχτούρα	Eurasian collared dove	Streptopelia decaocto
Τρυγόνι	European turtle dove	Streptopelia turtur
Φάσσα	Common wood pigeon	Columba palumbus
Αγριοπερίστερο	Rock dove	Columba livia

Χελιδόνια & σταχτάρες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Σπιτοχελίδονο	Western house martin	Delichon urbicum
Σταβλοχελίδονο	Barn swallow	Hirundo rustica
Μιλτοχελίδονο	Red-rumped swallow	Cecropis daurica
Βραχοχελίδονο	Eurasian crag martin	Ptyonoprogne rupestris
Βουνοσταχτάρα	Alpine swift	Tachymarptis melba
Σταχτάρα	Common swift	Apus apus
Ωχροσταχτάρα	Pallid swift	Apus pallidus

Ορνιθόμορφα

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Πετροπέρδικα	Rock partridge	Alectoris graeca
Ορτύκι	Common quail	Coturnix coturnix

Κούκοι

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κούκος	Common cuckoo	Cuculus canorus

Σπίζες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Καρδερίνα	European goldfinch	Carduelis carduelis
Σπίνος	Eurasian chaffinch	Fringilla coelebs
Χειμωνόσπινος	Brambling	Fringilla montifringilla
Χιονόστρουθος	White-winged snowfinch	Montifringilla nivalis
Χιονάδα	Horned lark	Eremophila alpestris
Σταυρομύτης	Red crossbill	Loxia curvirostra
Φανέτο	Common linnet	Linaria cannabina
Σκαρθάκι	European serin	Serinus serinus
Φλώρος	European greenfinch	Chloris chloris
Λούγαρο	Eurasian siskin	Spinus spinus
Κοκκοθραύστης	Hawfinch	Coccothraustes coccothraustes
Πύρρουλας	Eurasian bullfinch	Pyrrhula pyrrhula

Τσίχλες

Τον χειμώνα καταφτάνουν, επίσης, σμήνη από Τσίχλες, Τσαρτσάρες (Γερακότσιχλες) και Κοκκινότσιχλες.

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Τσαρτσάρα	Mistle thrush	Turdus viscivorus
Κεδρότσιχλα	Fieldfare	Turdus pilaris
Τσίχλα	Song thrush	Turdus philomelos
Κοκκινότσιχλα	Redwing	Turdus iliacus
Κότσυφας	Common blackbird	Turdus merula
Γαλαζοκότσυφας	Blue rock thrush	Monticola solitarius
Χιονοκότσυφας	Ring ouzel	Turdus torquatus
Πυρροκότσυφας (Πετροκότσυφας)	Common rock thrush	Monticola saxatilis

Τσιχλόνια

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Τσιφτάς	Corn bunting	Emberiza calandra
Βλαχοτσίχλονο	Ortolan bunting	Emberiza hortulana
Βουνοτσίχλονο	Rock bunting	Emberiza cia
Σιρλοτσίχλονο	Cirl bunting	Emberiza cirlus

Σπουργίτια

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Σπιτοσπουργίτης	House sparrow	Passer domesticus
Δεντροσπουργίτης	Eurasian tree sparrow	Passer montanus
Χωραφοσπουργίτης	Spanish sparrow	Passer hispaniolensis
Πετροσπουργίτης	Rock sparrow	Petronia petronia

Κεφαλάδες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Αετομάχος	Red backed shrike	Lanius collurio
Κοκκινοκεφαλάς	Woodchat shrike	Lanius senator

Σουσουράδες & Κελάδες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Λευκοσουσουράδα	White Wagtail	Motacilla alba
Σταχτοσουσουράδα	Grey Wagtail	Motacilla cinerea
Κιτρινοσουσουράδα	Western Yellow Wagtail	Motacilla flava
Ωχροκελάδα	Tawny pipit	Anthus campestris
Νεροκελάδα	Water pipit	Anthus spinoletta
Λιβαδοκελάδα	Meadow pipit	Anthus pratensis
Δεντροκελάδα	Tree pipit	Anthus trivialis

Κορυδαλλοί

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κατσουλιέρης	Crested lark	Galerida cristata
Σιταρήθρα	Eurasian skylark	Alauda arvensis
Δεντροσταρήθρα	Woodlark	Lullula arborea
Μικρογαλιάντρα	Greater short-toed lark	Calandrella brachydactyla

Παπαδίτσες, τσομπανάκοι και συγγενή

Παλαιότερα στα ελατοδάση του Παρνασσού είχε καταγραφεί η παρουσία της Λοφιοπαπαδίτσας, θέση που θεωρείτο το νοτιότερο ευρωπαϊκό σημείο σημείο της εξάπλωσής της. Αντίστοιχα, είχε καταγραφεί φώλιασμα Χρυσοτσίχλονoυ, σε ένα γεωγραφικό πλάτος που επίσης αποτελεί το νοτιότερο ευρωπαϊκό σημείο αναπαραγωγής του είδους. Οι δύο αυτές παρατηρήσεις δεν έχουν επιβεβαιωθεί πρόσφατα.

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Καλόγερος	Great tit	Parus major
Ελατοπαπαδίτσα	Coal tit	Periparus ater
Αιγίθαλος	Long-tailed tit	Aegithalos caudatus
Γαλαζοπαπαδίτσα	Eurasian blue tit	Cyanistes caeruleus
Κλειδωνάς	Sombre tit	Poecile lugubris
Τοιχοδρόμος	Wallcreeper	Tichodroma muraria
Καμποδεντροβάτης	Short-toed treecreeper	Certhia brachydactyla
Βραχοτσοπανάκος	Western rock nuthatch	Sitta neumayer
Δεντροτσοπανάκος	Eurasian nuthatch	Sitta europaea
Τρυποφράχτης	Wren	Troglodytes troglodytes

Τσιροβάκοι, τριλιστές & βασιλίσκοι

Στα χαμηλότερα υψόμετρα συναντάμε μια μεγάλη ποικιλία από Φυλλοσκόπους, Τσιροβάκους, κοτσύφια, κελάδες κλπ.

Στη χαμηλή βλάστηση κρύβονται οι διάφοροι τσιροβάκοι του μεσογειακού θαμνώνα.

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κοκκινοτσιροβάκος	Eastern subalpine warbler	Curruca cantillans
Θαμνοτσιροβάκος	Common whitethroat	Curruca communis
Βουνοτσιροβάκος	Βουνοτσιροβάκος	Lesser Whitethroat	Curruca curruca
Αιγαιοτσιροβάκος	Rüpell's warbler	Curruca rueppelli
Μαυροτσιροβάκος	Sardinian warbler	Sylvia melanocephala
Μαυροσκούφης	Eurasian blackcap	Sylvia atricapilla
Μελωδοτσιροβάκος	Eastern Orphean warbler	Curruca crassirostris
Πυρροβασιλίσκος	Common firecrest	Regulus ignicapilla
Χρυσοβασιλίσκος	Goldcrest	Regulus regulus
Ψευταηδόνι	Cetti's warbler	Cettia cetti

Ψάλτες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Χιονοψάλτης	Alpine accentor	Prunella collaris
Θαμνοψάλτης	Dunnock	Prunella modularis

Φυλλοσκόποι

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Θαμνοφυλλοσκόπος	Willow warbler	Phylloscopus trochilus
Δασοφυλλοσκόπος	Wood warbler	Phylloscopus sibilatrix
Δεντροφυλλοσκόπος	Common chiffchaff	Phylloscopus collybita
Κιτρινόφρυδος Φυλλοσκόπος	Yellow-browed warbler	Phylloscopus inornatus

Αιγοθηλίδες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Γιδοβύζι	European nightjar	Caprimulgus europaeus

Μυγοχάφτες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Σταχτομυγοχάφτης	Spotted flycatcher	Muscicapa striata
Κρικομυγοχάφτης	Collared flycatcher	Ficedula albicollis
Καρβουνιάρης	Black redstart	Phoenicurus ochruros
Κοκκινούρης (Φοινίκουρος)	Common redstart	Phoenicurus phoenicurus
Σταχτοπετρόκλης	Northern wheatear	Oenanthe oenanthe
Ασπροκώλα (Ασπροκωλίνα)	Western black-eared wheatear	Oenanthe hispanica
Καστανολαίμης	Whinchat	Saxicola rubetra
Μαυρολαίμης	European stonechat	Saxicola rubicola
Κοκκινολαίμης	European robin	Erithacus rubecula
Αηδόνι	Common nightingale	Luscinia megarhynchos

Οριολίδες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Συκοφάγος	Eurasian Golden Oriole	Oriolus Oriolus

Φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
Επιμέλεια πίνακα: Λ. Σταύρακας