Η φύση της Δίρφυος

Τα πουλιά της Δίρφυος

Οι βιοτοποι της Διρφυος

Η Δίρφυ αποτελεί το ψηλότερο και πιο συμπαγές τμήμα μιας μεγάλης σειράς βουνών και λόφων, που σχηματίζουν τον κορμό της Κεντρικής Εύβοιας.

Το σύμπλεγμα των ορεινών αναγλύφων της Κεντρικής Εύβοιας ξεκινά στο νότο από την ύφεση Αλιβερίου-λίμνης Δύστου και υψώνεται σταδιακά μέχρι τη Σέτα στα 800μ., αφήνοντας ανατολικά τον Οκτωνιά (761 μ.) και δυτικά την ομάδα Σερβούνι (718 μ.) και Όλυμπος (1138 μ.).

Από τη Σέτα, ο ορεογραφικός άξονας συνεχίζει μέσω του Ξεροβουνίου προς την κυρίως Δίρφυ, ενώ μια σειρά μικρότερα βουνά, όπως τα Κοτύλαια όρη (1190 μ.) και το συγκρότημα της Σκοτεινής (1362 μ.) απλώνονται προς τα ανατολικά. Μετά το βόρειο αυχένα της Δίρφυος (Πορτίτσες) το ορεινό ανάγλυφο διατηρεί υψόμετρα πάνω από 1000 μ. στο συγκρότημα της Ταναΐδας (1176 μ.) και μετά στον Πυξαριά (1351 μ.), για να χαμηλώσει στο Πήλι.

Συνολικά, από τους λόφους του Αλιβερίου μέχρι το Πήλι, η θάλασσα λόφων και βουνών της Κεντρικής Εύβοιας έχει έκταση περίπου 1000 τετ. χλμ και μια περίμετρο 160 χλμ., χωρίς να συνυπολογίζουμε τα Σερβούνι, Όλυμπος και Οκτωνιάς.

Η περιοχή της Κεντρικής Εύβοιας, στην οποία δεσπόζει η Δίρφυς, αποτελεί μια πολύπτυχη ενότητα, που συντίθεται από τη στοχαστική παράθεση πολλών στοιχείων, όπως:

• μια απρόσιτη και απόκρημνη ακτογραμμή προς το Αιγαίο, όπου ανάμεσα σε μια αλληλουχία από κάθετα πρανή ύψους εκατοντάδων μέτρων παρεμβάλλονται λίγες αμμώδεις και χαλικώδεις παραλίες,


• απέραντες θαμνώδεις και φρυγανώδεις εκτάσεις από το ύψος της θάλασσας μέχρι τα 800 μ.,


• μικρές και διάσπαρτες συστάδες δρυών, συνήθως σε μίξη με άλλα φυλλοβόλα και ημιάγρια καρποφόρα


• μικρές και μεγαλύτερες συστάδες Χαλεπίου πεύκης, είτε αυτοφυείς, όπως στην περίμετρο της βάσης των βουνών, είτε φυτευμένες, όπως κοντά σε αρκετά χωριά,


• εν ενεργεία καλλιέργειες, κυρίως ελαιώνες και οπωροφόρα στη χαμηλή ζώνη, με πιο χαρακτηριστικό τον Κάμπο των Στοπώνων


• εγκαταλελειμένες καλλιέργειες σε παλιές πεζούλες, είτε κοντά στα ορεινά χωριά, είτε στη βάση των μεγάλων κορυφών, όπως στο Ξεροβούνι και πάνω από το Κόνισμα Στροπώνων,


• πολλές ρεματιές με μόνιμη ροή και πλούσια βλάστηση, συχνά με τη μορφή μικρών ποταμών, όπως το ρέμα των Στροπώνων και ο Χάβος Καμπιών


• βατά και απρόσιτα φαράγγια, που τα περισσότερα εκβάλλουν προς το Αιγαίο, σε περιοχές ακατοίκητες και απομονωμένες, όπως τα φαράγγια της Βύθουρης, της Πετάλης και των Στροπώνων


• μεγάλα συμπλέγματα ορθοπλαγιών, άλλοτε κεκλιμένων και διασπασμένων, όπως το Ξεροβούνι και άλλοτε κάθετων ή και αρνητικών, όπως στη Στενή, τα Μανίκια και αλλού,


• εκτεταμένα πετρολίβαδα μέσου υψομέτρου, ανάμεσα στα οποία μεγάλα καρστικά πλατώματα με χαοτική παράθεση εδαφικών και βραχωδών συστατικών,


• εκτεταμένα δάση ορεινών κωνοφόρων, δηλαδή κυρίως ελάτων και σε μικρότερο βαθμό μαυρόπευκων, που διατρέχονται από ενεργά ρυάκια και μόνιμες πηγές


• μεγάλες καρστικές λεκάνες με λιβάδια, άλλοτε με τη μορφή οριοθετημένων δολινών στα μέσα υψόμετρα και στις κορυφές και άλλοτε εκτεταμένα συστήματα με εσωτερική υδροφορία και καταβόθρες, όπως η Αμπουδιώτισα και η Σκοτεινή.

Αν κάποιοι από τους πιο πάνω βιότοπους είναι κοινοί στην Κεντρική Εύβοια, ορισμένοι, όπως οι συστάδες μαυρόπευκων, τα καρστικά πετρολίβαδα της ζώνης πάνω από τα 1000 μ. και οι καρστικές λεκάνες με λιβαδικούς πυθμένες, σπανίζουν στο νησί.

Το συνολικό μωσαϊκό των πιο πάνω στοιχείων συνθέτει ένα εξαιρετικό καταφύγιο για είδη πουλιών της παράκτιας, της πεδινής, της ημιορεινής και της ορεινής ζώνης.

Παράλληλα, η ιδιαίτερη γεωγραφική θέση του βουνού, καταμεσής ενός χερσαίου άξονα ανάμεσα σε δυο θάλασσες και πάνω στην όδευση της εαρινής ανόδου των πουλιών από τους τόπους διαχείμασης προς την ηπειρωτική Ελλάδα και τη Βαλκανική, αντισταθμίζει τη σχετική απομόνωση του όγκου και μετατρέπει τη Δίρφυ στο τρίτο - μετά την Κρήτη και την Κεφαλονιά - νησιωτικό σύστημα στην Ελλάδα με στοιχεία ορεινού περιβάλλοντος.

Παρόλο τον πλούτο φυσικών στοιχείων, η Δίρφυ και κυρίως η ανατολική πλευρά της παραμένει πρακτικά άγνωστη από πλευράς ορνιθολογικής διερεύνησης, κυρίως λόγω των δυσκολιών στην προσπέλαση και της απουσίας θέσεων πύκνωσης της ποικιλότητας. Έτσι, τόσο ο πιο κάτω κατάλογος, όσο και γενικότερα οι γνώσεις μας για την ορνιθοπανίδα της περιοχής είναι μάλλον ελλιπείς.

Τα πουλια της Διρφυος

Αρπακτικά

Στα βραχώδη τοπία της Δίρφυος θα δούμε αρκετές γερακίνες και βραχοκιρκίνεζα, στα δάση πετούν δεντρογέρακα, ξεφτέρια και διπλοσάινα, ενώ στα τοπία των κοιλάδων και των πετροπλαγιών θα δούμε το Φιδαετό (Circaetus gallicus), το Σπιζαετό (Hieraaetus fasciatus), το Σφηκιάρη (Pernis apivorus), τον Πετρίτη (Falco peregrinus) και τον Μαυροπετρίτη (Falco eleonorae). Πρόσφατα καταγράφηκε η παρουσία ενός νεαρού Χρυσαετού στα Μανίκια.

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Φιδαετός	Short-toed snake eagle	Circaetus gallicus
Γερακίνα	Common buzard	Buteo buteo
Σφηκιάρης	European honey buzzard	Pernis apivorus
Διπλοσάινο	Eurasian goshawk	Accipiter gentilis
Ξεφτέρι	Eurasian sparrowhawk	Accipiter nisus
Σαΐνι	Levant sparrowhawk	Accipiter brevipes
Πετρίτης	Peregrine falcon	Falco peregrinus
Βραχοκιρκίνεζο	Kestrel	Falco tinnunculus
Μαυροπετρίτης	Eleonora's falcon	Falco eleonorae
Δεντρογέρακο	Eurasian hobby	Falco subbuteo
Χειμωνόκιρκος	Hen harrier	Circus cyaneus

Νυχτοπούλια

Τα νυχτόβια αρπακτικά αντιπροσωπεύονται από τα είδη του βουνού, τον Μπούφο (Bubo bubo) και το Χουχουριστή (Strix aluco), αλλά και από τα συνήθη είδη της αγροτικής ζώνης, Γκιώνη (Otus scops), Κουκουβάγια (Athene noctua) και Τυτώ (Tyto alba).

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Μπούφος	Eagle owl	Bubo bubo
Χουχουριστής	Tawny Owl	Strix aluco
Κουκουβάγια	Little Owl	Athene noctua
Γκιώνης	Scops Owl	Otus scops
Τυτώ	Barn Owl	Tyto alba

Ερωδιοί

Στα μεγαλύτερα ρέματα της δυτικής πλευράς της Δίρφυος καταφεύγουν αρκετά πουλιά των στάσιμων ή ρεόντων νερών, όπως ο Κρυπτοτσικνιάς και ο Νεροκότσυφας.

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κρυπτοτσικνιάς	Squacco heron	Ardeola ralloides

Γλάροι & γλαρόνια

Ανάμεσα στα θαλασσοπούλια της ακτογραμμής του Αιγαίου, πιο συχνή είναι η παρουσία των μεγάλων γλάρων του πελάγους και του Θαλασσοκόρακα.

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Αρτέμης	Scopoli's shearwater	Calonectris diomedea
Ασημόγλαρος της Μεσογείου	Yellow Legged Gull	Larus michahellis
Αιγαιόγλαρος	Audouin's gull	Ichthyaetus audouinii

Κορμοράνοι

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Θαλασσοκόρακας	European shag	Gulosus aristotelis

Δρυοκολάπτες

Αν και εκτεταμένα, τα δάση της Δίρφυος, τόσο τα ημιορεινά, όσο και το ελατόδασος, δεν έχουν προσελκύσει τους δρυοκολάπτες και έτσι το μόνο μέλος της οικογένειας που έχει καταγραφεί είναι ο Στραβολαίμης. Η εικόνα αυτή αναπαράγει την κατάσταση των αντίστοιχου υψομέτρου βουνών της Στερεάς Ελλάδας, όπως ο Ελικώνας και ο Κιθαιρώνας.

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Στραβολαίμης	Eurasian wryneck	Jynx torquilla

Κορακοειδή

Παρόλο που το υψόμετρό τους δεν φτάνει ούτε τα 1800 μ., η Δέλφι και το Ξεροβούνι προσελκύουν 1-2 μικρά κοπάδια από Κιτρινοκαλιακούδες. Η παρουσία τους, μαζί με την καταγραφή του Χιονοψάλτη και του Χιονοπόντικα, επιβεβαιώνουν τη λειτουργία της κωνικής κορυφής ως μικρό αλπικό νησί μέσα σε ένα νησί.

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κόρακας	Raven	Corvus corax
Κουρούνα	Carrion crow	Corvus cornix
Κίσσα	Eurasian jay	Garrulus glandarius
Καρακάξα	Eurasian magpie	Pica pica
Κιτρινοκαλιακούδα	Alpine chough	Pyrrhocorax graculus

Κορακιόμορφα

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Μελισσοφάγος	European bee-eater	Merops apiaster
Τσαλαπετεινός	Eurasian hoopoe	Upupa epops

Περιστερόμορφα

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Δεκαοχτούρα	Eurasian collared dove	Streptopelia decaocto
Τρυγόνι	European turtle dove	Streptopelia turtur

Χελιδόνια & σταχτάρες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Σπιτοχελίδονο	Western house martin	Delichon urbicum
Σταβλοχελίδονο	Barn swallow	Hirundo rustica
Μιλτοχελίδονο	Red-rumped swallow	Cecropis daurica
Βραχοχελίδονο	Eurasian crag martin	Ptyonoprogne rupestris
Βουνοσταχτάρα	Alpine swift	Tachymarptis melba
Σταχτάρα	Common swift	Apus apus

Ορνιθόμορφα

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Πετροπέρδικα	Rock partridge	Alectoris graeca
Νησιώτικη Πέρδικα	Chukar partridge	Alectoris chukar

Κούκοι

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κούκος	Common cuckoo	Cuculus canorus

Σπίζες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Καρδερίνα	European goldfinch	Carduelis carduelis
Σπίνος	Eurasian chaffinch	Fringilla coelebs
Φανέτο	Common linnet	Linaria cannabina
Φλώρος	European greenfinch	Chloris chloris
Λούγαρο	Eurasian siskin	Spinus spinus

Τσίχλες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Τσαρτσάρα	Mistle thrush	Turdus viscivorus
Τσίχλα	Song thrush	Turdus philomelos
Κότσυφας	Common blackbird	Turdus merula
Γαλαζοκότσυφας	Blue rock thrush	Monticola solitarius

Τσιχλόνια

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Τσιφτάς	Corn bunting	Emberiza calandra
Σιρλοτσίχλονο	Cirl bunting	Emberiza cirlus

Σπουργίτια

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Σπιτοσπουργίτης	House sparrow	Passer domesticus

Κεφαλάδες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Αετομάχος	Red backed shrike	Lanius collurio

Σουσουράδες & Κελάδες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Λευκοσουσουράδα	White Wagtail	Motacilla alba
Σταχτοσουσουράδα	Grey Wagtail	Motacilla cinerea
Λιβαδοκελάδα	Meadow pipit	Anthus pratensis

Κορυδαλλοί

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κατσουλιέρης	Crested lark	Galerida cristata
Σιταρήθρα	Eurasian skylark	Alauda arvensis

Ποταμίδες & Στριτσίδες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Ωχροστριτσίδα	Olivaceous Warbler	Iduna pallida

Παπαδίτσες, τσομπανάκοι και συγγενή

Μέσα στο δάσος ακούγονται συνέχεια οι καμποδεντροβάτες, οι δεντροτσοπανάκοι, οι διάφορες παπαδίτσες και άλλα πουλιά του μικτού δάσους.

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Καλόγερος	Great tit	Parus major
Ελατοπαπαδίτσα	Coal tit	Periparus ater
Αιγίθαλος	Long-tailed tit	Aegithalos caudatus
Γαλαζοπαπαδίτσα	Eurasian blue tit	Cyanistes caeruleus
Καμποδεντροβάτης	Short-toed treecreeper	Certhia brachydactyla
Βραχοτσοπανάκος	Western rock nuthatch	Sitta neumayer
Δεντροτσοπανάκος	Eurasian nuthatch	Sitta europaea
Τρυποφράχτης	Wren	Troglodytes troglodytes

Τσιροβάκοι, τριλιστές & βασιλίσκοι

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Μαυροσκούφης	Eurasian blackcap	Sylvia atricapilla
Μαυροτσιροβάκος	Sardinian warbler	Curruca melanocephala
Βουνοτσιροβάκος	Lesser Whitethroat	Curruca curruca
Πυρροβασιλίσκος	Common firecrest	Regulus ignicapilla
Χρυσοβασιλίσκος	Goldcrest	Regulus regulus
Ψευταηδόνι	Cetti's warbler	Cettia cetti

Ψάλτες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Χιονοψάλτης	Alpine accentor	Prunella collaris
Θαμνοψάλτης	Dunnock	Prunella modularis

Φυλλοσκόποι

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Δεντροφυλλοσκόπος	Common chiffchaff	Phylloscopus collybita

Αιγοθηλίδες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Γιδοβύζι	European nightjar	Caprimulgus europaeus

Μυγοχάφτες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Σταχτομυγοχάφτης	Spotted flycatcher	Muscicapa striata
Καρβουνιάρης	Black redstart	Phoenicurus ochruros
Ασπροκωλίνα	Western black-eared wheatear	Oenanthe hispanica
Κοκκινολαίμης	European robin	Erithacus rubecula
Αηδόνι	Common nightingale	Luscinia megarhynchos

Νεροκότσυφες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Νεροκότσυφας	White-throated dipper	Cinclus cinclus

Κείμενο & φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος