Η φύση της Κεντρικής Εύβοιας

Η χλωρίδα της Κεντρικής Εύβοιας

Γνωρίστε είδη φυτών

Η Εύβοια χαρακτηρίζεται από μία αξιόλογη χλωριδική ποικιλότητα, καθώς φιλοξενεί μια μεγάλη ποικιλία βιοτόπων, αλλά και πετρωμάτων, με συμμετοχή και οφιολιθικών πετρωμάτων, τα οποία είναι γνωστά για τις χλωριδικές ιδιαιτερότητές τους.

Επιπλέον, η Εύβοια βρίσκεται στο σταυροδρόμι μεταξύ διαφορετικών φυτογεωγραφικών περιοχών, όπως η ηπειρωτική Ελλάδα και η περιοχή του Αιγαίου. Τελικά, το μεγάλο νησί διεκδικεί 39 ενδημικά είδη, εκ των οποίων τα 20 είναι τοπικά ενδημικά της Κεντρικής Εύβοιας, όπου βρίσκεται και η Δίρφυς.

Η ευρύτερη περιοχή της Δίρφυος, μαζί με το Ξηροβούνι και τις υπώρειές τους κρύβουν πολλούς χλωριδικούς θησαυρούς. Έχουν καταγραφεί τα πιο κάτω τοπικά ενδημικά της Δίρφυος:

• Asperula euboea, στα χαμηλά και μεσαία υψόμετρα της Δίρφυος
• Asperula suffruticosa, στην κορυφή Δέλφι σε υψόμετρο 1000-1700 μ.
• Campanula constantini, σε ασβεστολιθικά πρανή και σχισμές βράχων στη Δίρφυ και το Ξεροβούνι, σε υψόμετρο 450-1600 μ
• Campanula cymaea, στις ακτές προς το Αιγαίο, στην περιοχή της Κύμης
• Cruciata taurica subsp. euboea, σε υψόμετρο 1000-1700 μ.
• Minuartia dirphya, σε οφιολιθικά πετρώματα, σε υψόμετρο 900-1000 μ στις βόρειες κλιτύες της Δίρφυος
• Silene dirphya, σε σχισμές ασβεστολιθικών βράχων, σε υψόμετρο 1550-1740 μ.

Επιπλέον, έχει καταγραφεί το ενδημικό της Δίρφυος και της Εύβοιας Allium dirphianum, όπως και το ακριβοθώρητο Allium calamarophilon, που δεν έχει ξαναβρεθεί ποτέ μετά την αρχική περιγραφή του το 1981.

Περίπου δέκα ακόμα είδη και υποείδη ενδημικά της Εύβοιας εντοπίζονται στη ζώνη των μεσαίων και μεγάλων υψομέτρων.

Το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η χλωρίδα, δηλαδή οι διάφοροι τύποι βλάστησης της Κεντρικής Εύβοιας αναλύονται στο κεφάλαιο Η βλάστηση της Κεντρικής Εύβοιας.

Τα φυτά των κορυφών της Δίρφυος και του Ξεροβουνίου

Μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα φυτά στη ζώνη των κορυφών είναι:

• Achillea holosericea, βαλκανικό ενδημικό είδος
• Bolanthus graecus, ελληνικό ενδημικό
• Centaurea attica subsp. attica, ενδημικό της Στερεάς Ελλάδας
• Cerastium candidissimum, ελληνικό ενδημικό των μεγάλων υψομέτρων
• Corydalis solida, κυρίως στα βραχολίβαδα της ανώτερης ζώνης
• Crepis incana, ελληνικό ενδημικό είδος (Στερεά Ελλάδα, Εύβοια και Πελοπόννησος)
• Crocus nivalis, τυπικός κρόκος των βουνών
• Dianthus biflorus, ενδημικό της Ελλάδας
• Dianthus diffusus, βαλκανικό ενδημικό είδος
• Euphorbia deflexa, ενδημικό της Ελλάδας

• Fritillaria euboeica, ενδημικό της Εύβοιας και ένα από τα σπανιότερα φυτά της: είναι γνωστές μόλις πέντε θέσεις, από τις οποίες οι τέσσερις στην ανώτερη ζώνη των ευβοϊκών βουνών Δίρφυς, Καντήλι, Πυξαριάς και Ξηρόν όρος
• Fritillaria graeca, παρούσα σε σάρες και πετρότοπους
• Geranium macrorrhizum, τυπικό γεράνι των βράχων
• Hypericum olympicum, είδος της Βαλκανικής και της Ανατολίας
• Pterocephalus perennis, είδος των βουνών της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Αλβανίας
• Rindera graeca, δυσεύρετο ενδημικό της Ελλάδας
• Scilla subnivalis, πρώιμη παρουσία της ανώτερης υψομετρικής ζώνης
• Sideritis euboea, ενδημικό της ανώτερης ζώνης της Δίρφυος, του Ξεροβουνίου και της Όχης
• Verbascum delphicum, ενδημικό της Ελλάδας (Στερεά Ελλάδα, Εύβοια, Πελοπόννησος)

Η εικόνα της βλάστησης των κορυφών της Δίρφυος συζητιέται στο λήμμα Από το δασοόριο μέχρι τις κορυφές.

Τα χασμόφυτα της Δίρφυος

Η περιοχή της Δίρφυος έχει πολλές μεγάλες και βαθιές χαράδρες, κατά μήκος των οποίων συναντάμε σύντομους ή μεγαλύτερους φαραγγώδεις σχηματισμούς, όπως το Φαράγγι Αγάλης, το Φαράγγι Στροπώνων, το Φαράγγι της Βύθουρης και το Φαράγγι Πετάλης.

Σε όλους αυτούς τους σχηματισμούς, αλλά και σε αναρίθμητες θέσεις στα κάθετα πρανή των δρόμων ή στα απέραντα παράκτια βραχοτόπια, θα συναντήσουμε τα ιδιαίτερα χασμόφυτα της Εύβοιας. Τα είδη αυτά είναι συνήθως εξαιρετικά σπάνια, καθώς αποτελούν προσαρμογές της ειδογένεσης, που τελέστηκαν στο νησιωτικό χώρο και μάλιστα στο πλέον απομονωμένο περιβάλλον της αιγαιακής ακτής.

Τα βασικά είδη που συναντάμε στα βράχια αυτά είναι τα πιο κάτω:

• Aubrieta scyria, ενδημικό της Στερεάς Ελλάδας, της Εύβοιας και της Σκύρου
• Alkanna graeca subsp. graeca, ελληνικό ενδημικό
• Campanula constandini, ενδημικό της Κεντρικής Εύβοιας
• Campanula incurva, ελληνικό ενδημικό
• Cephalaria flava subsp. setulifera, ενδημικό Στερεάς Ελλάδας, Πελοποννήσου και Σποράδων
• Hypericum fragile, ενδημικό της Κεντρικής και Βόρειας Εύβοιας (φαράγγι Αγάλης, περιοχή Μανικίων, όρος Κανδήλι)

• Linum leucanthum, ενδημικό της Αττικής, Κεντρικής Εύβοιας και των Β. Σποράδων
• Malcolmia macrocalyx subsp. scyria, στενο-ενδημικό υποείδος της ελληνικής ενδημικής Malcolmia macrocalyx (Εύβοια, Σκύρος και Άνδρος)
• Plocama calabrica
• Ptilostemon chamaepeuce
• Saxifraga rotundifolia subsp. chrysosplenifolia, χαρακτηριστικό φυτό των υγρών βράχων του μεσαίου υψομέτρου
• Scrophularia heterophylla
• Scutellaria goulimyi, ενδημικό της Εύβοιας
• Silene fabaria, μια ανατολικο-μεσογειακή σειληνή
• Stachys tetragona, ενδημικό της Εύβοιας και των Σποράδων
• Viola odorata, τυπική βιόλα των ρεματιών

Το λήμμα Ορθοπλαγιές και φαράγγια κάνει μια αδρή αναφορά στη βλάστηση των κάθετων βράχων.

Η χλωρίδα του ελατοδάσους

Το Έλατο είναι το κόσμημα του ορεινού δάσους της Κεντρικής Εύβοιας. Το κεφάλαιο Το ορεινό δάσος παρουιάζει τις άπειρες πτυχές του σπουδαίου αυτού φυσικού πόρου.

Η χλωρίδα των ελατοδασών είναι ιδιαίτερα πλούσια. Προς το τέλος του χειμώνα, τα πρανή των δασικών δρόμων πλημμυρίζουν από Κίτρινες Πρίμουλες (Primula vulgaris subsp. vulgaris), ενώ κατά τόπους ανθίζουν και αρκετές Ροζ Πρίμουλες (Primula vulgaris subsp. rubra). Άλλα ενδιαφέροντα φυτά είναι:

• Carduus euboicus, ενδημικό της Εύβοιας
• Carduus nutans subsp. sporadum, ενδημικό υποείδος της Δίρφυος
• Dactylorhiza romana, η «Δακτυλόριζα της Ρώμης»
• Corydalis cava, ασύνηθες δασικό είδος
• Erysimum graecum, ελληνικό ενδημικό (Νότια Στερεά Ελλάδα και Εύβοια)
• Lamium garganicum, κοινότατο είδος της ακμής του δάσους και των πετρολίβαδων
• Lathraea squamaria, δασικό είδος με λίγες αναφορές στην Ελλάδα
• Silene multicaulis subsp. sporadum, ελληνικό ενδημικό υποείδος
• Vicia pinetorum, ελληνικό ενδημικό

Ένα ιδιαίτερο στοιχείο του ορεινού δάσους της Κεντρικής Εύβοιας είναι η παρουσία ενός εκτεταμένου δάσους και πολλών επιμέρους συστάδων Καστανιάς. Το θέμα συζητιέται στο λήμμα Το καστανόδασος.

Τα φυτά του πευκοδάσους

Η μορφή των εκτεταμένων πευκοδασών της Κεντρικής Εύβοιας συζητιέται στο λήμμα Το δάσος της Χαλεπίου πεύκης.

Τα πευκοδάση κρύβουν μια αξιόλογη βιοποικιλότητα, που συνήθως αποτελείται από είδη ευρείας εξάπλωσης. Επισημαίνουμε τα πιο κάτω είδη:

• Himantoglossum robertianum, η κοινή γιγαντιαία ορχιδέα
• Iris unguicularis subsp. carica, μια ανατολικο-μεσογειακή Ίριδα
• Moraea sisyrinchium, μια μικρή ίριδα της Μεσογειακής περιμέτρου
• Orchis italica, η «ορχιδέα με τα γυμνά ανθρωπάκια»
• Rubia peregrina, γνωστό ως το «Άγριο ριζάρι»
• Tussilago farfara, το «Βήχιο» των αρχαίων βοτανικών

Φυτά στα φρύγανα και τον θαμνώνα

Στα διάκενα του θαμνώνα και στα φρύγανα θα δούμε είδη όπως τα πιο κάτω:

• Aristolochia elongata, μια από τις πιο διαδεδομένες Αριστολόχιες
• Campanula ramosissima, μία μικρόσωμη καμπανούλα της Ανατολικής Μεσογείου
• Cyclamen hederifolium, το ένα από τα δυο φθινοπωρινά στολίδια της μέσης υψομετρικής ζώνης
• Iris attica, μια όμορφη βαλκανική Ίριδα
• Ophrys apifera, μια στιβαρή ορχιδέα της μεσογειακής ζώνης
• Ophrys lutea, ίσως η πιο κοινή ορχιδέα των φρυγάνων
• Orchis pauciflora, λευκοκίτρινη παρουσία στα φρύγανα, τους θαμνοτόπους και τις πετροπλαγιές
• Orchis quadripunctata, η «ορχιδέα με τα τέσσερα στίγματα»
• Ornithogalum collinum, ένα από τα είδη του πολυμελούς γένους των Ορνιθόγαλων
• Silene corinthiaca, ελληνικό ενδημικό που απαντάται στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα, την Εύβοια, την Πελοπόννησο και την Αμοργό

Μια εικόνα της σύνθεσης των φρυγάνων θα βρείτε στο λήμμα Τα φρύγανα, ενώ αντίστοιχες πληροφορίες για το θαμνώνα περιλαμβάνονται στο λήμμα Ο μεσογειακός θαμνώνας.

Η χλωρίδα των ακτών

Η ακτογραμμή της Κεντρικής Εύβοιας είναι άγρια και δυσπρόσιτη, μια μορφολογία που αποθαρρύνει την προσπέλαση και εκμετάλλευσή της από τον άνθρωπο, αλλά δεν αποτρέπει καθόλου την εποίκησή της από τα φυτά - το αντίθετο μάλιστα. Οι λίγες - αλλά εντυπωσιακές - παραλίες προσθέτουν λίγα αμμόφιλα είδη. Έτσι, η ζώνη αυτή, που ανήκει βιογεωγραφικά στην περιοχή των Σποράδων και του Δυτικού Αιγαίου, φιλοξενεί πολλά σπάνια μέλη της σπουδαίας χλωρίδας του Αιγαίου.

• Anthemis werneri subsp. werneri, ελληνικό ενδημικό
• Capparis sicula, δηλαδή η κοινή και γνωστή σε όλους Κάππαρη
• Crithmum maritimum, δηλαδή το εδώδιμο Κρίταμο
• Erysimum senoneri, ελληνικό ενδημικό είδος της περιοχής του Κεντρικού Αιγαίου, εμφανιζόμενο με 3 διαφορετικά υποείδη σε Εύβοια, Σκύρο, Σποράδες, Ικαρία και Αμοργό
• Malcolmia flexuosa subsp. naxensis, κοινό σε παράκτιους βιοτόπους
• Pallenis spinosa, σύνηθες αγκαθωτό φυτό της παράκτιας ζώνης

Το λήμμα Ορθοπλαγιές και φαράγγια κάνει μια αδρή αναφορά στη βλάστηση των κάθετων βράχων, και κατ' επέκταση στις παράκτιες ορθοπλαγιές.

Τα φυτά των αγρών και άλλων διαταραγμένων εδαφών

Στους αγρούς και δίπλα σε δρόμους θα βρούμε είδη ευρείας κατανομής, όπως τα πιο κάτω:

• Asphodelus fistulosus, ιθαγενές της Μεσογειακής ζώνης
• Anemone coronaria, η μια από τις δυο συνηθέστερες ανεμώνες της χώρας
• Biscutella didyma, με τους ιδιαίτερους δισκοειδείς καρπούς
• Capsella bursa-pastoris, σε κάθε είδους ανθρωπογενές περιβάλλον
• Cynoglossum columnae, κοινό δασύτριχο ζιζάνιο
• Erodium absinthoides, μέλος της μεγάλης ομάδας των Erodium και των συγγενικών Geranium
• Eruca vesicaria, η κοινή Άγρια ρόκα
• Fumaria capreolata, σε κάθε είδους διαταραγμένο έδαφος
• Hypericum perforatum subsp. veronense, γύρω από παλιές καλλιέργειες και άκρες δρόμων

Το λήμμα Τα φρύγανα παρουσιάζει τα βασικά χαρακτηριστικά της φυργανικής βλάστησης, της ζώνης δηλαδή που περιβάλλει τους παλιούς αγρούς.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος

Πηγές
ΤΡΙΓΚΑΣ Π. 2003. Συμβολή στη μελέτη του ενδημισμού της χλωρίδας της νήσου Εύβοιας. Διδακτορική διατριβή, Τμήμα Βιολογίας, Πανεπ. Πατρών.