Η φύση της Γκιώνας

Τα πουλιά της Γκιώνας

Πέμπτο βουνό σε υψόμετρο στην Ελλάδα, η Γκιώνα συνέχεται ορεογραφικά με τα Βαρδούσια και την Οίτη, συμμετέχοντας στη δημιουργία ενός μεγάλου ορεινού αμφιθεάτρου γύρω από την κοιλάδα του Μόρνου. Γεωλογικά και κατά συνέπεια και τοπιολογικά, η Γκιώνα διαφοροποιείται από τα γειτονικά βουνά και κατά κάποιο τρόπο τα συμπληρώνει.

Οι βιότοποι της Γκιώνας

• Δυτικά, τα Βαρδούσια, τυπικό παιδί της τεκτονικής ενότητας Πίνδου, εμφανίζουν συνεχείς εναλλαγές φλύσχη και ασβεστόλιθου και εναλλάσσουν μεγάλα λιβάδια με πηγές και ρέματα μόνιμης ροής. Είναι μια ζώνη εκτατικής κτηνοτροφίας.


• Αντίκρυ, η Οίτη έχει ένα μεγάλο κάλυμα φλύσχη που κατευθύνει σημαντικές απορροές προς την ανατολική ασβεστολιθική όψη της, απόκρημνη και χαραγμένη από παράλληλα φαράγγια. Ως καρδιά του Εθνικού Πάρκου Οίτης-Μαλιακού, η ορεινή ζώνη της Οίτης δεν βόσκεται και δεν υλοτομείται.


• Στη μέση, η Γκιώνα, πίσω από τις πανύψηλες ασβεστολιθικές ορθοπλαγιές που ορθώνει πάνω από το ρήγμα του Μόρνου, απλώνει μεγάλες και πλούσιες σε βωξίτη πετρώδεις καρστικές λεκάνες και άνυδρες χαράδρες προς την κεντρική Φωκίδα. Η Γκιώνα υπήρξε επί δεκαετίες ο κύριος πάροχος βωξίτη για εξαγωγές και την τοπική βιομηχανία.

Στη Γκιώνα, αν και δεν υπολείπεται σε έκταση δασών από τα Βαρδούσια και την Οίτη, κυριαρχούν οι ορθοπλαγιές και τα υποαλπικά οροπέδια. Στα βραχώδη καταφύγια της κρύφθηκε και διασώθηκε ο μεγαλύτερος πυρήνας Αγριόγιδων της νότιας Ελλάδας και επιβίωσαν μερικά από τα ελάχιστα ζευγάρια Χρυσαετών της χώρας. Αντίστοιχα, οι καρστικές λεκάνες της έθρεψαν χιλιάδες γιδοπρόβατα, προσφέροντας τροφή στους τελευταίους Γυπαετούς της ηπειρωτικής Ελλάδας.

Σε ότι αφορά στην ορνιθοπανίδα, οι ορθοπλαγιές της δυτικής πλευράς του βουνού φιλοξενούν τους ακριβοθώρητους Τοιχοδρόμους, τους συνήθεις Βραχοτσοπανάκους, τους θορυβώδεις Κόρακες, τους Γαλαζοκότσυφες κ.α. Παράλληλα, η ζώνη των καρστικών λεκανών, που απλώνεται από το όριο του δάσους μέχρι και πάνω από τα 2000 μέτρα, είναι ιδανική για πουλιά των ορεινών βιοτόπων, όπως οι Χιονοψάλτες, οι Πυρροκότσυφες, οι Χιονάδες, οι Χιονόστρουθοι και οι Κιτρινοκαλιακούδες και ταυτόχρονα αποτελούν το ιδανικό πεδίο κυνηγιού για το Χρυσαετό.

Τα δασικά είδη πουλιών ενδημούν στα μεγάλα ελατοδάση της περιμέτρου του εσωτερικού καρστικού κύκλου. Προς τα ανατολικά, τα δάση αυτά συνδέονται με τις ανάλογες ζώνες της Οίτης, ενώ προς τα νότια απλώνονται σε μακρύτατα παρακλάδια της Γκιώνας, που καταλήγουν στον αυχένα του Λιδωρικίου. Εδώ θα συναντήσουμε τα τυπικά είδη των ώριμων ελατοδασών - δρυοκολάπτες, διάφορες τσίχλες, βασιλίσκους, παπαδίτσες και δεντροτσοπανάκους.

Αρπακτικά

Μέχρι λίγες δεκαετίες πριν, στην Γκιώνα φώλιαζε ο Γυπαετός, ενώ υπήρχε και αξιόλογη αποικία Όρνιων στην περιοχή της Γραβιάς. Και τα δύο αυτά είδη έχουν πλέον εκλείψει από την περιοχή.

Φαίνεται ότι διατηρούνται 2 ακόμα ενεργές επικράτειες Χρυσαετών και φωλιάζουν αρκετοί Φιδαετοί.

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Χρυσαετός	Golden eagle	Aquila chrysaetos
Φιδαετός	Short-toed snake eagle	Circaetus gallicus
Γερακίνα	Common buzzard	Buteo buteo
Σφηκιάρης	European honey buzzard	Pernis apivorus
Διπλοσάινο	Eurasian goshawk	Accipiter gentilis
Ξεφτέρι	Eurasian sparrowhawk	Accipiter nisus
Πετρίτης	Peregrine falcon	Falco peregrinus
Βραχοκιρκίνεζο	Kestrel	Falco tinnunculus
Δεντρογέρακο	Eurasian hobby	Falco subbuteo

Νυχτοπούλια

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Μπούφος	Eagle owl	Bubo bubo
Χουχουριστής	Tawny Owl	Strix aluco
Κουκουβάγια	Little Owl	Athene noctua
Γκιώνης	Scops Owl	Otus scops

Δρυοκολάπτες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Μαύρος Δρυοκολάπτης	Black woodpecker	Dryocopus martius
Πράσινος Δρυοκολάπτης	European green woodpecker	Picus viridis
Λευκονώτης Δρυοκολάπτης	White-backed woodpecker	Dendrocopos leucotos
Πευκοδρυοκολάπτης	Great spotted woodpecker	Dendrocopos major
Μεσαίος Δρυοκολάπτης	Middle spotted woodpecker	Leiopicus medius
Βαλκανικός Δρυοκολάπτης	Syrian woodpecker	Dendrocopos syriacus
Νανοδρυοκολάπτης	Lesser spotted woodpecker	Dryobates minor
Στραβολαίμης	Eurasian wryneck	Jynx torquilla

Κορακοειδή

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κόρακας	Raven	Corvus corax
Κουρούνα	Carrion crow	Corvus cornix
Κάργια	Western jackdaw	Corvus monedula
Κίσσα	Eurasian jay	Garrulus glandarius
Καρακάξα	Eurasian magpie	Pica pica
Κιτρινοκαλιακούδα	Alpine chough	Pyrrhocorax graculus

Κορακιόμορφα

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Τσαλαπετεινός	Eurasian hoopoe	Upupa epops

Περιστερόμορφα

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Φάσσα	Common wood pigeon	Columba palumbus
Αγριοπερίστερο	Rock dove	Columba livia

Χελιδόνια & σταχτάρες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Σπιτοχελίδονο	Western house martin	Delichon urbicum
Σταβλοχελίδονο	Barn swallow	Hirundo rustica
Μιλτοχελίδονο	Red-rumped swallow	Cecropis daurica
Βραχοχελίδονο	Eurasian crag martin	Ptyonoprogne rupestris
Βουνοσταχτάρα	Alpine swift	Tachymarptis melba
Ωχροσταχτάρα	Pallid swift	Apus pallidus

Ορνιθόμορφα

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Πετροπέρδικα	Rock partridge	Alectoris graeca
Ορτύκι	Common quail	Coturnix coturnix

Κούκοι

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κούκος	Common cuckoo	Cuculus canorus

Σπίζες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Καρδερίνα	European goldfinch	Carduelis carduelis
Σπίνος	Eurasian chaffinch	Fringilla coelebs
Χιονόστρουθος	White-winged snowfinch	Montifringilla nivalis
Χιονάδα	Horned lark	Eremophila alpestris
Σταυρομύτης	Red crossbill	Loxia curvirostra
Φανέτο	Common linnet	Linaria cannabina
Σκαρθάκι	European serin	Serinus serinus
Φλώρος	European greenfinch	Chloris chloris
Λούγαρο	Eurasian siskin	Spinus spinus
Κοκκοθραύστης	Hawfinch	Coccothraustes coccothraustes
Πύρρουλας	Eurasian bullfinch	Pyrrhula pyrrhula

Τσίχλες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Τσαρτσάρα	Mistle thrush	Turdus viscivorus
Τσίχλα	Song thrush	Turdus philomelos
Κεδρότσιχλα	Fieldfare	Turdus pilaris
Κότσυφας	Common blackbird	Turdus merula
Γαλαζοκότσυφας	Blue rock thrush	Monticola solitarius
Πυρροκότσυφας	Common rock thrush	Monticola saxatilis

Τσιχλόνια

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Τσιφτάς	Corn bunting	Emberiza calandra
Βλαχοτσίχλονο	Ortolan bunting	Emberiza hortulana
Βουνοτσίχλονο	Rock bunting	Emberiza cia
Σιρλοτσίχλονο	Cirl bunting	Emberiza cirlus

Νεροκότσυφες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Νεροκότσυφας	White-throated dipper	Cinclus cinclus

Σπουργίτια

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Σπιτοσπουργίτης	House sparrow	Passer domesticus

Κεφαλάδες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Αετομάχος	Red backed shrike	Lanius collurio

Σουσουράδες & Κελάδες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Σταχτοσουσουράδα	Grey Wagtail	Motacilla cinerea
Ωχροκελάδα	Tawny pipit	Anthus campestris
Νεροκελάδα	Water pipit	Anthus spinoletta

Κορυδαλλοί

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Σιταρήθρα	Eurasian skylark	Alauda arvensis
Δεντροσταρήθρα	Woodlark	Lullula arborea

Παπαδίτσες, τσομπανάκοι και συγγενή

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Καλόγερος	Great tit	Parus major
Ελατοπαπαδίτσα	Coal tit	Periparus ater
Αιγίθαλος	Long-tailed tit	Aegithalos caudatus
Γαλαζοπαπαδίτσα	Eurasian blue tit	Cyanistes caeruleus
Τοιχοδρόμος	Wallcreeper	Tichodroma muraria
Καμποδεντροβάτης	Short-toed treecreeper	Certhia brachydactyla
Βραχοτσοπανάκος	Western rock nuthatch	Sitta neumayer
Δεντροτσοπανάκος	Eurasian nuthatch	Sitta europaea
Τρυποφράχτης	Wren	Troglodytes troglodytes

Τσιροβάκοι, τριλιστές & βασιλίσκοι

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Μαυροσκούφης	Eurasian blackcap	Sylvia atricapilla
Πυρροβασιλίσκος	Common firecrest	Regulus ignicapilla
Χρυσοβασιλίσκος	Goldcrest	Regulus regulus
Ψευταηδόνι	Cetti's warbler	Cettia cetti

Ψάλτες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Χιονοψάλτης	Alpine accentor	Prunella collaris
Θαμνοψάλτης	Dunnock	Prunella modularis

Φυλλοσκόποι

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Θαμνοφυλλοσκόπος	Willow warbler	Phylloscopus trochilus
Δεντροφυλλοσκόπος	Common chiffchaff	Phylloscopus collybita

Αιγοθηλίδες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Γιδοβύζι	European nightjar	Caprimulgus europaeus

Μυγοχάφτες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Σταχτομυγοχάφτης	Spotted flycatcher	Muscicapa striata
Καρβουνιάρης	Black redstart	Phoenicurus ochruros
Φοινίκουρος	Common redstart	Phoenicurus phoenicurus
Σταχτοπετρόκλης	Northern wheatear	Oenanthe oenanthe
Ασπροκωλίνα	Western black-eared wheatear	Oenanthe melanoleuca
Μαυρολαίμης	European stonechat	Saxicola rubicola
Κοκκινολαίμης	European robin	Erithacus rubecula

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος