Πουλιά της Ελλάδας

Ο Μαύρος δρυοκολάπτης (Dryocopus martius)

Ο Μαύρος δρυοκολάπτης (ή Μαυροτσικλητάρα, Dryocopus martius) είναι ένας μεγάλος δρυοκολάπτης που ζει σε ώριμα δάση της Βόρειας Παλαιαρκτικής. Η ευρωπαϊκή εξάπλωσή του απλώνεται από τη Γαλλία έως την Ασία, αφήνοντας έξω την Αγγλία και τη Βόρεια Σκανδιναβία. Είναι επιδημητικό είδος.

Το επιστημονικό όνομά του προέρχεται από το Dryocopus=δρυοκόπος, ο ξυλοκόπος των δρυών, και το επίθετο martius, που αναφέρεται στον θεό του πολέμου Άρη και αλληγορεί την ρώμη και την επιθετικότητά του. Το ελληνικό λαϊκό όνομα προκύπτει από τη σύνθεση του λαϊκού ονόματος των δρυοκολαπτών (τσικλητάρες) με τον χαρακτηρισμό του χρώματος (είναι πιθανόν ωστόσο να πρόκειται για λόγια απόδοση). Οι περισσότεροι ορνιθολόγοι χρησιμοποιούν πλέον το πιο εύχρηστο "Μαύρος δρυοκολάπτης".

×

Τα πουλιά της Ελλάδας
Ο Μαύρος δρυοκολάπτης (Dryocopus martius)

Ο Μαύρος δρυοκολάπτης είναι ένα από τα μεγαλύτερα πουλιά του ορεινού δάσους: φτάνει τα 55 εκ. στο ύψος και τα 84 στο άνοιγμα φτερών. Το πτέρωμά του είναι κατάμαυρο, με εξαίρεση την κορώνα, που είναι ένα εντυπωσιακό κόκκινο στα αρσενικά, πολύ λιγότερο ορατό στα θυληκά. Πετάει με βαθιά χτυπήματα και ακολουθεί μια σταθερή τροχιά, αντίθετα από τους άλλους δρυοκολάπτες, που έχουν χαρακτηριστικό κυματιστό πέταγμα με βαθιές καμπύλες. Η πτήση του είναι αρκετά θορυβώδης, σε σχέση με τα νυχτοπούλια και τα ημερόβια αρπακτικά του ορεινού δάσους, που είναι εντελώς αθόρυβα.

Παρόμοια θορυβώδης είναι η σειρά των απαραγνώριστων ηχητικών σημαδιών του: το κάλεσμα, η παράκληση (begging call) και το τραγούδι πτήσης είναι πολύ χαρακτηριστικά, ενώ το τυμπάνισμά του (για την οριοθέτηση του ζωτικού χώρου) είναι πολύ πιο ηχηρό από του αμέσως πλησιέστερου σε μέγεθος, Πράσινου δρυοκολάπτη. Γενικά, η ηχητική παρουσία του στο ορεινό δάσος είναι έντονη.

Τα πουλιά της Ελλάδας
Ο Μαύρος δρυοκολάπτης (Dryocopus martius)

Ζει κυρίως σε ώριμα δάση κωνοφόρων. Αν και στην Ευρώπη έχει παρατηρηθεί από τα πεδινά μέχρι την αλπική ζώνη, στην Ελλάδα η υψομετρική προτίμησή του ταυτίζεται με το κάτω και το πάνω όριο του δασους των κωνοφόρων (800-1800 μ.), όπως αυτά διαμορφώνονται σε κάθε βουνό. Βασική προϋπόθεση για την παρουσία του είναι να αφθονούν τα ηλικιωμένα, νεκρά ή μισοσάπια δένδρα, που έχουν ήδη προσβληθεί από ξυλοφάγα έντομα ή αρθρόποδα. Στο ελληνικό ορεινό δάσος δημιουργεί πολύ μεγάλες επικράτειες, που ξεπερνούν το 1 τετ.χλμ. για κάθε ζευγάρι.

Τα πουλιά της Ελλάδας
Ο Μαύρος δρυοκολάπτης (Dryocopus martius)

Τρέφεται με μερμήγκια και λάρβες ξυλοφάγων εντόμων, που τα μεταφέρει με τη μακριά του γλώσσα, φτάνοντας μέσα στις φωλιές τους στο σάπιο ξύλο με τη βοήθεια του στιβαρού ράμφους του, που το χρησιμοποιεί σαν κομπρεσσέρ για να ανοίξει το ξύλο. Το ράμφος, ο λαιμός, η γλώσσα, το κεφάλι και η κρανιακή κοιλότητα έχουν ειδικές προσαρμογές για να ανταπεξέλθουν στο πολύωρο σφυροκόπημα, ενώ ακριβώς πριν το ράμφος χτυπήσει το ξύλο, μια παχιά σκαρδαμυκτική μεμβράνη καλύπτει και προστατεύει το μάτι του πουλιού, που θα μπορούσε να βλαφθεί από τα ροκανίδια.

Τα πουλιά της Ελλάδας
Ο Μαύρος δρυοκολάπτης υπερασπίζεται με σθένος την επικράτειά του

Εν γένει, πρόκειται για τον πιο πιστό στο ορεινό δάσος δρυοκολάπτη: ακόμα και μέσα στο χειμώνα, που τα έντομα αδρανούν, παραμένει στην περιοχή του, κάνοντας πιθανόν μικρές υψομετρικές μετακινήσεις. Στην Ελλάδα, η εξάπλωσή του ταυτίζεται με τα ορεινά κωνοφόρα της κεντρικής και βόρειας χώρας. Στη βόρεια Πίνδο και Ροδόπη ζει και στις οξιές, ενώ επεκτείνεται και στην άνω ζώνη της βελανιδιάς. Αναφέρεται επίσης από την Κεφαλονιά. Στο μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής κατανομής του συνυπάρχει με τον Πράσινο δρυοκολάπτη και το Λευκονώτη.

Όπως όλοι οι δρυοκολάπτες, ο Μαύρος δρυοκολάπτης αποτελεί μάρτυρα της υγείας και της συνοχής του δασικού οικοσυστήματος. Εξυγειαίνει το δάσος, ελέγχοντας τους πληθυσμούς και τη διάδοση των ξυλοφάγων εντόμων, ενώ οι τρύπες που αφήνει είναι πολύτιμες για άλλα πουλιά και θηλαστικά, όπως ο Σκίουρος, που δεν μπορούν να λαξέψουν το ξύλο.

Κείμενο & φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος

topoguide greece

ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Φωτογραφίες και περιγραφές των σημαντικότερων πουλιών της Ελλάδας περιλαμβάνονται στους οδηγούς που αποκτώνται μέσα από την εφαρμογή topoguide greece.

Το topoguide greece είναι διαθέσιμο για συσκευές Android από το Play Store της Google topoguide greece.

Το topoguide greece είναι επίσης διαθέσιμο για συσκευές iOS (iPhone και iPad) από το App Store της Apple Topoguide Greece.

Κάθε περιοχή περιέχει έναν πλούσιο οδηγό στη γεωγραφία, τη φύση και τον πολιτισμό της περιοχής και παρέχει ενεργητική πλοήγηση κατά μήκος δεκάδων πεζοπορικών και ορειβατικών διαδρομών.