Φαράγγι Κλεισούρας

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος

Το φαράγγι της Κλεισούρας είναι ο φυσικός άξονας που συνδέει τη λεκάνη της αρχαίας Στείριδας με την ομαλή ζώνη που στην αρχαιότητα ανήκε στην παραθαλάσσια πόλη Μεδεών (περιοχή τώρα πλήρως κατηλειμένη από τις εγκαταστάσεις του Αλουμινίου της Ελλάδας). Στον άξονα αυτόν, που ήταν ο κύριος δρόμος επικοινωνίας μεταξύ των δύο αρχαίων πόλεων και μετέπειτα βασική οδός προσπέλασης του θαλάσσιου μετώπου για τους Στειριώτες, κατασκευάστηκε δρόμος για μεγάλα ζώα και μικρά κάρα, στο δε στενότερο σημείο, όπου η αλλαγή όχθης είναι υποχρεωτική, θεμελιώθηκε στα βυζαντινά χρόνια ένα μικρό δίτοξο γεφύρι (με ένα κύριο και ένα ανακουφιστικό τόξο, λεγόμενο "του Λεοντίου", από το όνομα του μοναχού που το έχτισε).

Από τύχη, τόσο το τοπίο της λεκάνης, όσο και ο αρχαίος δρόμος και το βυζαντινό γεφύρι διατηρήθηκαν ανέγγιχτα και προσφέρουν την ευκαιρία μιας ήσυχης πορείας, που μπορεί να ξεκινήσει από το μοναστήρι του Οσίου Λουκά και να καταλήξει στην ακρόπολη του αρχαίου Μεδεώνα.

Η διαδρομή ξεκινά από τη μονή Οσίου Λουκά. Το μεγάλο μοναστικό συγκρότημα είναι ένα απο τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία του ελλαδικού χώρου. Γύρω από το καθολικό, κτισμένο τον 10ο αι. στο πρότυπο της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινούπολης, αναπτύχθηκε ένα σφιχτό οικοδομικό πρόγραμμα. Λόγω της μεγάλης αρχιτεκτονικής αξίας και των μοναδικών ψηφιδωτών, η μονή είναι καταχωρημένη στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ.

Αρχικά ακολουθούμε την όδευση του Εθνικού Μονοπατιού Ο22, ανιχνεύοντας τα διασπασμένα μονοπάτια και αναζητώντας τη σήμανση, που έχει παλιώσει. Περνάμε από παλιά κτηνοτροφική εγκατάσταση και βγαίνουμε σε χωματόδρομο, που συμβάλει με τον κεντρικό, επιστρωμένο, δρόμο της κοιλάδας. Ακολουθούμε το δρόμο επί 2 χλμ. Στο τέλος του χωματόδρομου συναντάμε την αρχή του μονοπατιού. Το άλλοτε ωραίο καλντερίμι έχει μεταπέσει σε απλό μονοπάτι, με αρκετά προβλήματα βατότητας. Περνάμε το γεφύρι του Λεοντίου και συνεχίζουμε μέχρι τη μεγάλη λάκκα Λαζαίικα Μαντριά, όπου συναντάμε το οδικό δίκτυο την μονάδας αλουμίνας. Από τους δρόμους αυτούς, φτάνουμε στη δυτική είσοδο του εργοστασίου αλουμίνας και ολοκληρώνουμε την πορεία μας στο λόφο της ακρόπολης του αρχαίου Μεδεώνα. Οικιστικά κατάλοιπα της πόλης του Μεδεώνα διακρίνονται στην πλαγιά πάνω από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα (θέση Κονάκια Παλιομελισσιού). Από την ακρόπολη σώζεται μέρος του τείχους, στα δυτικά και βόρεια και λείψανα τριών πύργων. Οι ανασκαφές που έγιναν στην περιοχή για την εγκατάσταση του εργοστασίου "Αλουμίνιον της Ελλάδος" έφεραν στο φως πολλούς ορθογώνιους και ένα θολωτό τάφο. Στα τέλη 19ου αιώνα βρέθηκε επιγραφή αναφερόμενη στην πολιτική και θρησκευτική ένωση της Στείριδας με τον Μεδεώνα, όπου καθοριζόταν η Στείριδα ως διοικητική έδρα και ο Μεδεώνας ως επίνειο και φύλακας της λεκάνης. Οι δύο πόλεις διατηρούσαν επαφή με πύργους ή φρυκτωρίες (όπως αυτόν στην ΝΑ πλευρά της Σκαριτσάς, στη θέση Στράκι, όπου σώζεται πύλη και λείψανα ορθογώνιου πύργου).