Υγρότοποι της Αττικής

Υγρότοπος Ωρωπού

Ο υγρότοπος του Ωρωπού εκτείνεται από τη σημερινή λιμνοθάλασσα Ωρωπού έως και τις εκβολές του Ασωπού ποταμού. Η άλλοτε ενιαία επίπεδη αυτή έκταση κατακλύζετο από τα νερά του ποταμού, τις τοπικές απορροές και την παλίρροια, σχηματίζοντας έτσι ένα συνεχόμενο παράκτιο σύστημα ελών και αλμυρόβαλτων.

Ένα μεγάλο σύστημα που διασπάστηκε

Αρχικά για γεωργικές χρήσεις, μετά για την εγκατάσταση στρατιωτιών υποδομών και τέλος ως χώρος οικιστικής επέκτασης του κάποτε δυναμικού πυρήνα του Ωρωπού, η έκταση αυτή διασπάστηκε με επιχωματώσεις και αποξηράνσεις και έχασε τον ενιαίο χαρακτήρα της. Σήμερα, οι φυσικές εκτάσεις σώζονται σε δύο πυρήνες, τη λιμνοθάλασσα και τη ζώνη γύρω από το τελευταίο τμήμα του Ασωπού και είναι ασφυκτικά αγκαλιασμένες από ζώνες βοηθητικών χρήσεων και μόνιμης και εποχικής κατοικίας.

Το σύνολο της ρυμοτομημένης ζώνης είναι μια περιοχή χωρίς δομή, με άφθονα εγκαταλελειμένα κτίρια και κατασκευές, με ατελή κοινωνική και τεχνική υποδομή που εξυπηρετείται από ένα δαιδαλώδες οδικό πλέγμα. Ίσως περισσότερο από την απειλή που αποτελεί για τους υγρότοπους, η οικιστική αυτή ζώνη αποτελεί μια αισθητική και λειτουργική παραφωνία.

Το σύστημα υγροτόπων του Ωρωπού ήταν βασικός συντελεστής των περιβαλλοντικών λειτουργιών του Νότιου Ευβοϊκού κόλπου. Φιλοξενούσε μεγάλους αριθμούς μόνιμων και εποχικών ειδών πουλιών και μαζί με τους άλλους υγροτόπους της αττικής και της ευβοϊκής ακτής συνιστούσαν ένα διαμήκη άξονα καταφυγίων για τα πουλιά που μετακινούνταν σε τοπική ή ηπειρωτική κλίμακα στον άξονα βορρά-νότου.

Η λιμνοθάλασσα Ωρωπού

Στα νότια του άλλοτε ενιαίου υγροτόπου απλώνεται μια ρηχή λιμνοθάλασσα, που χωρίζεται από τη θάλασσα με μια στενή λουρονησίδα. Η λουρονησίδα διασπάστηκε τα τελευταία χρόνια από τον κυματισμό και την ταπείνωση του εδάφους και πλέον έχει ανοίξει σε δυο σημεία, σταθεροποιώντας τη στάθμη του εσωτερικού νερού και ενισχύοντας την αλατότητά του.

Προς τα ΝΑ εκτείνονται εποχιακά κατακλυζόμενοι αλμυρόβαλτοι και υλίπεδα, που περιβάλλονται ή καλύπτονται από χαμηλή αλοφυτική βλάστηση. Στην επαφή με την οικιστική ζώνη του Αγίου Κωνσταντίνου και το σταθερό εδαφικό περίγραμμά της απλώνονται φυσικά ή διαταραγμένα λιβάδια, κτήματα σε αγρανάπαυση, εγκαταλελειμένα οικόπεδα, πυρήνες καλαμιώνων και ενότητες βούρλων.

Το σύνολο της φυσικής περιοχής έχει, με βάση την επίσημη οριοθέτηση, έκταση 775 στρεμμάτων. Στην έκταση αυτή έχουν καταγραφεί περισσότερα από 180 είδη πουλιών, 54 εκ των οποίων είναι προστατευόμενα (Παράρτημα Ι της Οδηγίας 79/409 της Ευρωπαϊκής Ένωσης). Τέσσσερα από τα είδη αυτά, ο Θαλασσοσφυριχτής (Charadrius alexandrinus), ο Καλαμοκανάς (Himantopus himantopus), το Νανογλάρονο (Sternula albifrons) και η Μικρογαλιάντρα (Calandrella brachydactyla) αναπαράγονται στην περιοχή. Ειδικά για το Θαλασσοσφυριχτή, οι αμμώδεις εκτάσεις γύρω από τη λιμνοθάλασσα είναι μεγάλης σημασίας για τη διατήρηση του είδους. Παράλληλα, παρατηρούνται μεγάλες συγκεντρώσεις Μαυροκέφαλων Γλάρων (Larus melanocephalus), που φτάνουν έως τα 3.500 πουλιά.

Εκβολή Ασωπού

Η εκβολή του Ασωπού σχηματίζει ένα γραμμικό υγροτοπικό οικοσύστημα έκτασης περίπου 390 στρεμμάτων. Οι όχθες καλύπτονται από υδρόφιλη βλάστηση με παρουσία υψηλών βούρλων (Juncus maritimus και J. acutus) και καλαμιώνων (Phragmites australis). Στην εκβολή απλώνονται αλόφυτα με κυριαρχία του Sarcocornia perennis. Τμήμα της εκβολής αποτελεί στρατιωτική εγκατάσταση και είναι περιφραγμένο, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη της βλάστησης.

Η πανίδα

Η βιοποικιλότητα της πανίδας της περιοχής χαρακτηρίζεται από τα είδη που ενδημούν, διαχειμάζουν ή περνούν κατά τη μετανάστευση

Τα θηλαστικά

Στον χερσαίο περίγυρο του υγροτόπου συναντώνται τα κοινά θηλαστικά της Αττικής, όπως αλεπούδες (Vulpes vulpes), κουνάβια (Martes foina), νυφίτσες (Mustela nivalis), σκαντζόχοιρους (Erinaceus roumanicus) και μικρά θηλαστικά όπως τα ποντίκια, οι μυγαλές και οι νυχτερίδες.

Τα πουλιά

Στον υγρότοπο Ωρωπού έχουν παρατηρηθεί περισσότερα από 180 είδη πουλιών. Τα 54 είδη πουλιών του Παραρτήματος Ι 79/409/ΕΕ παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα.

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Λαμπροβούτι	Black-throated loon	Gavia arctica
Μύχος	Yelkouan Shearwater	Puffinus yelkouan
Λαγγόνα	Pygmy cormorant	Phalacrocorax pygmaeus
Μικροτσικνιάς	Little bittern	Ixobrychus minutus
Νυχτοκόρακας	Black-crowned night heron	Nycticorax nycticorax
Κρυπτοτσικνιάς	Squacco heron	Ardeola ralloides
Αργυροτσικνιάς	Great egret	Ardea alba (Casmerodius albus)
Λευκοτσικνιάς	Little egret	Egretta garzetta
Πορφυροτσικνιάς	Purple heron	Ardea purpurea
Λευκοπελαργός	White stork	Ciconia ciconia
Χαλκόκοτα	Glossy ibis	Plegadis falcinellus
Χουλιαρομύτα	Eurasian spoonbill	Platalea leucorodia
Φοινικόπτερο	Greater flamingo	Phoenicopterus roseus
Αγριόκυκνος	Whooper swan	Cygnus cygnus
Καστανόπαπια	Ruddy shelduck	Tadorna ferruginea
Καλαμόκιρκος	Western marsh harrier	Circus aeruginosus
Βαλτόκιρκος	Hen harrier	Circus cyaneus
Ψαραετός	Osprey	Pandion haliaetus
Μαυροκιρκίνεζο	Red-footed falcon	Falco vespertinus
Πετρίτης	Peregrine falcon	Falco peregrinus
Καλαμοκανάς	Black-winged stilt	Himantopus himantopus
Αβοκέτα	Pied avocet	Recurvirostra avosetta
Πετροτουρλίδα	Stone-curlew	Burhinus oedicnemus
Νεροχελίδονο	Collared pratincole	Glareola pratincola
Βροχοπούλι	European golden plover	Pluvialis apricaria
Ποταμοσφυριχτής	Little ringed plover	Charadrius dubius
Θαλασσοσφυριχτής	Kentish plover	Charadrius alexandrinus
Μαχητής	Ruff	Philomachus pugnax
Διπλομπεκάτσινο	Great snipe	Gallinago media
Θαλασσολιμόζα	Bar-tailed godwit	Limosa lapponica
Λασπότρυγγας	Wood sandpiper	Tringa glareola
Μαυροκέφαλος Γλάρος	Mediterranean gull	Larus melanocephalus
Νανόγλαρος	Little gull	Hydrocoloeus minutus
Λεπτόραμφος Γλάρος	Slender-billed gull	Chroicocephalus genei
Αιγαιόγλαρος	Audouin's gull	Ichthyaetus audouinii
Γελογλάρονο	Gull-billed tern	Gelochelidon nilotica
Καρατζάς	Caspian tern	Hydroprogne caspia
Χειμωνογλάρονο	Sandwich tern	Thalasseus sandvicensis
Ποταμογλάρονο	Common tern	Sterna hirundo
Νανογλάρονο	Little tern	Sternula albifrons
Μουστακογλάρονο	Whiskered tern	Chlidonias hybrida
Μαυρογλάρονο	Black tern	Chlidonias niger
Αλκυόνη	Kingfisher	Alcedo atthis
Μικρογαλιάντρα	Greater short-toed lark	Calandrella brachydactyla
Δεντροσταρήθρα	Woodlark	Lullula arborea
Ωχροκελάδα	Tawny pipit	Anthus campestris
Ψαθοποταμίδα (Μουστακοποταμίδα)	Moustached warbler	Acrocephalus melanopogon
Κρικομυγοχάφτης	Collared flycatcher	Ficedula albicollis
Αετομάχος	Red backed shrike	Lanius collurio
Σταχτοκεφαλάς	Lesser grey shrike	Lanius minor
Φρυγανοτσίχλονο	Cretzschmar's bunting	Emberiza caesia
Βλάχος	Ortolan bunting	Emberiza hortulana
Θαλασσοσφυριχτής	Kentish plover	Charadrius alexandrinus

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος