Βουνά της Καστοριάς: Χλωρίδα

Η χλωρίδα των ορεινών, ημιορεινών και πεδινών εκτάσεων της περιοχής της Καστοριάς παρουσιάζει μεγάλο βοτανικό και βιογεωγραφικό ενδιαφέρον, κυρίως λόγω της παρουσίας πολλών βαλκανικών φυτών, που η εξάπλωσή τους στον ελληνικό χώρο περιορίζεται στη ζώνη των συνόρων.

Παρόλη την απουσία χαρακτηριστικών τύπων βιοτόπων, όπως τα φρύγανα, ο μεσογειακός θαμνώνας, οι ασβεστολιθικές σάρες, οι ορθοπλαγιές και τα αλπικά λιβάδια, και την κατά συνέπεια περιορισμένη αντιπροσώπευση των φυτών αυτών των περιβαλλόντων, η ποικιλία και η επιστημονική αξία των φυτών της περιοχής είναι αξιόλογη. Σημαντικότερος βιότοπος φαίνεται ότι είναι οι βραχώνες των κορυφών και ακολουθούν οι ρεματιές, τα δρυοδάση, το ορεινό δάσος και το αγροδασικό τοπίο.

Αγροτικά και αγροδασικά τοπία

Η ζώνη των αγροδασικών τοπίων στην Καστοριά φιλοξενεί μια μάλλον φτωχή χλωρίδα, με είδη ευρείας εξάπλωσης, ανθεκτικά στην πίεση από τις γεωργικές, κτηνοτροφικές και ετήσιες υλοτομικές δραστηριότητες. Σταδιακά ωστόσο, και καθώς οι αγροτικές ασχολίες συρρικνώνονται, το μωσαϊκό φυσικών και ημιφυσικών τόπων ανασυντάσσεται χωρικά και δίνει ολοένα περισσότερες ευκαιρίες σε είδη περιορισμένης παρουσίας να αναδυθούν σε νέες θέσεις. Έτσι, δίπλα σε μια ομάδα ζιζανίων μπορεί κάποια χρονιά θα ανθίσουν 2-3 είδη από ενδιαφέρουσες ορχιδέες ή ένα εγκατελειμένο χωράφι να γεμίσει χρυσαφένιους κρόκους.

Η ζώνη του δρυοδάσους

Το δρυοδάσος της Καστοριάς, που σχηματίζεται κυρίως από Μακεδονική δρυ (Quercus trojana), αναπτύσσεται σε ένα φτωχό γεωλογικό υπόστρωμα και στέγει έναν μειωμένης ποικιλότητας υπόροφο. Η βιοποικιλότητα στην ενότητα αυτή συντάσσεται μάλλον με τις σημειακές ευκαιρίες του αναγλύφου - λιβάδια, πετρότοποι και ρέοντα και στάσιμα νερά.

Η λιμναία και παραλίμνια χλωρίδα

Η χλωρίδα της λίμνης περιλαμβάνει τυπικά νερά της βένθου, όπως το Νεροκάστανο Trapa natans, η Najas marina, τη νεραγκούλα Ranunculus trichophyllus, ποικίλους εκπροσώπους του γένους Potamogeton, το Polygonum amphibium, το λευκό και το κίτρινο νούφαρο (Nymphaea alba και Nuphar lutea, αντίστοιχα) και άλλα υδροχαρή είδη.

Στη ζώνη της παραλίμνιας βλάστησης συναντάμε καλαμιώνες (κοινωνίες από Phragmites australis, Scirpus sp., Carex sp., Juncus sp. και Typha angustifolia.

Στην άμεση γειτονία της λίμνης, σε βιοτόπους που ποικίλουν από υγρά λιβάδια έως βραχώνες θα συναντήσουμε μια μεγάλη ποικιλία από είδη ευρείας και βαλκανικής εξάπλωσης, όπως το Νερόκρινο (Iris pseudacorus), ο λευκός κρίνος Lilium candidum, το εντυπωσιακό Leucojum aestivum, η Oenothera erythrosepala, η ασυνήθιστη αγράμπελη Clematis viticella, το Acanthus balcanicus κλπ.

Το ορεινό δάσος

Η χλωρίδα του ορεινού δάσους, τόσο στην οξιά, όσο και στις συστάδες των κωνοφόρων, συνίσταται κυρίως από λίγους εκπροσώπους των μεγάλων γενών δασικών φυτών.

Η ζώνη αυτή φιλοξενεί την μεγαλύτερη ποικιλία ορχειδεών, με ικανοποιητική εκπροσώπηση των γενών Orchis, Anacamptis, Dactylorhiza, Neotinea και Neotia.

Πετρότοποι, βραχώνες, φαράγγια και ορθοπλαγιές

Οι βραχώνες της Καστοριάς, διαμορφωμένοι στα κρυσταλλοσχιστώδη ιζήματα της περιοχής, αν και περιορισμένης έκτασης και μικρής μορφολογικής ποικιλότητας, συνιστούν ένα πολύτιμο περιβάλλον που φιλοξενεί σπάνια ή έστω ασυνήθιστα είδη, όπως η βραχόφιλη Saxifraga federici-augusti subsp. grisebachii, που τη συναντάμε στις κορυφές της Ψαλίδας και του Ίστακου, ο ορεινός κρόκος Crocus veluchensis και η πανέμορφη Pulsatilla halleri ssp. rhodopaea στην κορυφή της Αγίας Τριάδας.

Τέλος, ο άξονας των φαραγγιών αποτελεί ένα χλωριδικό περιβάλλον υψηλής ποικιλότητας, καθότι λειτούργησε ως καταφύγιο πολλών ποωδών φυτών.

Παρόχθια βλάστηση

Στις ρεματιές της λεκάνης της Καστοριάς αναπτύσσεται μια αρκετά ενδιαφέρουσα χλωρίδα, με είδη που αλλάζουν ανάλογα με την τάξη του ρέματος και το υψόμετρο.

Πως θα τα βρείτε

Αν και τα βουνά της Καστοριάς δεν αντιπροσωπεύουν ακριβώς την εικόνα του βοτανικού παράδεισου που μας έχουν συνηθίσει οι φρυγανότοποι και οι ανωδασικοί βραχώνες της Πελοποννήσου και της Κρήτης, κρύβουν ωστόσο έναν ενδιαφέροντα χλωριδικό πλούτο, που συχνά εκφράζεται με έναν απλό αλλά γενναιόφρονα τρόπο: κάθε εποχή, τα είδη που θα συναντήσουμε είναι άφθονα και πολύ διαδεδομένα σε όλη την περιοχή.

Έτσι, ο επισκέπτης, με τη βοήθεια ενός έντυπου ή ψηφιακού οδηγού, μπορεί να αναγνωρίσει πολλές δεκάδες είδη ευρείας εξάπλωσης και με λίγη καθοδήγηση από έναν γνώστη να εντοπίσει τα - όχι ακριβώς λίγα - τοπικά, βαλκανικά και κεντροευρωπαϊκά είδη φυτών, που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν θα τα βρει στη νότια Ελλάδα.

Στην κατεύθυνση να βοηθήσουμε τον επισκέπτη που έχει βοτανικά ενδιαφέροντα στην αναζήτησή του, ταξινομήσαμε τις γνωστές στην περιοχή πεζοπορικές διαδρομές σε ομάδες ανάλογα με το κυρίαρχο τύπο βιοτόπου. Προφανώς, οι περισσότερες αναβάσεις σε κορυφές διατρέχουν κυρίως τους τυπικούς ορεινούς πετρότοπους της Μακεδονίας, που φυσικά φιλοξενούν συγκριτικά μεγαλύτερο αριθμό σημαντικών ειδών.

Οι προτεινόμενες διαδρομές προσπελαύνονται από το μενού της παρούσας σελίδας.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος