Ο έρημος και ερειπωμένος σήμερα οικισμός Παλιά Λεύκη είναι η αρχική θέση εποίκησης μιας εύφορης και ομαλής ζώνης της κοιλάδας του Λαδοπόταμου, στο κατώτερο τμήμα του ρου του, πριν συναντήσει και συμβάλει με τον κύριο άξονα του Αλιάκμονα.

Στα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας το χωριό λεγοταν Ορμάν και ασποτελείτο από ένα αραιοκτισμένο σύνολο στον ψηλότερο λοβό της λεκάνης, κτισμένο στο πρότυπο των παλιών χωριών της περιοχής με τις απλές τεχνικές της μακεδονίτικης υπαίθρου και τα οικοδομικά υλικά που προσφέρει ο τόπος: ξύλα, πέτρες και κυρίως λασπόπλινθους.

Μέσα στον 20ο αιώνα, οι εύποροι κάτοικοι του χωριού άρχισαν σταδιακά να κτίζουν στην παρόδια ζώνη, που βρίσκεται 100 μ. υψομετρικά χαμηλότερα. Η θέση αυτή είχε το πλεονέκτημα της γειτνίασης με το αναπτυσσόμενο και ασφαλές πλέον παραγωγικό και οικονομικό πλέγμα στα δυτικά της Καστοριάς.

Ο νέος οικισμός αρχικά προσδιορίστηκε ως Κάτω Λεύκη και το 1961 ονομάστηκε Λεύκη, ενώ το παλιό χωριό, που είχε ήδη εγκαταληφθεί, μετονομάστηκε σε Παλιά Λεύκη. Την περίοδο που το νέο χωριό είχε ακόμα τη δημογραφική ευρωστία της στηριζόμενης αγροτικής οικονομίας, απέκτησε αρκετά στοιχεία αστικού εξοπλισμού (πλατείες, κοινόχρηστοι χώροι και κτήρια), που εντάχθηκαν ευθαρσώς στο πολεοδομικό πλέγμα του. Σήμερα η υποδομή αυτή αργεί, εγκαλώντας την αισιοδοξία των μεταπολιτευτικών εποχών.