Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου

Το δρυοδάσος

Στα κράσπεδα της ορεινού πυρήνα του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, τόσο στα δυτικά, δηλαδή στο Ζαγόρι, όσο και στα ανατολικά, δηλαδή στις κοιλάδες του Βενέτικου ανάμεσα στη Βάλια Κάλντα και τα Γρεβενά, απλώνεται ένα τοπίο πολύ διαφορετικό από το ορεινό δάσος: είναι το δρυοδάσος της Πίνδου.

Τα δρυοδάση αυτά συνιστούν το αυτόχθονο δάσος της ημιορεινής ζώνης της Πίνδου. Μέσα στη συνεχή δασωμένη έκταση επικρατούν, ανάλογα με την ποιότητα τόπου, τις κλιματικές συνθήκες και το ιστορικό χρήσης, κάποιο από τα έξι είδη Βελανιδιάς που το συνθέτουν: τα μεγαλύτερα σε ύψος και διάμετρο κορμού δέντρα ανήκουν στη Χνοώδη δρυ και την Πλατύφυλλη βελανιδιά (Quercus pubescens και Quercus frainetto, αντίστοιχα) που καλύπτουν και τη μεγαλύτερη έκταση, ενώ η Ποδισκοφόρος βελανιδιά (Quercus robur) στα ρέματα και στις ράχες ο Τσέρος (Quercus cerris) και η Απόδισκη δρυς (Quercus petraea) δημιουργούν μικρές συστάδες· τέλος η Μακεδονική δρυς (Quercus trojana) καταλαμβάνει τα πιο στεγνά και άγονα εδάφη.

Καθώς η Βόρεια Πίνδος συνέχεται με ψηλά διάσελα τόσο στα νότια, όσο και στα βόρεια, το δρυοδάσος χωρίζεται από τα δάση κωνοφόρων και τις κορυφογραμμές των μεγάλων βουνών στις δυο διακριτές ζώνες που αναφέραμε, στα δυτικά και ανατολικά της οροσειράς. Αν και δεν εφάπτονται, οι δύο αυτές ζώνες, δηλαδή τα δρυοδάση του Ζαγορίου και των Γρεβενών, έχουν πολλά κοινά στοιχεία, αλλά, καθότι ανήκουν σε δυο πολύ διαφορετικές ανθρωπογεωγραφικές ζώνες, έχουν και σημαντικές διαφορές.

Ως προς τις ομοιότητες, τόσο η λεκάνη του Ζαγορίτικου, όσο και οι κοιλάδες του μέσου Βενέτικου, είναι περιοχές χαμηλού έως μέσου υψομέτρου με ομαλή τοπογραφία πάνω σε φλύσχες, κατάφυτες από τα ίδια είδη βελανιδιάς, μαζί με τα τυπικά συνοδά είδη φυλλοβόλων. Και στις δυο περιοχές, αν και αρκετά συμπαγές, το δάσος είναι σχεδόν σε όλη την επιφάνειά του πρεμνοφυές, δηλαδή αποτελείται από νεαρά δέντρα που έχουν αναπτυχθεί από καρατομημένα πρέμνα, αποτέλεσμα ενός μάλλον αμελούς τύπου εκμετάλλευσης: το δρυοδάσος θεωρήθηκε επί μακρόν πόρος μικρής παραγωγικής αξίας που καρπώνεται με αποψιλωτικές υλοτομίες, οι οποίες παρέχουν αποκλειστικά καυσόξυλα και ανακυκλώνουν την πρεμνοφυή μορφή. Παλιότερα, η Δασική Υπηρεσία μελετούσε ως απώτερο στόχο την ανόρθωση του δρυοδάσους, εντοπίζοντας πυρήνες σπερμόφυτων ατόμων (τα λεγόμενα παρακρατήματα), που τους διατηρούσε άθικτους μέσα στην έκταση των πρεμνόφυτων - είναι πιθανόν κάποια από τα ώριμα άτομα που συναντάμε να είναι αποτέλεσμα αυτής της διαχειριστικής προοπτικής, που ωστόσο δεν έφτασε ποτέ στην ωριμότητά της.

Δυστυχώς τις τελευταίες δεκαετίες τα ελληνικά δρυοδάση έχουν επανέλθει στο καθεστώς του αναλώσιμου πόρου και η μοναδική εξέλιξη που διαφαίνεται είναι ότι η μη υλοτόμηση κάποιων προστατευόμενων ή δυσπρόσιτων ζωνών θα επαναφέρει - σε κάποιον μακρινό χρονικό ορίζοντα, προφανώς αιώνων - στην ημιορεινή ζώνη τα αλλοτινά ψηλά δάση δρυών, σαν και αυτά που βλέπουμε σήμερα σε απρόσιτες γωνιές της Αιτωλοακαρνανίας (εκεί βέβαια είναι άτομα της Βασιλικής βελανιδιάς, Quercus ithaburensis subsp. macrolepis, που διασώθηκαν επειδή έδιναν το πολύτιμο για τη βυρσοδεψία και τα οικόσιτα ζώα εδώδιμο βελανίδι).

Ευτυχώς το δρυοδάσος έχει εξαιρετική αντοχή στην κακομεταχείριση και χάρη στη δύναμη των πρεμνοβλαστημάτων επουλώνει γρήγορα όλα τα κενά, διατηρώντας την υψηλή οικολογική αξία του. Παράλληλα, τόσο οι ίδιες βελανιδιές, όσο και οι εδαφικές και κλιματικές συνθήκες των περιοχών αυτών, δεν βοηθούν τη διάδοση της φωτιάς. Έτσι τα δρυοδάση, παρόλη την πυκνή φυλλωσιά και τον πλούσιο υπόροφο, δεν υπόκεινται στους κύκλους καταστροφής και αναγέννησης των κωνοφόρων της ίδιας υψομετρικής ζώνης και αποτελούν σταθερά καταφύγια της ενδημικής πανίδας, χλωρίδας και μυκοχλωρίδας. Τέλος, αξίζει να σημειώσουμε ότι σε όλα τα είδη βελανιδιάς της Πίνδου τα φύλλα παραμένουν το Φθινόπωρο και το Χειμώνα πάνω στο δέντρο και αρχίζουν να πέφτουν την Άνοιξη, όταν οι νέοι βλαστοί πάρουν τη θέση των ξερών μίσχων. Έτσι, το δρυοδάσος διατηρεί καλές συνθήκες οπτικής και θερμοκρασιακής κάλυψης καθ' όλη την ψυχρή περίοδο, παρέχοντας στους οργανισμούς του δάσους και του έδαφους ένα ασφαλές καταφύγιο.

Και στις δυο ζώνες, η ανθρώπινη παρουσία είναι σημειακή και μικρής έντασης και όπου χαρτογραφείται υπόκειται σε έντονη εποχιακή διακύμανση. Η κύρια παρέμβαση που έχει σαφείς επιπτώσεις στη συνοχή του δρυοδάσους φαίνεται να είναι η όδευση της Εγνατίας Οδού, που διέκοψε τη συνοχή και τη συλλειτουργία μιας απέραντης περιοχής που απλωνόταν από τη Βάλια Κάντα μέχρι τα Χάσια, τη Βουνάσα και τα Αντιχάσια. Μέρος της επικοινωνίας των επιμέρους τομέων διασώθηκε χάρη στους διαδρόμους κάτω από τις κοιλαδογέφυρες και πάνω από τις σήραγγες.

Κατά τόπους μέσα στα απέραντα αυτά πρεμνοφυή δάση του Ζαγορίου και των Γρεβενών, κοντά στα χωριά, στα παλιά γρέκια, στα ξωκλήσια και τα μοναστήρια, σε θέσεις που θεωρήθηκαν προστατευταίες για ποικίλους λόγους ή απλά σε τοποθεσίες δυσπρόσιτες, διατηρούνται μικρές ή μεγαλύτερες ομάδες από άτομα αρκετών δεκαετιών και σποραδικά ανάμεσά τους διατηρούνται λίγα αιωνόβια δέντρα. Οι ομάδες αυτές των ώριμων δέντρων δεν είναι ποτέ τόσο συμπαγείς ή εκτεταμένες ώστε να συστήσουν μια ομοιογενή συστάδα και η παρουσία τους απλά ποικίλει την ηλικιακή δομή του τόπου, χωρίς ωστόσο να δημιουργεί μια καθοριστική νέα κατάσταση. Πάντως, όπου τα συναντάμε διαπιστώνουμε εύκολα ότι αναπλάθουν γύρω τους μια σημαντική βιοποικιλότητα πουλιών του δάσους, καθώς και μια αξιόλογη μυκοχλωρίδα.

Σε ότι αφορά στις διαφορές, είναι εύκολο να διαπιστώσουμε μακροσκοπικά ότι το δρυοδάσος του Ζαγορίου είναι συνεχές και διακόπτεται μόνο από λίγα, μεγάλα λιβάδια, αλλοτινές θέσεις έντασης της ημινομαδικής κτηνοτροφίας ή ζώνες επιρροής πολύ παλιών συνοικήσεων. Οι λιγοστές αυτές τοποθεσίες σήμερα έχουν μετατραπεί σε φυσικά χορτολίβαδα, που δέχονται μια σημειακής έντασης βόσκηση από σταυλισμένα βοοειδή. Λόγω της σαφούς οριοθέτησης, τα χορτολίβαδα αυτά, αν και πλήρως ενταγμένα στο ευρύτερο οικοσύστημα, έχουν μέτρια αλληλεπίδραση με το δασικό περιβάλλον.

Αντίθετα, το δρυοδάσος των Γρεβενών περιλαμβάνει αναρίθμητα, μικρής έκτασης, διασπασμένα και διάσπαρτα, χωράφια που καλλιεργούνται εδώ και πολλές δεκαετίες με δημητριακά και κτηνοτροφικά φυτά. Η οικολογική διαφορά ανάμεσα στο ομοιογενές δάσος δρυών του Ζαγορίου με το αγροδασικό μωσαϊκό των Γρεβενών είναι τεράστια: στο Ζαγόρι υπάρχει μια πηγή τροφής, το βελανίδι, ένας καρπός σπουδαίος, που ωστόσο εμφανίζει εποχικότητα και αστάθεια αφθονίας, ενώ στα Γρεβενά η φυσική παραγωγή βελανιδιών συνοδεύεται από την ετήσια εκρηκτική παραγωγικότητα των καλλιεργημένων σπόρων, που υποστηρίζονται από αρώσεις και λιπάσματα. Έτσι, η ένταξη των μεγάλων θηλαστικών στα Γρεβενά είναι εξαιρετικά επιτυχής και - χάρη στο χαοτικό χωρικό πρότυπο των καλλιεργειών - ασφαλής και αυτό καθρεφτίζεται στους εντυπωσιακούς πληθυσμούς αρκούδων, ζαρκαδιών και αγριογούρουνων που κινούνται μέσα στο αγροδασικό τοπίο - και των λύκων που τα παρακολουθούν.

Το βασικό χαρακτηριστικό του αγροδασικού μωσαϊκού των Γρεβενών είναι η εναλλαγή εκτάσεων δάσους, καλλιεργειών και αγρανάπαυσης. Έτσι, τα ζώα κινούνται συνεχώς ανάμεσα σε τρία διαφορετικά και συμπληρωματικά περιβάλλοντα: το Μάρτιο ο Πράσινος δρυοκολάπτης θα πηδήξει από τις γέρικες βελανιδιές της Γόργιανης, όπου οι λάρβες αργούν ακόμα, στο διπλανό χέρσο χωράφι και θα συμπληρώσει τη διατροφή του με τα άφθονα μυρμήγκια, που ξεκίνησαν τις ανοιξιάτικες μετακομίσεις τους. Την ίδια περίοδο, τα Ζαρκάδια κινούνται στην επαφή δάσους-σπαρμένου, ενώ οι Αρκούδες "θερίζουν" έγκαιρα όλους τους τύπους παραγωγικών φυτών, όπως αυτά της προσφέρονται μέσα στη χρονιά.

Η μεγάλη αυτή αντίθεση ανάμεσα στη ομοιομορφία των δρυοδασών του Ζαγορίου και τη μωσαϊκότητα των αντίστοιχων τοπίων των Γρεβενών καθρεφτίζει κάποιες περιβαλλοντικές διαφοροποιήσεις, αλλά κυρίως αντανακλά τη μεγάλη απόκλιση στις κοινωνικο-οικονομικές και πολιτισμικές κατευθύνσεις των δυο περιοχών. Ολόκληρο το Ζαγόρι - ακόμα και το πιο απομονωμένο ανατολικό τμήμα του - επηρεάστηκε από τη δυναμική σχέση της ζώνης "πίσω από τα βουνά" με τα πολύμορφα Γιάννενα, σχέση που προσανατόλισε τα κεντρικά χωριά προς τις μεταφορές, τη μεταποίηση και το εμπόριο και έφερε στα ορεινά τις τέχνες και τα γράμματα, συνθήκες που απορρόφησαν ανθρώπινους πόρους από την ορεινή γεωργία, με άμεση συνέπεια την επικέντρωση του υπολοιπόμενου ενεργητικού του αγροτικού τομέα στις πιο καρποδοτικές δραστηριότητες, όπως η κτηνοτροφία.

Αντίθετα στα Γρεβενά, η απουσία αστικού πόλου και η αδυναμία ανάπτυξης των κλάδων του δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα - αδυναμίες που έρχονται από το βάθος των χρόνων και ήσαν καίριες μέχρι και το τέλος του 20ου αιώνα -, διατήρησαν την εστίαση στη γεωργία και συντήρησαν επί αιώνες ένα πρωτόγονο παραγωγικό μοντέλο, που το συνάντησαν τις τελευταίες δεκαετίες οι αγροτικές επιδοτήσεις και το ξανα-έκαναν οικονομικά ενδιαφέρον. Έτσι, σήμερα στην ημιορεινή ζώνη των Γρεβενών, μια 20άδα χωριά συνεχίζουν να καλλιεργούν με έναν εκτατικό τρόπο που αλλού έχει εγκαταληφθεί, διαιωνίζοντας ένα πρότυπο οικολογικής στήριξης της βιοποικιλότητας - ή «οικολογικής παγίδευσης», όπως το εκλογικεύουν οι βιολόγοι -, μέσα στο οποίο τα μεγάλα θηλαστικά και πολλά άλλα ζώα βρίσκουν ένα περιβάλλον όπως το ξέρουν τουλάχιστον από το Μεσαίωνα.

Η λεκάνη του Ζαγορίτικου

Η ύφεση ανάμεσα στην Τύμφη και το Μιτσικέλι καλύπτεται από το μεγάλο δρυοδάσος της Λάκκας του Ζαγορίτικου, δηλαδή του ποταμού που διασχίζει το νότιο Ζαγόρι και πέφτει στον Άραχθο. Η λεκάνη αυτή διαμορφώνεται σε ένα παχύ στρώμα φλύσχη, που απλώνεται ανάμεσα στις ασβεστολιθικές μάζες των δύο πιο πάνω μεγάλων ορεινών συμπλεγμάτων.

Στο Ζαγόρι, η διαδοχή της βλάστησης είναι τυπική: Από τα 300 έως 500 μ. υψόμετρο αναπτύσσεται η ζώνης της Μεσογειακής μακίας, που συντίθεται κυρίως από Πουρνάρι (Quercus coccifera), κέδρα (Juniperus communis και Juniperus oxycedrus), Κουμαριά (Arbutus unedo), Κουτσουπιά (Cercis siliquastrum) και σποραδικές Αριές (Quercus ilex). Πάνω από τα 500 και μέχρι τα 700 μ. συνεχίζει το δρυοδάσος, που συντίθεται από τα έξι είδη βελανιδιάς που προαναφέραμε (Χνοώδης βελανιδιά, Πλατύφυλλη βελανιδιά, Τσέρος, Ποδισκοφόρος δρυς, Απόδισκη δρυς και Μακεδονική βελανιδιά).

Λόγω του αδιαπέρατου πετρώματος, η περιοχή διατρέχεται από ένα πολυσχιδές δίκτυο ρεματιών, που συγκλίνουν στον Ζαγορίτικο. Πολλές από τις δευτερεύουσες ρεματιές έχουν μόνιμη ροή και όλες περιβάλλονται από μια στενή ζώνη παρόχθιας βλάστησης, που συντίθεται από πλατάνια, οστριές, σκλήθρα και ιτιές.

Αν και δεν υπάρχουν ασβεστολιθικά λέπια στη ζώνη αυτή, τα πρανή του φλύσχη εμφανίζουν έως και έντονες κλίσεις. Χάρη στην ελάχιστη κάλυψη που παρουσιάζουν, προσειδιάζουν μάλλον με βραχώνες και προσφέρουν ευκαιρίες θερμορύθμισης στα ερπετά και κατάλληλους θώκους για έντομα και άλλα ασπόνδυλα.

Τέλος, δεν υπάρχει μόνιμη ανθρώπινη δραστηριότητα μέσα στη λεκάνη, καθότι όλα τα χωριά της περιοχής κτίστηκαν περιμετρικά, στη βάση του ασβεστόλιθου, ισορροπώντας ανάμεσα στο ημιορεινούς και ορεινούς πόρους. Σήμερα η λεκάνη έχει ένα περιορισμένο και κακής βατότητας οδικό δίκτυο που εξυπηρετεί μια φθίνουσα δασική εκμετάλλευση και μια επιδοτούμενη κτηνοτροφία. Τα πέτρινα γεφύρια θυμίζουν ότι μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα η παραδοσιακή οικονομία συντηρούσε πολλές εγκάρσιες συνδέσεις, οι οποίες έχουν ατονήσει εντελώς στη σημερινή φάση των κεντρικών ασφαλτόδρομων που υποστηρίζουν τον θαλερό τριτογενή τομέα.

Διάσχιση της κοιλάδας του Ζαγορίτικου

Το μεγάλο δάσος δρυών που καταλαμβάνει την κοιλάδα του Ζαγορίτικου ποταμού είναι ένα από τα λιγότερο γνωστά αλλά και πιο ζωντανά τοπία στο Ζαγόρι. Η παρατήρηση της φύσης στη ζώνη αυτή είναι εύκολη, ειδικά κατα μήκος της προτεινόμενης διαδρομής, που ακολουθεί έναν καλοπατημένο αγροτικό δρόμο. Οι ήπιες κλιματικές συνθήκες επιτρέπουν την υλοποίηση της διαδρομής όλο το χρόνο.

Η διαδρομή ξεκινά από τη θέση Πέταλο, στο ξεκίνημα της περιοχής Ριζιανά. Αμέσως διασχίζουμε το ρέμα Λιθόστρωτο και ερχόμαστε σε επαφή με την παρόχθια ζωή και βλάστηση: στις όχθες κυκλοφορούν Σταχτοσουσουράδες.

Το πρώτο τμήμα της πορείας ακολουθεί το Ζάη ρέμα, μια ανοιχτή ρεματιά που πλαισιώνεται απο μεγάλες χέρσες εκτάσεις. Στις λάσπες και τους νερόλακκους της κοίτης θα δούμε εύκολα τις άφοβες Νεροκελάδες, ενώ σε μεγαλύτερες επιφάνειες στάσιμου νερού βόσκουν ήρεμα Λασπότρυγγες και Λασποσκαλίδρες. Αν προσέξουμε, πάνω στο δρόμο ή στις ανασκαλεμένες χέρσες εκτάσεις τριγύρω θα δούμε Μικρογαλιάντρες, συνήθως πολύ επιφυλακτικές και πάντα σχεδόν αόρατες, με τα τόσο πετυχημένα γήινα χρώματά τους.

Αφήνουμε τη ρεματιά και κινούμενοι προς τα δεξιά, περνάμε λίγο ψηλότερα από μια μεγάλη χέρσα έκταση, όπου μπορεί να δούμε Σιταρήθρες και Κατσουλιέρηδες. Αμέσως μετά περνάμε κοντά από μια κτηνοτροφική μονάδα, στην άμεση γειτονία της οποίας συνήθως αφθονούν τα μικροπούλια και οι Κουρούνες, αλλά μπορεί να τριγυρνά και κάποια Γερακίνα.

Ο δρόμος αρχίζει να κερδίζει ύψος πάνω στην ακμή μιας αραιά δασωμένης, ομαλής ράχης. Δεξιά και αριστερά απλώνονται λιβάδια, όπου κυνηγούν Δεντρογέρακα, Ξεφτέρια, Βραχοκιρκίνεζα και την Άνοιξη κάποιος Λιβαδόκιρκος. Σταδιακά το δάσος πυκνώνει και μας δίνει την ευκαιρία να παρατηρήσουμε τα τυπικά πουλιά της περιοχής - Σκαρθάκια, Καμποδεντροβάτες, Χρυσοβασιλίσκους - και κυρίως να ακούσουμε τον τελάλη του δρυοδάσους - την Κίσσα. Χαρακτηριστική παρουσία είναι ο Μεσαίος Δρυοκολάπτης, που συνήθως είναι πολύ διακριτικός ηχητικά και τον αντιλαμβανόμαστε μόνο αν διασχίσει το οπτικό πεδίο μας. Εδώ, το πρωί μπορεί να δούμε κάποιο Ζαρκάδι, που συνεχίζει στο πρώτο φως τη βραδυνή βόλτα του στα λιβάδια.

Η πορεία συνεχίζεται στην ακμή της ράχης, μια όδευση που μας επιτρέπει να έχουμε άμεση επαφή με τα κοντινά πουλιά, ενώ ταυτόχρονα επιβλέπουμε τα πιο μακρινά πεδία, όπου γυροπετούν Φιδαετοί και Γερακίνες.

Πάνω στη ράχη διατηρούνται συστάδες από ώριμα δέντρα, οι οποίες στα τέλη της αναπαραγωγικής περιόδου βρίθουν από παπαδίτσες, σπίζες και τσιχλόνια. Παράλληλα, στις αρχές της Άνοιξης φιλοξενούν διάφορα είδη που μετακινούνται προς τις τελικές θερινές θέσεις τους, όπως οι Κοκκοθραύστες και οι Βουνοτσιροβάκοι.

Περνάμε απο το ξωκλήσι της Παναγίας και σύντομα φτάνουμε στον Προφήτη Ηλία του Ζλάροβου. Κάποτε υπήρχε εδώ ένα χωριουδάκι, μια από τις πολλές διάσπαρτες συνοικήσεις της ύστερης Τουρκοκρατίας. Σήμερα, από το Ζλάροβο δεν απομένουν παρά ελάχιστα ερείπια και κάποιοι τίτλοι ιδιοκτησίας, που στο έδαφος εκφράζονται με ίχνη οργώματος.

Η πορεία ολοκληρώνεται στον άσφαλτο, ανάμεσα στην Ελάτη και το Δίκορφο. Πάνω μας υψώνεται η κορυφή Τσούκκα του Μιτσικελίου, μια περιοχή αρκετά δασωμένη και σήμερα πλέον εντελώς έρημη.

Τα δρυοδάση των Γρεβενών

Όπως αναφέραμε πιο πιο πάνω, το δρυοδάσος των Γρεβενών, που ξεκινά από τη βάση των μαυρόπευκων και σβήνει περίπου στον Αλιάκμονα, αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση αγροδασικού συστήματος, με πλούσια μωσαϊκότητα και έντονη τοπογραφία, οι οποίες δημιουργούν άπειρους διαπλεκόμενους φυσικούς διαδρόμους και κρυφούς θύλακες.

Κύριος φυσικός άξονας της περιοχής είναι ο Βενέτικος, ο κεντρικός ρους του οποίου περιγράφει το δυτικό όριο του δρυοδάσους. Σε αντίθεση με το νεαρό Ζαγορίτικο ρέμα, ο Βενέτικος είναι ένα ώριμο ποτάμι, με πλούσια παρόχθια βλάστηση και πολλούς παραποτάμους.

Βασικό χαρακτηριστικό του δρυοδάσους των Γρεβενών είναι η παρουσία αξιόλογων πληθυσμών αρκούδας, ζαρκαδιού και αγριογούρουνου, ενώ ο Λύκος κάνει σποραδικές καθόδους από το ορεινό δάσος. Τα μεγάλα θηλαστικά κυκλοφορούν μέσα από τους διαδρόμους που σχηματίζουν οι βελανιδιές και προωθούνται προς την εποχικά καλύτερη πηγή τροφής - κτηνοτροφικά φυτά, κερασιές, οπωρώνες, περιβόλια και δημητριακά - αξιοποιώντας τη φθίνουσα ανθρώπινη παρουσία μέσα στο δασικό χώρο.

Το δρυοδάσος των Γρεβενών είναι κατ΄εξοχήν πρεμνοφυές, με λίγες εξαιρέσεις σε απρόσιτες τοποθεσίες ή σε θέσεις παλιάς κατοίκησης - ξωκλήσια ή κάποιο άλλο τοπόσημο. Χαρακτηριστική περιοχή με ώριμες βελανιδιές είναι η ζώνη γύρω από την παλιά μονή Γόργιανης ή κοντά στους παλιούς πυρήνες της Γεωργίτσας και της Λαγκαδιάς, που επισημαίνονται από πετρόχτιστα ξωκλήσια. Οι τοποθεσίες αυτές εκλύουν τα μεγάλα θηλαστικά και τα άλλα ζώα του δάσους που αναζητούν βελανίδια - κίσσες, σκίουρους, μυωξούς - ή γέρικα δέντρα - νυχτερίδες και δρυοκολάπτες.

Ο κύκλος στη Λαγκαδιά

Ο κύκλος στη Λαγκαδιά είναι μια μικρή οδική διαδρομή γεμάτη εκπλήξεις. Ο περιηγητής δεν μπορεί να φανταστεί ότι στον ελάχιστο χώρο ανάμεσα στον άσφαλτο Κηπουρειού-Κρανιάς και μέχρι την κοιλαδογέφυρα της Εγνατίας θα μπορούσε να συαντήσει μερικά από τα πιο εντυπωσιακά θηλαστικά της χώρας.

Ωστοσό, αυτές οι ρεματιές, πλαισιωμένες από δρυοδάση και κατάσπαρτες από μικρά και απομονωμένα χωράφια, μαζί με τα παλιά οπωροφόρα δέντρα του ερειπωμένου χωριού Λαγκαδιά, αποτελούν μια σπουδαία περιοχή για τα ζώα. Η μια μετά την άλλη, οι πηγές τροφής ωριμάζουν και προσελκύουν τις αρκούδες, τα αγριογούρουνα και πολλά πουλιά, ενώ και τα ζαρκάδια ελκύονται από τα κτηνοτροφικά φυτά. Ο Αγριόγατος ενδημεί στο χώρο των παλιών χωραφιών και ο Λύκος κρύβεται στις αναρίθμητες ρεματιές και πτυχώσεις. Στους χωματόδρομους σταθμεύουν Γιδοβύζια και από τις βελανιδιές καλούν Πράσινοι δρυοκολάπτες.

Η διαδρομή είναι σε χωματόδρομο, που είναι χαλικόστρωτος από τον άσφαλτο μέχρι το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου, άλλοτε ενοριακό ναό της Λαγκαδιάς. Μετά ο δρόμος είναι βατός μόνο το καλοκαίρι.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος