Το οικοσύστημα της Μπελόης
Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου
Το οικοσύστημα της Μπελόης
Η Μπελόη είναι τοποθεσία της βορινής περιμέτρου της λεκάνης της Κριάρας, ενός πολύπτυχου πλατώματος στα ΒΔ στου Βραδέτου, ανάμεσα στη στέψη του Βίκου και τα λιβάδια του Αυγερινού.
Η Μπελόη προσφέρει εκπληκτική θέα στο φαράγγι του Βίκου
Πατήστε για μεγέθυνση
Η Μπελόη προσφέρει εκπληκτική θέα στο φαράγγι του Βίκου
Η Κριάρα αποτελούσε τμήμα των καλλιεργήσιμων γαιών του Βραδέτου και υπήρξε σημαντικός αγροτικός πόρος ενός εξαιρετικά ορεινού χωριού με περιορισμένους γεωργικούς πόρους. Έτσι, στα πιο ομαλά μέρη της λεκάνης φυτεύτηκαν παλιότερα ποικιλίες καρποφόρων της εποχής - σήμερα θεωρούνται ημιάγρια δέντρα - και κατασκευάστηκαν λίγες πεζούλες. Παράλληλα, η λεκάνη, ως τόπος προσήλιος και κλειστής τοπογραφίας, αποτελούσε κατάλληλη περιοχή για τη χειμερινή φιλοξενία των μεγάλων ζώων του χωριού.
Η λεκάνη της Κριάρας
Πατήστε για μεγέθυνση
Η λεκάνη της Κριάρας
Το εσωτερικό τοπίο της Κριάρας δημιουργείται σε ένα πτυχωμένο αλλά ομαλό στρώμα φλύσχη, που επικάθηται των πλακωδών ασβεστολίθων της περιμέτρου του Βίκου. Το λεπτό στρώμα του φλύσχη απομειώνεται σταδιακά προς τα κατάντη και στο χείλος του φαραγγιού βγαίνουν στην επιφάνεια οι ασβεστόλιθοι. Αυτοί ακριβώς οι ασβεστόλιθοι, με τις χαρακτηριστικές στρώσεις τους και λόγω της καρστικής διάβρωσης που είναι έντονη στο όριο της χαράδρας, σχηματίζουν ένα οδοντωτό τείχος από βυθίσματα και πύργους, σαν ένα πλέγμα προστασίας ανάμεσα στο βατό χώρο και τους κρημνούς του φαραγγιού.
Μπελόη: Στο στενό αρμό ελάχιστου εδάφους που σχηματίζεται στο περίγραμμα κάθε πλάκας του φλύσχη, αναπτύσσονται ποώδη φυτά, κάνοντας εμφανή τη δομή του πετρώματος
Οι ντόπιοι ήξεραν καλά τα λίγα ανοίγματα της φυσικής αυτής περίφραξης και τα έκλειναν για να αποφύγουν τις απώλειες των κατοικίδιων ζώων. Καθότι οι δίοδοι αυτές βρίσκονταν πάνω στο χείλος των κρημνών, έχουν, φυσικά, άπλετη θέα προς το φαράγγι του Βίκου και μάλιστα σε ένα από τα πιο δραματικά σκηνικά του: στο Κλίμα, στη θέση όπου σμίγουν ο Λάκκος της Κριάρας και ο Μέγας Λάκκος με την κεντρική κοίτη.
Μπελόη: Το εντυπωσιακό πέρασμα προς το Μπαλκόνι του Βίκου, μέσα από το σχίσμα του ασβεστόλιθου
Με τη γένεση του τουριστικού ρεύματος, η ομαλότερη από αυτές τις δίοδους, που οδηγεί στην πιο προκεχωρημένη θέση θέας, τη Μπελόη, καθαρίστηκε και σημάνθηκε, ενώ ένα μικρό τμήμα στρώθηκε με πλάκες. Σταδιακά το μονοπάτι χαράχτηκε καλύτερα στο φλύσχη και σήμερα είναι, μαζί με ανάλογα μονοπάτια μέσα και γύρω από το Βίκο, ένα από τα πιο δημοφιλή αξιοθέατα του Ζαγορίου και μαζί με τη Σκάλα, οι κύριοι τουριστικοί πόροι του κατά τ' άλλα απομονωμένου Βραδέτου. Η θέση θέας, που οριοθετήθηκε με μια ψηλή ξερολιθιά, φιλοξενεί καθημερινά δεκάδες έκθαμβους επισκέπτες.
Βλάστηση της Μπελόης
Η βλάστηση της λεκάνης της Κριάρας
Πατήστε για μεγέθυνση
Η βλάστηση της λεκάνης της Κριάρας
Οι γεωλογικές ιδιαιτερότητες, ο προσήλιος προσανατολισμός, η προστατευτική τοπογραφία, η προνομιούχα κλιματική συνθήκη και η αγροτική ιστορία της λεκάνης συνέβαλαν στη δημιουργία ενός ιδιαίτερου φυσικού περιβάλλοντος. Η πιο εύγλωτη έκφραση αυτής της ιδιαιτερότητας είναι ο πλούτος των φυτών που καλύπτουν το έδαφος, δηλαδή η βλάστηση.
Η βλάστηση της Κριάρας αποτελείται από πολλά είδη δέντρων και θάμνων, όπου δεν μετέχουν καθόλου κωνοφόρα (μόνο στην είσοδο της περιοχής έχουν φυτευθεί λίγα μαυρόπευκα): είναι προφανές ότι τόσο η σύνθεση όσο και η δομή της βλάστησης εκφράζουν την μακρόχρονη επίδραση των αγροτικών πρακτικών. Έτσι, η κατάσταση της βλάστησης της λεκάνης ανακαλεί σελίδες από το άγραφο εγχειρίδιο πρακτικών αειφορικής διαχείρισης των φυσικών πόρων που ενσωματώνονταν και αποτελούσαν τον τοπικό πολιτισμό. Πράγματι, πουθενά στο τοπίο δεν βλέπει κανείς να έχει βιαστεί ή έστω πιεστεί κάτι: ένα τοπίο διαμορφωμένο με απλά μέσα, πολύ χρόνο και ήπιες προσδοκίες, σαν μια μικρή Δημιουργία.
Το τοπίο της Κριάρας και της Μπελόης είναι ένα απέραντο τρισδιάστατο μικρομωσαϊκό καταστάσεων εδάφους και βλάστησης
Το τοπίο της λεκάνης υποστασιοποιεί μια χαοτική διασπορά καταστάσεων γυμνού εδάφους, χλοερών λιβαδιών, ρεματιών, μικρο-γκρεμών και αραιών και πυκνών συστάδων, παντού με πλούσιο υπόροφο από αγροστώδη, πόες ή φτέρες.
Τα δέντρα που μετέχουν είναι το Τρίλοβο σφενδάμι (Acer monspessulanum), ο Γαύρος (Carpinus orientalis), ο Φράξος (Fraxinus ornus), η Οστρυά (Ostrya carpinifolia), το Κέδρο (Juniperus oxycedrus), οι κληματίδες (Clematis vitalba, Clematis sanguinea), ο Κράταιγος (Crataegus monogyna) και λίγες βελανιδιές (Quercus cerris). Κάτα τόπους συναντάμε λόχμες από Λεπτοκαρυές (Corylus avellana), καθώς και διάσπαρτες αγριοκορομηλιές (Prunus cocomilia) και γκορτσιές (Pyrus amygdaliformis), τρία είδη που ευνοήθηκαν ή μεταφέρθηκαν από τους ντόπιους, όπως ίσως και οι κρανιές (Cornus mas).
Αν επισκεφθούμε τη Μπελόη τις πρώτες μέρες της Άνοιξης, θα συμπέσουμε με την ανθοφορία της Κρανιάς (Cornus mas)
Χλωρίδα της Μπελόης
Ο συνδυασμός δυο γεωλογικών υποβάθρων - φλύσχη και ασβεστόλιθου - , δυο βιοτόπων - πάνω όριο του δάσους και κάτω όριο των ορεινών λιβαδιών - , διαφορετικών θερμικών καταστάσεων - ηλιόλουστες πλαγιές και σκιερά βυθίσματα -, δυο ομάδων δέντρων - αυτόχθονα και ημιάγρια είδη -, μαζί με τις ιδιαίτερα υγρές κλιματικές συνθήκες της δυτικής Ελλάδας, συνθέτουν ένα μοναδικό τοπίο όπου φιλοξενείται μια πολύ πλούσια χλωρίδα, με πολλά ενδιαφέροντα και σπάνια είδη φυτών.
Ramonda serbica
Τα μικρά λιβάδια γύρω από το μονοπάτι αποικούνται από αγροστώδη και πόες, ανάμεσα στα οποία θα βρούμε πολλά κοινά είδη - όπως η Iris germanica και η Digitalis ferruginea - αλλά και αρκετά είδη ορχιδέας, όπως ο Anacamptis pyramidalis, ο Anacamptis morio, η Dactylorhiza sambucina, η Ophrys helenae, η Neotinea ustulata και τα Orchis quadripunctata και Orchis tridentata.
morio
helenae
Πλησιάζοντας τα βράχια, θα ανακαλύψουμε ότι οι "στοίβες" από πλακώδεις ασβεστολίθους αποτελούν πραγματικούς κάθετους κήπους σπάνιων ειδών. Εξέχων κάτοικος των ασβεστολιθικών πυργίκων είναι η περίφημη και εξαιρετικά περιορισμένης εξάπλωσης Ramonda serbica, ένα φυτό με πανέμορφα άνθη που μετά την υποχώρηση των παγετώνων, περισώθηκε στα απόκρυφα καταφύγια των πτυχώσεων του Βίκου. Όλο το μέτωπο των πύργων κατά μήκος της στέψης του φαραγγιού είναι κατάσπαρτο από μικρές αποικίες της Ramonda serbica.
macrorrhizum
subcaulescens
Δίπλα της ζουν επίσης μαλκόλμιες (Malcolmia orsiniana subsp. angulifolia), αουρίνιες (Aurinia saxatilis), γεράνια (Geranium macrostylum), καμπανούλες (Campanula versicolor), σκορπίδια (Ceterah officinarum), ψηλά Doronicum columnae, ο παράξενος Umbilicus luteus και πέντε είδη Sedum (Sedum amplexicaule, S. dasyphyllum, S. hispanicum, S. ochroleucum, S. urvillei).
Το Doronicum columnae υψώνει τους στιβαρούς βλαστούς του μέσα στους χωμάτινους θύλακες των ασβεστολίθων
Στα βυθίσματα ανάμεσα στους πύργους θα βρούμε αρκετά ασυνήθη είδη, όπως τα γεράνια Geranium macrorrhizum και Geranium subcaulescens, τη Gentiana cruciata, την Viola epirota, το κίτρινο Allium flavum, τη Linaria peloponnesiaca, το αγριογαρύφαλο Dianthus viscidus, την Hesperis laciniata και τη Fritillaria thessala subsp. ionica.
laciniata
viscidus
Τέλος, η Κριάρα υπήρξε ένα από τα μέρη όπου οι πρακτικοί θεραπευτές του Ζαγορίου, οι περίφημοι Βικογιατροί, συνέλεγαν τα βότανα με τα οποία αντιμετώπιζαν τις βασικές ανάγκες των κατοίκων των ορεινών χωριών. Ανάμεσα στα πιο γνωστά βότανα συγκαταλέγονται η Δακτυλίτιδα (Digitalis ferruginea), το Φωνόχορτο (Agrimonia eupatoria), το Λαγοβότανο (Teucrium polium), το Δρακάκι (Primula vulgaris), η αρωματική Viola odorata, η Φασκομηλιά (Salvia officinalis), ο Ιξός (Viscum album), το Βήχιο (Tussilago farfara), η κοινή ίριδα Iris germanica, το λινάρι Linum tenuifolium και ο ελέβορος (Helleborus cyclophyllus subsp. odorus).
germanica
farfara
Ο επίλογος για την αξία του χλωριδικού πλούτου της περιοχής είναι ανάλογος με το συμπέρασμα για τη βλάστηση: αν στα περίπου 250 είδη φυτών που έχουν αναγνωριστεί στην περιοχή προστεθεί η πολιτισμική και εθνοβοτανική αξία τους, το άρθοισμα είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα μέτρο βιολογικού απόθεματος. Η Μπελόη, πιθανότατα μαζί με μερικές ανάλογες θέσεις στην περίμετρο του Βίκου, αποτελούν πυραμίδες πολύπλευρων αξιών, όπου εκτός από την εξελικτική ροπή και τη βιογεωγραφία αποκρυσταλλώνεται και η διεπαφή ανθρώπου και φύσης.
Το σκηνικό από το Μπαλκόνι του Βίκου είναι απλά το αισθητικό ερέθισμα που διευκολύνει την πρόσληψη τέτοιων εννοιών.
Τα πουλιά της Μπελόης
Μέσα στο γαλήνιο σκηνικό της Μπελόης, τα πουλιά πλέκουν ήρεμα τις ζωές και τις κινήσεις τους.
Πιο συχνή παρουσία κατά μήκος της πορείας είναι τα Βουνοτσίχλονα (Emberiza cia) και τα Σιρλοτσίχλονα (Emberiza cirlus), που στέκονται στην κορυφή των διάσπαρτων άγριων οπωροφόρων και κελαηδούν. Και τα δυο αυτά τσιχλόνια είναι σχετικά ανεκτικά στην ανθρώπινη παρουσία και επιστρέπουν μια χορταστική παρατήρηση.
Σιρλοτσίχλονο (Emberiza cirlus) στη Μπελόη
Πιο συχνή παρουσία κατά μήκος της πορείας είναι τα Βουνοτσίχλονα (Emberiza cia) και τα Σιρλοτσίχλονα (Emberiza cirlus), που στέκονται στην κορυφή των διάσπαρτων άγριων οπωροφόρων και κελαηδούν. Και τα δυο αυτά τσιχλόνια είναι σχετικά ανεκτικά στην ανθρώπινη παρουσία και επιστρέπουν μια χορταστική παρατήρηση.
Οι Κιτρινοκαλιακούδες (Pyrrhocorax graculus) τρέφονται στα λιβάδια της Μπελόης
Στα κλαδιά των μεγάλων δέντρων θα δούμε Ελατοπαπαδίτσες (Periparus ater), αλλά και Κλειδωνάδες (Poecile lugubris). Σημειώνουμε εδώ ότι ο Κλειδωνάς είναι πολύ κρυπτικός και εξαιρετικά κινητικός και δεν είναι εύκολο να τον παρατηρήσουμε με άνεση. Αντίθετα, πιο σαφής είναι η αναγνώριση του Καρβουνιάρη (Phoenicurus ochruros), χάρη στην έντονη αντίθεση του μαύρου σώματος με την κεραμιδί ουρά. Οι Καρβουνιάρηδες, όπως και τα ξαδέρφια τους οι Φοινίκουροι (Phoenicurus phoenicurus), αναπαράγονται σε αυτή τη ζώνη επαφής των δασών με τα λιβάδια.
Βουνοτσίχλονο (Emberiza cia) στη Μπελόη
Σε αυτή την ανοιχτή ζώνη κυνηγούν και τα αρπακτικά της περιοχής, με συχνή εμφάνιση από Φιδαετούς (Circaetus gallicus), Σφηκιάρηδες (Pernis apivorus) και Πετρίτες (Falco peregrinus): οι τελευταίοι παρακολουθούν την έντονη κίνηση από στρουθιόμορφα και τις σαύρες της περιοχής, τα κύρια θηράματά τους.
Εξερευνώντας τη Μπελόη
Στο Μπαλκόνι του Βίκου
Πατήστε για μεγέθυνση
Στο Μπαλκόνι του Βίκου
Η λεκάνη της Κριάρας και η θέση Μπελόη προσεγγίζονται μέσω μιας εύκολης και καλά επισημασμένης πεζοπορικής διαδρομής που ξεκινά από το Βραδέτο. Στην πορεία, παράλληλα με την απόλαυση του υπέροχου τοπίου, ο φυσιοδίφης έχει την ευκαιρία να παρατηρήσει αρκετά αρπακτικά των ανοιχτών εκτάσεων και πολλά στρουθιόμορφα των λιβαδιών και του άνω ορίου του δάσους.
Η Σαύρα του Ιονίου (Algyroides nigropunctatus) ελίσσεται με άνεση ανάμεσα στις ασβεστολιθικές πλάκες
Το κεφάλαιο Τα πουλιά της Μπελόης φωτίζει μερικές πτυχές αυτής της εμπειρίας.
Παράλληλα, το κεφάλαιο Η χλωρίδα της Μπελόης ανιχνεύει τη χλωρίδα της περιοχής, μέσα από τα πιο σημαντικά είδη της.
Στη Σκάλα του Βραδέτου
Πέραν της πορείας προς τη Μπελόη, ο επισκέπτης μπορεί να εξερευνήσει την ευρύτερη περιοχή μέσα από άλλες διαδρομές, που επίσης συνδυάζουν το πεζοπορικό με το φυσιολατρικό αντικείμενο. Η πιο κοντινή πεζοπορία είναι αναμφίβολα η διάσημη Η Σκάλα του Βραδέτου, μια πορεία πάνω σε ένα εντυπωσιακό καλντερίμι και μέσα σε ένα επιβλητικό φυσικό σκηνικό. Ακόμα, από το Βραδέτο μπορούμε να προσεγγίσουμε τα αλπικά λιβάδια και να καταλήξουμε στο καταφύγιο της Αστράκας μέσω της διαδρομής Από το Βραδέτο στην Αστράκα.
Σήμανση
Πινακίδες και σημάδια
Υπάρχει μια πινακίδα διαδρομής και αρκετές πινακίδες κατεύθυνσης σε όλες τις διακλαδώσεις μονοπατιών και δρόμων. Κοντά στο σημείο θέας υπάρχει πινακίδα με (καθόλου ευανάγνωστο και μάλλον μη κατατοπιστικό) χάρτη.
Υπάρχουν 4 πινακίδες ερμηνείας περιβάλλοντος που αναφέρονται στα βότανα, τα σπάνια είδη φυτών, τις ορχιδέες και τα χασμόφυτα.
Πάνω στο μονοπάτι υπάρχουν λίγα επιβεβαιωτικά σημάδια, αλλά το ίχνος του είναι καλά πατημένο και δεν υπάρχουν σημεία αμφιβολίας.
Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
topoguide greece
Εθνικο Παρκο Βορειας Πινδου
Οι οδηγοί Ζαγόρι topoguide και Βάλια Κάλντα topoguide είναι διαθέσιμοι για συσκευές Android ως μία απο τις δεκάδες διαθέσιμες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide greece. Το Ζαγόρι και η Βάλια Κάλντα περιλαμβάνονται στην ομάδα της Βόρειας Ελλάδας. Αποκτήστε τους οδηγούς Ζαγόρι topoguide και Βάλια Κάλντα topoguide ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Οι οδηγοί Ζαγόρι topoguide και Βάλια Κάλντα topoguide είναι επίσης διαθέσιμοι για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό του Ζαγορίου και τον οδηγό της Βάλια Κάλντα ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή, επιλέγοντάς τους από την ομάδα της Βόρειας Ελλάδας.
Η εφαρμογή topoguide greece παρέχει ενεργητική πλοήγηση κατά μήκος της διαδρομής, καθώς και έναν πλούσιο οδηγό στη γεωγραφία, τη φύση και τον πολιτισμό των περιοχών.
Όλα τα σημεία ενδιαφέροντος που απεικονίζονται στο χάρτη αποτελούν διαδραστικές πηγές πληροφορίας της εφαρμογής: στο πεδίο, κάθε σημείο προβάλλεται αυτόματα στην οθόνη όταν το πλησιάζουμε και μας οδηγεί στο σχετικό λήμα του ψηφιακού οδηγού που περιέχεται στην εφαρμογή.