Το φαράγγι του Βίκου
Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου
Το φαράγγι του Βίκου
Η χαράδρα του Βίκου είναι ένα από τα ευκόλως εξηγούμενα περιβαλλοντικά παράδοξα του Ζαγορίου: μια και μοναδική φυσική γραμμή διατέμνει το σύνολο του ορεινού όγκου, τόσο εγκάρσια όσο και κατακόρυφα, ενσωματώνοντας όλο το εύρος των βιοτόπων και συνεπώς και των οργανισμών του συγκροτήματος.
Πολύ περισσότερο από μια μεγάλη χαράδρα, ο Βίκος είναι ένα σύνολο αλπικών, ορεινών και υδάτινων βιοτόπων
Πατήστε για μεγέθυνση
Πολύ περισσότερο από μια μεγάλη χαράδρα, ο Βίκος είναι ένα σύνολο αλπικών, ορεινών και υδάτινων βιοτόπων
Με άλλα λόγια, ο Βίκος είναι ένα ενιαίο γεωμορφολογικό στοιχείο που περιλαμβάνει χερσαίους και υδάτινους αλπικούς, ορεινούς και μεσογειακούς βιοτόπους και συντίθεται από κρημνώδεις, ποτάμιους, δασικούς και λιβαδικούς σχηματισμούς. Ο συγκερασμός των συστατικών αυτών σε μια μικρής έκτασης - αλλά μεγάλης γεωλογικής και βιολογικής έντασης - ενότητα δημιουργεί το συνθετότερο και πλουσιότερο - από κάθε περιβαλλοντική οπτική - οικοσύστημα του Ζαγορίου.
Ένας τεκτονικός γίγαντας
Η χαράδρα του Βίκου, ένας από τους κύριους πυλώνες της φύσης της Πίνδου
Πατήστε για μεγέθυνση
Η χαράδρα του Βίκου, ένας από τους πυλώνες της φύσης της Πίνδου
Στενότερος, πιο απόκρημνος και βαθύτερος από τη χαράδρα του Αώου, ο Βίκος θεωρείται ένα εξέχον γεωμορφολογικό στοιχείο της Ελλάδας, ανάλογο με το φαράγγι της Σαμαριάς. Το καθεαυτό χαράδρα έχει μήκος 12 χλμ, ενώ αν συνυπολογίζουμε το μήκος του φαραγγιου του Βικάκη, το μέγεθος αυτό διπλασιάζεται.
Οι εντυπωσιακές βραχοσκεπές του Βίκου
Η γένεση του Βίκου, όπως και των περισσότερων ασβεστολιθικών φαραγγιών, οφείλεται σε ένα συνδυασμό από τεκτονικούς, πετρολογικούς και γεωμορφολογικούς παράγοντες.
Στα ανάντη του Βίκου απλώνεται μια πολύ μεγάλη λεκάνη απορροής σε φλύσχη, που με την κατάλληλη ευκαιρία μπορεί να απελευθερώσει βίαια - για παράδειγμα στο ανώτερο Πλειστόκαινο, με την τήξη των παγετώνων - τεράστιες μάζες νερού, οι οποίες αναζητώντας το αδύναμο σημείο του αναγλύφου για να παροχετευτούν, μπήκαν στα χαλαρά πετρώματα του ρήγματος ανάμεσα στο Στούρο και την Τύμφη, τα διέβρωσαν, τα αποσυναρμολόγησαν και τα παρέσυραν.
Οι χαρακτηριστικές στρώσεις των δολομιτικών ασβεστολίθων στο Βίκο
Στις επόμενες δεκάδες χιλιάδες χρόνια, ο Βικάκης και τα άλλα ποταμάκια της λεκάνης συνέχισαν να εκτονώνονται μέσα από τη δίοδο που σχηματίστηκε, σκάβοντας κι' άλλο τις στρώσεις των δολομιτικών ασβεστολίθων, πλαταίνοντας την κοίτη, σμιλεύοντας βραχοσκεπές και σπήλαια και αποκαλύπτοντας τους αβυσσαλέους καρστικούς αγωγούς της Αστράκας.
Ένα καταφύγιο οργανισμών
hippocastanum
serbica
Το ξεχωριστό στοιχείο του Βίκου είναι ότι σχηματίζοντας μια κάθετη τομή στον ασβεστόλιθο της Πίνδου, δημιούργησε ένα σύνολο ιδιαίτερων περιβαλλοντικών καταστάσεων, όπως οι πολύ μεγάλες ορθοπλαγιές, η εποχική ροή, οι πλούσιες πηγές, το αδιατάρακτο παρόχθιο δάσος, και παράλληλα ένα είδος κλιματικού καταφυγίου στις αλλαγές του Πλειστόκαινου. Ειδικά για οργανισμούς που μετακινούνται με ταχύτητες γεωλογικού χρόνου, η ύπαρξη κλιματικών καταφυγίων έχει μεγάλη σημασία: έτσι εδώ διατηρήθηκαν είδη, όπως η Ramonda serbica, που επιβίωσε σε ελάχιστες θέσεις στα δυτικά Βαλκάνια και η Ιπποκαστανιά (Aesculus hippocastanum), που διασώζεται σε πολλές θέσεις στην Ελλάδα, αλλά πάντα σε ολιγάριθμες κοινωνίες.
Digitalis
ferruginea
Daphne
laureola
Χάρη σε αυτόν το βιολογικό πλούτο, ο Βίκος υπήρξε το κατ' εξοχήν πεδίο συλλογής των βοτάνων με τα οποία οι πρακτικοί θεραπευτές του Ζαγορίου, οι περίφημοι Βικογιατροί, αντιμετώπιζαν τις καθημερινές ανάγκες των ορεισίβιων. Από τα 250 περίπου φαρμακευτικά φυτά της περιοχής που έχουν αναγνωριστεί στους σύγχρονους βοτανικούς καταλόγους, τα περισσότερα είναι μεσογειακά είδη που ενδημούν κυρίως στο Βίκο, όπως ο Ελλέβορος (Helleborus cyclophyllus), το Χελιδονόχορτο (Digitalis ferruginea), το Φονόχορτο (Agrimonia eupatoria), το Θερμόχορτο (Centaurium erythraea), το Πεντάνευρο (Palantago lanceolata), το Λαγοβότανο (Teucrium polium), το Βαλσαμόχορτο (Hypericum perforatum), ο Φλώμος (Verbascum phlopoides), το Φασκόμηλο (Salvia officinalis), η θαμνώδης Δάφνη (Daphne laureola), η Αψιθιά (Artemisia absinthium), η κοινή Τσουκνίδα (Urtica dioica) κα.
Centaurium
erythraea
Hypericum
perforatum
Σε ότι αφορά στην πανίδα, τα τρια κυρίαρχα στοιχεία του τοπίου στο Βίκο είναι οι εξαιρετικά απόκρημνες - συχνά αρνητικές - ορθοπλαγιές, το ποτάμι με τις πηγές και η πλούσια βλάστηση. Το καθένα από αυτά τα τρια στοιχεία συνδέεται με είδη που επιβιώνουν μόνο στο συγκεκριμένο περιβάλλον, όπως η Τοιχοδρόμα, τα Βραχοχελίδονα και ο Βραχοτσομπανάκος στις ορθοπλαγιές, τα σπάνια ψάρια του Βοϊδομάτη και οι πληθυσμοί δεντρόβιων πουλιών (δρυοκολάπτες, δεντροτσομπανάκος, καμποδεντροβάτης κλπ) στην πυκνή παρόχθια βλάστηση.
Βραχοχελίδονο (Ptyonoprogne rupesrtis)
Συνοψίζοντας, ο Βίκος αποτελεί ένα ηχηρό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο αλληλεπιδρούν οι βιοτικοί και αβιοτικοί μηχανισμοί: στις παγετωνικές περιόδους, ο Βίκος δημιουργεί παγωμένες λεκάνες στα ανάντη, συντηρώντας τα ψυχρόβια δάση· όταν οι θερμοκρασίες ανέβουν αφήνει τα νερά να φύγουν και ανακαλεί τα μεσογειακά είδη· στις περιόδους τροπικού κλίματος, η χαράδρα προσελκύει τους οργανισμούς και τους προωθεί προς το νότο, ενώ όταν το κλίμα ψυχράνει, τους κρύβει στα κλιματικά καταφύγια της. Ο ρυθμιστικός αυτός ρόλος βοηθά τον τόπο να αποσσοβεί τις μείζονες αλλαγές και να διασώζει τη γενετική ευελιξία του.
Η διαδρομή χωριό Βίκος - Πηγές Βοϊδομάτη
Λόγω του κρημνώδους πεδίου, η διάσχιση του Βίκου γίνεται αποκλειστικά μέσω του κύριου μονοπατιού που τον διατρέχει από Νότο προς Βορράν, αν ακολουθήσουμε την κοίτη προς τα κατάντι, δηλαδή από το Μονοδέντρι προς το χωριό Βίκος ή το Πάπιγκο. Ωστόσο, η διαδρομή είναι πολύ μεγάλη και κουραστική για να συνδυαστεί με την παρατήρηση της φύσης. Επιπλέον, ένα μεγάλο μέρος του χρόνου, τμήματα του μονοπατιού κατακλύζονται από τα πλυμμηρικά νερά του άνω Βίκου.
Γαλαζοπαπαδίτσα (Cyanistes caeruleus)
Έτσι, προτείνουμε μια πορεία που αποφεύγει τη πλήρη διάσχιση της χαράδρας και ακολουθεί μια πολύ συντομότερη όδευση, βατή όλο το χρόνο: το πολύ καλό μονοπάτι από το χωριό Βίκος στις πηγές του Βοϊδομάτη, διασχίζοντας μια ζώνη όπου κυριαρχούν τα μεσογειακά χαρακτηριστικά και συνεπώς φιλοξενεί είδη ασυνήθιστα για την περιοχή.
Η αφετηρία της διαδρομής από το χωριό Βίκος
Ξεκινώντας από το χωριό Βίκος, κατηφορίζουμε κοντά σε ένα πέταλο με ορθοπλαγιές, όπου πετούν Κάργιες, Κοράκια, Γερακίνες, Σφηκιάρηδες, Φιδαετοί, Κιτρινοκαλιακούδες, Βουνοσταχτάρες και Βραχοχελίδονα.
Κοκκινοτσιροβάκος (Curruca cantillans)
Χαμηλότερα και πριν φτάσουμε στον άξονα της χαράδρας, διασχίζουμε ζώνες φρύγανων και θάμνων, όπου θα συναντήσουμε το Σταχτομυγοχάφτη, τον Θαμνοτσιροβάκο, το Βλαχοτσίχλονο, το Βουνοτσίχλονο, τον Κοκκινοτσιροβάκο, τον Καστανολαίμη, τον Κλειδωνά και άλλα στρουθιόμορφα της μεσογειακής μακκίας.
Η άνοδος από τις Πηγές του Βοϊδομάτη προς το χωριό Βίκος γίνεται σε καλογραμμένο μονοπάτι και μέσα σε ένα επιβλητικό τοπίο
Φτάνοντας στο ποτάμι, θα ακούσουμε το Αηδόνι, ενώ στα δέντρα θα δούμε τη Γαλαζοπαπαδίτσα και τον Αιγίθαλο. Μεσαίοι και Πράσινοι Δρυοκολάπτες είναι πιθανές παρατηρήσεις στις παρόχθιες δασικές συστάδες, ενώ κοντά στις πηγές του Βοϊδομάτη θα εντοπίσουμε εύκολα Κιτρινοσουσουράδες και με λίγη υπομονή και συγκέντρωση θα δούμε το σβέλτο Νεροκότσυφα.
topoguide greece
Εθνικο Παρκο Βορειας Πινδου
Οι οδηγοί Ζαγόρι topoguide και Βάλια Κάλντα topoguide είναι διαθέσιμοι για συσκευές Android ως μία απο τις δεκάδες διαθέσιμες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide greece. Το Ζαγόρι και η Βάλια Κάλντα περιλαμβάνονται στην ομάδα της Βόρειας Ελλάδας. Αποκτήστε τους οδηγούς Ζαγόρι topoguide και Βάλια Κάλντα topoguide ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Οι οδηγοί Ζαγόρι topoguide και Βάλια Κάλντα topoguide είναι επίσης διαθέσιμοι για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό του Ζαγορίου και τον οδηγό της Βάλια Κάλντα ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή, επιλέγοντάς τους από την ομάδα της Βόρειας Ελλάδας.
Η εφαρμογή topoguide greece παρέχει ενεργητική πλοήγηση κατά μήκος της διαδρομής, καθώς και έναν πλούσιο οδηγό στη γεωγραφία, τη φύση και τον πολιτισμό των περιοχών.
Όλα τα σημεία ενδιαφέροντος που απεικονίζονται στο χάρτη αποτελούν διαδραστικές πηγές πληροφορίας της εφαρμογής: στο πεδίο, κάθε σημείο προβάλλεται αυτόματα στην οθόνη όταν το πλησιάζουμε και μας οδηγεί στο σχετικό λήμα του ψηφιακού οδηγού που περιέχεται στην εφαρμογή.