Μανιτάρια του Μαινάλου

Μανιτάρια του Μαινάλου

Γνωρίστε είδη μανιταριών

Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail
Ο συγγραφέας του άρθρου με το ζουρλομανίταρό του

Στην Ελλάδα είναι γνωστά περισσότερα από 2.000 είδη άγριων μανιταριών. Το πραγματικό σώμα των μυκήτων, το μυκήλιο, σχηματίζεται κυρίως μέσα στο έδαφος, ενώ αυτό που αναγνωρίζουμε ως μανιτάρι είναι η αναπαραγωγική δομή του οργανισμού, γνωστό ως καρπόσωμα.

Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail: Guepinia helvelloides

Τα μανιτάρια είναι ετερότροφοι οργανισμοί που δεν φωτοσυνθέτουν, αλλά αποδομούν υπάρχοντα οργανικά συστατικά, επιταχύνοντας τους κύκλους της ανασύνθεσης του δάσους. Πολλά είδη δημιουργούν συμβιωτικές σχέσεις αλληλοβοήθειας (μυκόρριζα), ενώ άλλα παρασιτούν σε ζωντανό ή νεκρό ξύλο.

Τα μανιτάρια στο πευκοδάσος

Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail: Mycena stipata

Κοντά σε πολλούς οικισμούς του Μαινάλου συναντάμε ένα τεχνητά φυτεμένο δάσος πεύκων, με μεγαλύτερο αυτό που απλώνεται ανάμεσα στην Τρίπολη και την τεθλασμένη Ταμπούρια-Άγιοι Θεόδωροι-Ανάλυψη-άλσος Αγίου Γεωργίου. Κάτω από την σχετικά πυκνή κώμη, συχνά σε όξινα εδάφη και μέσα στην παχιά στρώση από πευκοβελόνες, θα συναντήσουμε μαι ενδιαφέρουσα ποικιλία από μανιτάρια, μικρότερη ή μεγαλύτερη, ανάλογα τις κλιματικές συνθήκες της χρονιάς.

Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail: Μια ωραία παρέα από Lycoperdon pyriforme
Στα δάση αυτά θα βρούμε άφθονες αλεποπορδές (Lycoperdon, όπως τα Lycoperdon perlatum και Lycoperdon pyriforme), σχετικά πολλούς βωλίτες (γένη Suillus και Boletus, με πιο ενδιαφέροντα τα Boletus edulis, Boletus pinophilus και Suillus luteus), λακτάριους (τοπικά κουμαρίτες ή πευκίτες, κυρίως τα εδώδιμα Lactarius deliciosus και Lactarius salmonicolor), τον αρκετά κοινό σκουρόχρωμο πλευρώτο Pleurotus ostreatus, την έγχρωμη Russula integra, τις μάλλον ασυνήθιστες κανθαρέλες (Cantharellus cibarious), τις "τρομακτικές" αλλά εδώδιμες τρομπέτες (Cratarellus curnicupoides και Cratarellus lutescens) και βέβαια τη βασίλισσα του κάθε τύπου δάσους, τη χορταστική Macrolepiota procera - εύκολη στην αναγνώριση, ικανή να γεμίσει μόνη της ένα τηγάνι και ανθεκτική στις κλιματικές αντιξοότητες.

Μανιτάρια στο ελατόδασος

Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail: Lepiota clypeolaria

Τα ελατοδάση του Μαινάλου, απλώνονται στους πλούσιους εδαφικούς πόρους ενός ορεινού περιβάλλοντος με αρκετή υγρασία και ευνοϊκή γεωμορφολογία. Υλοτομημένα επί αιώνες με παραδοσιακό τρόπο, τα πολυπρόσωπα αυτά τοπία έχουν συσσωρεύσει άφθονη νεκρή ύλη κλαδιών, βελονών και πρέμνων. Πάνω στον καμβά αυτό, έρχεται η φύση το φθινόπωρο και κεντά, από κορμό σε κορμό, τα αραχνοΰφαντα μυκήλια των μανιταριών.

Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail: Hypholoma fasciculare

Το φθινόπωρο, το ορεινό δάσος είναι απλά κατάσπαρτο από μανιτάρια. Όλα τα γένη συνωστίζονται εδώ πάνω: Αμανίτες, Κορτινάριοι, Ρουσούλες και Λακτάριοι στις πυκνές λόχμες με τα Αγαρικά στις παρυφές τους, Λεπιότες στα ξέφωτα και αναρίθμητες άλλες ομάδες από Hypholoma, Clitocybe, Hygrophorus, Craterellus, Boletus, Suillus, Pleurotus, Mycena, Stropharia και Tricholoma σε κάθε κατάλληλη θέση και ευκαιρία.

Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail: Clitocybe odora

Εκτός από τα επίγεια μανιτάρια, την τιμητική τους έχουν και τα μανιτάρια που αναπτύσσονται στους πεσμένους κορμούς και κλαδιά που σαπίζουν. Ο προσεκτικός παρατηρητής θα βρει εκτός από τις γνωστές ευμεγέθεις και ξυλώδεις ίσκες, μια τεράστια ποικιλία από χρωματιστά και συχνά ημιδιαφανή καρποσώματα που μοιάζουν να στολίζουν τις νεκρικές πομπές του ξύλου.

Οι παράξενες μορφές των μυκήτων

Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail: Caloscypha fulgens

Εκτός από τη γνωστή μορφή του καρποσώματος με το καπέλλο και το πόδι, ο ευφάνταστος γενετικός καλλιτέχνης της Φύσης δημιούργησε μια ατελείωτη ποικιλία μορφών, χρωμάτων και δομών. Τα δάση του Μαινάλου είναι μια πραγματική γκαλερί παράδοξων σχημάτων.

Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail: Hydnellum peckii

Θα ήταν πολύ κουραστικό να παραθέσουμε όλα τα γένη των αλλόκοτων μανιταριών, αλλά αξίζει να θυμηθούμε μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά, όπως τα Hydnum, που έχουν βελονίτσες αντί για λάμες, τα συμπαγή "αιμορραγούντα" Hydnellum, οι ζελατινώδεις Aleuria, Guepinia και Otidea, οι δερματώδεις Caloscypha, τα ροπαλόμορφα Clavariadelphus, ο αναίσχυντος Phallus impudicus, τα αστερόμορφα Geastrum και οι "θαμνώδεις" Clavaria και Ramaria.

Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail: Ramaria aurea
Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail: Clavulina rugosa
Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail: Clavaria vermicularis

Τα μανιτάρια των λιβαδιών

Μαίναλον Όρος topoguide

Τα λιβάδια κατά μήκος του Menalon Trail είναι παλιά κτηνοτροφικά πεδία, εγκαταλελειμένα χωράφια ή δολίνες: δεν θα συναντήσουμε ορεινά λιβάδια στα υψόμετρα της πορείας μας. Αν και συχνά στολισμένες με βραχώνες, οι ανοιχτές αυτές εκτάσεις είναι πολύ εύφορες, αποτέλεσμα του υγρού ηπειρωτικού κλίματος και της μακρόχρονης λίπανσης από τα κοπάδια. Στα λιβάδια αυτά θα βρούμε μια ενδιάφερουσα μυκοχλωρίδα, με αρκετά εδώδιμα είδη.

Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail: Macrolepiota procera

Το πιο εντυπωσιακό από τα μανιτάρια των λιβαδιών είναι η μεγαλειώδης Macrolepiota procera, πιο συνηθισμένη στις παρυφές ανάμεσα στους ανοιχτούς βιοτόπους και το δάσος. Κοντά της θα βρούμε διάφορα Αγαρικά (Agaricus campestris και Agaricus arvensis), ενώ κατά τόπους αναπτύσσονται ομάδες από Βωλίτες και διάσπαρτα άτομα της ομάδας των Αλεποπορδών (Calvatia, Lycoperdon). Χαρακτηριστικοί είναι οι κυκλικοί σχηματισμοί των Μαράσμιων (Marasmius oreades).

Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail: Coprinus comatus

Καθότι η ορεινή κτηνοτροφία έχει περάσει εδώ και 2 δεκαετίες μαζικά από τη γίδα στην αγελάδα, τα λιβάδια είναι πλέον κατασπαρτα από τις σβουνιές των γαλήνιων αυτών τετράποδων. Στις πλούσιες σε οργανικά συστατικά μάζες αυτές θα βρούμε τους εφήμερους Κοπρίνους, με πιο συνηθισμένο τον πολύ κοινό Coprinus comatus και κάπου στις σκιές - και συνήθως σε κοπριές περισσοδάκτυλων θηλαστικών - θα βρούμε διακριτικές συστοιχίες του Coprinellus niveus.

Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail: Coprinellus niveus

Τα εδώδιμα μανιτάρια

Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail: Lactarius salmonicolor

Το πoιο μανιτάρι θα συλλέξουμε για τροφή είναι ένα πολύ ευαίσθητο θέμα: τα είδη που μπορούν να καταναλωθούν με ασφάλεια - από κάποιον με μικρή επαφή με τους λαβυρίνθους της ταξινομικής των απίθανων αυτών οργανισμών - είναι πολύ λίγα. Εκτός από τις απαραγνώριστες Macrolepiota procera, που χάρη στο μέγεθός τους μπορούν να γεμίσουν εύκολα ένα καλάθι, και 1-2 είδη αγαρικών των λιβαδιών, ελάχιστα άλλα είδη είναι ασφαλή. Για παράδειγμα, όταν είναι ακόμα νεαροί, οι μυθικοί Αμανίτες του Καίσαρα (Amanita ceasarea), μοιάζουν πολύ με τους θανατηφόρους Amanita phalloides.

Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail: Boletus edulis

Προσοχή χρειάζεται και με τα Βασιλομανίταρα (Boletus edulis), καθώς πολλά από τα είδη του γένους των Boletus και των συγγενικών Suillus είτε δεν είναι βρώσιμα, είτε είναι ελαφρά τοξικά. Πιο ασφαλείς είναι οι πεντανόστιμοι Κουμαρίτες (Lactarius deliciosus), που στην χειρότερη περίπτωση μπορούμε να τους μπερδέψουμε με τους επίσης γευστικούς Lactarius salmonicolor, όπως και η εξαιρετικά νόστιμη Μαύρη τρομπέτα (Craterellus cornucopioides).

Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail: Cantharellus cibarius

Ένα ακόμα ασφαλές μανιτάρι είναι η κανθαρέλλα (Cantharellus cibarius), που χάρη στο κίτρινο χρώμα και τη χαρακτηριστική επέκταση των λαμών πάνω στο πόδι, είναι εύκολα αναγνωρίσιμη.

Τα μαγικά μανιτάρια

Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail: Amanita muscaria

Το πιο εντυπωσιακό από τα μανιτάρια του δάσους είναι αναμφίβολα ο ολόλαμπρος Μυγοκτόνος αμανίτης (Amanita muscaria). Λόγω των τοξικών ουσιών που περιέχει, και οι οποίες έχουν απρόβλεπτες επιπτώσεις - από παραισθήσεις έως και εξαιρετικά δυσάρεστες καταστάσεις - λέγεται και "ζουρλομανίταρο". Εικονιστικά, είναι το πιο γνωστό μανιτάρι και έχει συνδεθεί με μαγικά και μυστηριώδη όντα και ιστορίες - σε κάθε σπίτι υπάρχει ένα παιδικό βιβλίο με νάνους κάτω από ένα πελώριο ζουρλομανίταρο.

Μαίναλον Όρος topoguide
Menalon Trail: Ganoderma carnosum

Ανάμεσα στα πολλά και παράδοξα γένη μανιταριών που αναπτύσσονται σε σάποιο ξύλο και ρίζες και που στην Ελλάδα τα λέμε γενικά "ίσκες", ξεχωρίζουν τα ιδιόμορφα είδη του γένους Γανόδερμα. Το πιο γνωστό είδος του γένους είναι το Ganoderma lucidum, που αναπτύσσεται στο σκληρό ξύλο των πλατύφυλλων. Αν και δεν τρώγεται, λόγω της ξυλώδους υφής του, είναι περιζήτητο γιατί πιστεύεται ότι το αφέψημα που παράγεται από λεπτές, αποξηραμένες φέτες φρέσκου γανοδέρματος έχει αντικαρκινικές ιδιότητες - άλλωστε ένα συγγενικό είδος, γνωστό ως reishi (Ganoderma lingzhi) θεωρείται από τους Απω-ασιατικούς πολιτισμούς ως «το μανιτάρι της αθανασίας». Στο Μαίναλο συναντάμε κυρίως το πολύ παρόμοιο Ganoderma carnosum, που ενδημεί σε ρίζες και κορμούς κωνωφόρων.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος

topoguide Greece

Οδηγός του Μαινάλου

topoguide Greece
Φωτογραφίες και περιγραφές ειδών μανιταριών του Μαινάλου περιλαμβάνονται στον οδηγό Μαίναλο topoguide.

Ο οδηγός Μαίναλο topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android ως μία απο τις δεκάδες διαθέσιμες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Το Menalon Trail περιλαμβάνεται στην ομάδα της Πελοποννήσου. Αποκτήστε τον οδηγό του Μαινάλου ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.

Ο οδηγός Μαίναλο topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό του Μαινάλου ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή, κάνοντας τη σχετική αγορά από την ομάδα της Πελοποννήσου.

Η εφαρμογή παρέχει ενεργητική πλοήγηση κατά μήκος της διαδρομής, καθώς και έναν πλούσιο οδηγό στη γεωγραφία, τη φύση και τον πολιτισμό της περιοχής.