Η φύση στο Μάλι Μάδι

Τα πουλιά στο Μάλι Μάδι

Το Μάλι Μάδι κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στο περιβαλλοντικό σκηνικό της Βόρειας Ελλάδας:

• γεωγραφικά τοποθετείται ανάμεσα στην λοφώδη ανατολική απόληξη του Γράμμου, το Τρικλάρι, προβούνι του ορεογραφικού συστήματος των Πρεσπών και το δασωμένο Βίτσι, εξασφαλίζονας τη συνοχή των αξόνων μετακινήσεων των μεγάλων θηλαστικών και των μικρών πουλιών.


• μορφολογικά, παραβάλλει στις ισοκλινείς κρυσταλλικές μάζες των βουνών της Καστοριάς ένα πολυκύμαντο καρστικό τοπίο, όπου ανάμεσα στα βυθίσματα και τα λιβάδια δημιουργούνται ποικίλες καταστάσεις βλάστησης, έκθεσης και τοπογραφίας.


• περιβαλλοντικά, συμπληρώνει τους δασικούς και αγροδασικούς βιοτόπους της περιοχής με μια εκτεταμένη ενότητα πετροπλαγιών μέσου υψομέτρου, με πλούσια χαμηλή βλάστηση και ανάλογη άγρια ζωή.

Οι διακριτές ενότητες που σχετίζονται με την παρουσία της άγριας ζωής είναι τα καρστικά οροπέδια, τα μεγάλα λιβαδικά υψίπεδα και οι περιβάλλουσες δασωμένες πλαγιές.

Το καρστικό τοπίο

Η ζώνη δυτικά από την κορυφή Μπούτσι (από τα 1600 μέχρι τα 1700 μ.) που συνέχεται με το υψίπεδο Λακκώματα (από 1400 έως 1600 μ.) συντίθενται από αλλεπάλληλες δολίνες. Αυτή η αλληλλουχία καρστικών βυθισμάτων και πετροπλαγιών μέσου υψομέτρου είναι το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο του τοπίου στο Μάλι Μάδι. Κάθε δολίνη αποτελείται από ένα περίγραμμα βραχωδών πλαγιών με κέδρα, Daphne oleoides και άλλους καρποφόρους θάμνους το οποίο οριοθετεί έναν ομαλό πυθμένα με terra rossa, συνθέτοντας έτσι ένα μικρό οικοσύστημα. Η ζώνη αυτή περιλαμβάνει τεχνητές λιμνοδεξαμενές και φυσικές λούτσες και είναι η πλουσιότερη σε άγρια ζωή.

Τα ορεινά λιβάδια

Ανάμεσα στο Μπούτσι (1713 μ.) και την Ανεμοδαρμένη (1795 μ.) απλώνεται το λιβάδι Πόποβα Νίβα (Παπαδοχώραφα κατά τη ΓΥΣ), ενώ δυτικά του υδροκρίτη εκτείνεται το μεγάλο οροπέδιο Λυκόβρυση. Τα οροπέδια αυτά, που αμφότερα απορρέουν προς τα δυτικά, επωφελούνται από μια σχετικά ήπια εναλλαγή των κλιματικών συνθηκών (χιονοκάλυψη και θερμοκρασίες) και εμφανίζουν σημαντική παραγωγικότητα σε λιβαδικούς πόρους, προσελκύοντας τα φυτοφάγα θηλαστικά και τους θηρευτές τους, αλλά και την Αρκούδα.

Το καλοκαίρι οι περιοχές αυτές κατακλύζονται από κοπάδια βοοειδών, που με τη σειρά τους συνεισφέρουν στην ανάπτυξη μεγάλων πληθυσμών εντόμων, συνθήκη από την οποία επωφελούνται τα εντομοφάγα πουλιά. Συνολικά, οι λιβαδικές εκτάσεις στο Μάλι Μάδι φαίνονται να συντηρούν μια ολόκληρη βιοποικιλότητα μικρών και μεγάλων άγριων ζώων.

Τα δάση της ΒΑ πλευράς

Η ήπιου αναγλύφου, ποικίλη και γεμάτη ζωή ζώνη των υψιπέδων και των κορυφών που περιγράψαμε πιο πάνω περιβάλλεται από τις σαφώς πιο επικλινείς έως και απόκρημνες πλαγιές της βάσης του βουνού. Το τοπίο στην περίμετρο αυτή αντανακλά την επιρροή της παραδοσιακής κτηνοτροφίας και κυρίως ένταση και τη διάρκειά της τους τελευταίους δύο αιώνες.

Η βλάστηση στις πλαγιές διαφοροποιείται ανάλογα με την δημογραφική δύναμη και την επιμονή στην κτηνοτροφία των περιμετρικών χωριών. Έτσι, το Δεντροχώρι, μεσαίο χωριό που εμπίπτει στη ζώνη άμεσης επιρροής της Καστοριάς και αξιοποιεί τις ευκαιρίες μιας αστικής οικονομίας, έχει αποστασιοποιηθεί από την κτηνοτροφία και διατηρεί μόλις δυο στάνες. Οι πλαγιές αυτές, που βρίσκονται σήμερα υπό μικρή πίεση, έχουν ανακαταληφθεί από θαλερούς θαμνότοπους, όπου επικρατεί το Πουρνάρι.

Αντίθετα οι πλαγιές πάνω από τις δημογραφικά ισχυρότερες Ιεροπηγή και Κρυσταλλοπηγή αντανακλούν την επιμονή των δυο χωριών στην εδραία κτηνοτροφία: οι ζώνες αυτές έχουν μικρή και διασπασμένη κάλυψη από Μακεδονικές βελανιδιές (Quercus trojana) και έχουν μετατραπεί σε μεγάλα βοσκοτόπια, που ψηλότερα στέφονται από μικρού πλάτους δάση Οξιάς.

Τέλος, η βόρεια πλευρά του βουνού και ιδίως η βορινή όψη της Ανεμοδαρμένης, την οποία νέμεται από το αποψιλωμένο πληθυσμιακά Βατοχώρι, εμφανίζει πλήρη διαδοχή τύπων βλάστησης και καλύπτεται χαμηλά από πυκνά δάση ψηλών δρυών και ψηλότερα από συμπαγείς συστάδες ψυχρόβιων ειδών, όπου κυριαρχεί η Οξιά.

Τα πουλιά στο Μάλι Μάδι

Συνοπτικά, το Μάλι Μάδι αποτελεί το πλουσιότερο σε ποικιλία βιοτόπων, θηλαστικών και πουλιών χερσαίο οικοσύστημα της περιοχής της Καστοριάς. Ο πιο ενδιαφέρων χώρος είναι τα οροπέδια και πετρολίβαδα των κορυφών, που φιλοξενούν όλο το αναμενόμενο εύρος στρουθιόμορφων των ανοιχτών, στεπωδών και βραχωδών εκτάσεων, μαζί με τα σχετικά αρπακτικά και κορακοειδή.

Η προσπέλαση του εσωτερικού του βουνού έχει διευκολυνθεί πολύ από τη διαπλάτυνση και χαλικόστρωση του παλιού αγροτικού δρόμου Δεντροχώρι-Κρυσταλλοπηγή, που εξυπηρετεί ένα μικρό αιολικό πάρκο. Από το ύψος του αιολικού πάρκου, μπορούμε να παρατηρήσουμε αρκετά ενδιαφέροντα είδη πουλιών - αλλά και μεγάλα θηλαστικά - και κυρίως αρπακτικά. Μετά από λίγη περιπλάνηση στα οδικά παρακλάδια του κεντρικού χωματόδρομου, ο επισκέπτης θα εντοπίσει τα 2-3 καίρια σημεία που συγκεντρώνουν πουλιά.

Ο πιο κάτω πίνακας έχει συντεθεί από διάφορες αξιόπιστες πηγές και αρκετές προσωπικές παρατηρήσεις και συνιστά την ελάχιστη βάση γνώσεων για την περιοχή, η οποία δεν έχει ερευνηθεί επαρκώς.

Αρπακτικά

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Φιδαετός	Short-toed snake eagle	Circaetus gallicus
Γερακίνα	Common buzzard	Buteo buteo
Αετογερακίνα	Long-legged buzzard	Buteo ruffinus
Διπλοσάινο	Eurasian goshawk	Accipiter gentilis
Ξεφτέρι	Eurasian sparrowhawk	Accipiter nisus
Σαΐνι	Levant sparrowhawk	Accipiter brevipes
Πετρίτης	Peregrine falcon	Falco peregrinus
Βραχοκιρκίνεζο	Kestrel	Falco tinnunculus
Καλαμόκιρκος	Western marsh harrier	Circus aeruginosus
Χειμωνόκιρκος	Hen harrier	Circus cyaneus
Λιβαδόκιρκος	Montagu's harrier	Circus pygargus

Νυχτοπούλια

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κουκουβάγια	Little Owl	Athene noctua
Χουχουριστής	Tawny owl	Strix aluco

Πελαργοί

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Μαυροπελαργός	Black stork	Ciconia nigra

Δρυοκολάπτες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Πράσινος Δρυοκολάπτης	European green woodpecker	Picus viridis
Πευκοδρυοκολάπτης	Great spotted woodpecker	Dendrocopos major
Μεσαίος Δρυοκολάπτης	Middle spotted woodpecker	Leiopicus medius
Στραβολαίμης	Wryneck	Jynx torquilla

Κορακοειδή

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κόρακας	Raven	Corvus corax
Κουρούνα	Carrion crow	Corvus cornix
Κάργια	Western jackdaw	Corvus monedula
Κιτρινοκαλιακούδα	Alpine chough	Pyrrhocorax graculus
Κίσσα	Eurasian jay	Garrulus glandarius
Καρακάξα	Eurasian magpie	Pica pica
Ψαρόνι	Common starling	Sturnus vulgaris

Περιστερόμορφα

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Δεκαοχτούρα	Eurasian collared dove	Streptopelia decaocto
Τρυγόνι	European turtle dove	Streptopelia turtur
Αγριοπερίστερο	Rock dove	Columba livia
Φάσσα	Common wood pigeon	Columba palumbus

Κορακιόμορφα

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Μελισσοφάγος	European bee-eater	Merops apiaster
Τσαλαπετεινός	Eurasian hoopoe	Upupa epops

Χελιδόνια & σταχτάρες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Σπιτοχελίδονο	Western house martin	Delichon urbicum
Σταβλοχελίδονο	Barn swallow	Hirundo rustica
Μιλτοχελίδονο	Red-rumped swallow	Cecropis daurica
Σταχτάρα	Common swift	Apus apus

Ορνιθόμορφα

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Καμπίσια Πέρδικα	Grey partridge	Perdix perdix
Πετροπέρδικα	Rock partridge	Alectoris graeca

Κούκοι

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κούκος	Common cuckoo	Cuculus canorus

Σπίζες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Καρδερίνα	European goldfinch	Carduelis carduelis
Σπίνος	Eurasian chaffinch	Fringilla coelebs
Χειμωνόσπινος	Brambling	Fringilla montifringilla
Χιονάδα	Horned lark	Eremophila alpestris
Φανέτο	Common linnet	Linaria cannabina
Σκαρθάκι	European serin	Serinus serinus
Φλώρος	European greenfinch	Chloris chloris
Λούγαρο	Eurasian siskin	Spinus spinus
Κοκκοθραύστης	Hawfinch	Coccothraustes coccothraustes
Πύρρουλας	Eurasian bullfinch	Pyrrhula pyrrhula

Τσιχλόνια

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Τσιφτάς	Corn bunting	Emberiza calandra
Βλαχοτσίχλονο	Ortolan bunting	Emberiza hortulana
Βουνοτσίχλονο	Rock bunting	Emberiza cia
Σιρλοτσίχλονο	Cirl bunting	Emberiza cirlus
Χρυσοτσίχλονο	Yellowhammer	Emberiza citrinella

Τσίχλες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Τσαρτσάρα	Mistle thrush	Turdus viscivorus
Κελαηδότσιχλα	Song thrush	Turdus philomelos
Κεδρότσιχλα	Fieldfare	Turdus pilaris
Κοκκινότσιχλα	Redwing	Turdus iliacus
Κότσυφας	Common blackbird	Turdus merula
Χιονοκότσυφας	Ring ouzel	Turdus torquatus
Πυρροκότσυφας	Common rock thrush	Monticola saxatilis

Σπουργίτια

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Σπιτοσπουργίτης	House sparrow	Passer domesticus
Δεντροσπουργίτης	Eurasian tree sparrow	Passer montanus

Κεφαλάδες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Αετομάχος	Red backed shrike	Lanius collurio
Σταχτοκεφαλάς	Lesser grey shrike	Lanius minor
Κοκκινοκεφαλάς	Woodchat shrike	Lanius senator

Σουσουράδες & κελάδες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Λευκοσουσουράδα	White Wagtail	Motacilla alba
Νεροκελάδα	Water pipit	Anthus spinoletta
Δεντροκελάδα	Tree pipit	Anthus trivialis

Κορυδαλλοί

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κατσουλιέρης	Crested lark	Galerida cristata
Σιταρήθρα	Eurasian skylark	Alauda arvensis
Δεντροσταρήθρα	Woodlark	Lullula arborea

Παπαδίτσες, Τσοπανάκοι και λοιποί συγγενείς

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Καλόγερος	Great tit	Parus major
Ελατοπαπαδίτσα	Coal tit	Periparus ater
Αιγίθαλος	Long-tailed tit	Aegithalos caudatus
Γαλαζοπαπαδίτσα	Eurasian blue tit	Cyanistes caeruleus
Καστανοπαπαδίτσα	Marsh tit	Poecile palustris
Κλειδωνάς	Sombre tit	Poecile lugubris
Βραχοτσοπανάκος	Western rock nuthatch	Sitta neumayer
Δεντροτσοπανάκος	Eurasian nuthatch	Sitta europaea
Τρυποφράχτης	Wren	Troglodytes troglodytes

Τσιροβάκοι, τριλιστές & βασιλίσκοι

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Κοκκινοτσιροβάκος	Eastern subalpine warbler	Curruca cantillans
Θαμνοτσιροβάκος	Common whitethroat	Curruca communis
Βουνοτσιροβάκος	Βουνοτσιροβάκος	Lesser Whitethroat	Curruca curruca
Μαυροσκούφης	Eurasian blackcap	Sylvia atricapilla
Πυρροβασιλίσκος	Common firecrest	Regulus ignicapilla

Ψάλτες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Θαμνοψάλτης	Dunnock	Prunella modularis

Φυλλοσκόποι

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Δενδροφυλλοσκόπος	Common chiffchaff	Phylloscopus collybita
Δασοφυλλοσκόπος	Wood warbler	Phylloscopus sibilatrix

Μυγοχάφτες

Ελληνικό όνομα	Αγγλικό όνομα	Επιστημονικό όνομα
Σταχτομυγοχάφτης	Spotted flycatcher	Muscicapa striata
Καρβουνιάρης	Black redstart	Phoenicurus ochruros
Φοινίκουρος	Common redstart	Phoenicurus phoenicurus
Σταχτοπετρόκλης	Northern wheatear	Oenanthe oenanthe
Μαυρολαίμης	European stonechat	Saxicola rubicola
Κοκκινολαίμης	European robin	Erithacus rubecula

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
Ξενάγηση και συμπληρώσεις: Κύριλλος Σαμαράς