Το τραίνο στη ΝΔ Αρκαδία
Αρκαδικά Μονοπάτια
Λύκαιο, Τετράζι, Μίνθη
Το τραίνο στη ΝΔ Αρκαδία
Καρτουνίστικη απεικόνιση του τραίνου στο Δεσύλλα
Πατήστε για μεγέθυνση
Καρτουνίστικη απεικόνιση του τραίνου στο Δεσύλλα
Το σιδηροδρομικό δίκτυο της Πελοποννήσου υπήρξε το μεγαλύτερο αναπτυξιακό έργο στη χερσόνησο, ένα έργο που από τα τέλη του 19ου αιώνα άλλαξε εντελώς τις οικονομικές συνθήκες της περιοχής. Το δίκτυο είχε μήκος 750 χλμ. και διέθετε 159 σταθμούς.
Ειδικότερα στην Αρκαδία, ο σιδηρόδρομος έκανε πιο συνεκτικά τα επιμέρους στοιχεία της, απαλύνοντας τα προβλήματα που έθετε το δραματικό ανάγλυφο και δίνοντάς της μια πιο ορθολογική προοπτική, πάνω στη στιγμή που η φτωχή και ορεινή αυτή ενότητα ετοιμαζόταν να αλωθεί από τη μετανάστευση και την έλξη των αστικών κέντρων. Έτσι το τραίνο εξομάλυνε τη μετάβαση ανάμεσα σε μια εύτρωτη οικονομία του πρωτογενούς προς τις οικονομικές συνθήκες του 20ου αιώνα, ενσωματώντας μια ευκαιρία εμπορίου και υπηρεσιών. Η παράταση αυτή είχε τεράστια επίδραση στην επιβίωση των ορεινών κοινωνιών, που πρόλαβαν να συλλαβίσουν το νέο παγκόσμιο λεξιλόγιο, μέχρι να έρθει η λαίλαπα των δύο παγκοσμίων πολέμων που βίασαν τις εξελίξεις.
Η όδευση της γραμμής, οι σταθμοί
και τα μεγάλα γεφύρια της σιδηροδρομικής γραμμής της ΝΔ Αρκαδίας
Πατήστε για μεγέθυνση
Η όδευση της γραμμής, οι σταθμοί
και τα μεγάλα γεφύρια της σιδηροδρομικής γραμμής της ΝΔ Αρκαδίας
Το δίκτυο της Αρκαδίας ξεκινούσε από τους Μύλους του Άργους και ανέβαινε το γολγοθά του Αχλαδόκαμπου, προκειμένου να μπει στο οροπέδιο της Τρίπολης από τα ανατολικά.
Μετά την Τρίπολη η γραμμή περνούσε από μερικές μικρές σήραγγες και δυο πετρόχτιστες γέφυρες, για να φτάσει τελικά στο Καλογερικό, στα 814 μέτρα υψόμετρο, το ανώτερο υψομετρικά σημείο του σιδηροδρόμου στην Ελλάδα. Κατηφορίζοντας από το πέρασμα αυτό, το τραίνο έφτανε στα νότια της Μεγαλοπολιτικής λεκάνης, όπου υπήρχε μια διακλάδωση προς τη Μεγαλόπολη, ενώ ο κύριος άξονας συνέχιζε προς την Καλαμάτα.
Το κεφάλαιο εστιάζει στο σύντομο τμήμα, από τη θέση Γέφυρα μέχρι το Διαβολίτσι, που εμπίπτει στην ορεογραφική ζώνη του Τετράζιου και του Λύκαιου.
Η γέφυρα και η γραμμή κοντά στο σταθμό του Ίσαρη
Το σκέλος που αναφερόμαστε ολοκληρώθηκε το 1899. Μόλις έξι χρόνια μετά, το 1905, καταγράφηκαν μέσα στη χρονιά 1.740.000 επιβάτες και μεταφέρθηκαν 251.000 τόνοι εμπορευμάτων.
Οι σταθμοί
Τα συγκροτήματα των σταθμών του σιδηροδρομικού δικτύου της Πελοποννήσου συνιστούν ένα σύνολο οικοδομημάτων (κεντρικό κτίριο - εκδοτήριο εισιτηρίων, σταθμαρχείο, αίθουσα αναμονής, αποθήκη εμπορευμάτων, μηχανοστάσιο, κλειδουχείο κλπ.) που χαρακτηρίζονται από τη συμμετρία, τη λιτή αισθητική, την κατασκευή από πέτρα και τη στέγαση με κεραμοσκεπή που πατά σε ξύλινο σκελετό. Ο κύριος άξονας των κτηρίων ορίζεται πάντα παράλληλος με τη κατεύθυνση των γραμμών.
Τα βασικά αρχιτεκτονικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά των κτηρίων είναι η στήριξη των τεσσάρων γωνιών με την τεχνική του μπουνιάτο (ψευδοπαραστάδες), η χρήση λευκού ασβεστόλιθου ή κόκκινων πλίνθων για την οριοθέτηση των πλαισίων των θυρών και παραθύρων και οι διακοσμητικές ταινίες περιμετρικά των κτιρίων. Σε πολλούς σταθμούς υπάρχουν υδατόπυργοι με πετρόχτιστες βάσεις και μεταλλικές δεξαμενές. Κάποια κτήρια έχουν νεοκλασικά στοιχεία. Σε πολλές περιπτώσεις προστέθηκαν ωραίες πέτρινες κρήνες.
Οι σταθμοί του δικτύου της Πελοποννήσου αποτελούν τα πρώτα δείγματα Βιομηχανικής Αρχιτεκτονικής στον Ελλαδικό χώρο και έχουν χαρακτηριστεί στο σύνολό τους ως κτήρια υπό καθεστώς ειδικής προστασίας.
Ο σταθμός του Τριπόταμου
Ο σταθμός του Τριπόταμου
Ο σταθμός του Τριπόταμου είναι μονόροφο κτήριο με ξύλινη στέγη με κεραμίδια. Το κυρίως κτίσμα είναι κατασκευασμένο με προσεκτικά δουλεμένη πέτρα και φέρει τα χαρακτηριστικά πλαίσια θυρών και παραθύρων από κόκκινο τούβλο.
Ο σταθμός των Παραδεισίων
Ο σταθμός των Παραδεισίων
Ο σταθμός των Παραδεισίων βρίσκονται εκτός του οικισμού. Το κτήριο είναι πανομοιότυτπο με εκείνο του Τριποτάμου και διατηρείται σε καλή κατάσταση.
Ο σταθμός των Χράνων
Ο σταθμός του τραίνου στους Χράνους
Ο σταθμός των Χράνων βρίσκεται μέσα στον οικισμό, στο χαμηλότερο σημείο της δυτικής άκρης του. Αρχικά έκκεντρη, η θέση σταδιακά έγινε το επίκεντρο της ζωής του χωριού. Ο σταθμός ξεκίνησε τη λειτουργία του ταυτόχρονα με τη γραμμή το 1899 και περιέπεσε σε μειωμένη χρήση το 2004 για να κλείσει εντελώς το 2010.
Ένα ιδιαίτερο στοιχείο του συγκεκριμένου σταθμού είναι ότι εκατέρωθεν του χωριού υπάρχουν δυο μεγάλες ρεματιές, που δρασκελίζονται από ισάριθμες πέτρινες πολύτοξες γέφυρες.
Σήμερα ο επίπεδος και ανοιχτός χώρος των ελιγμών του τραίνου είναι χώρος συνάντησης και παιδιάς. Διατηρείται το παλιό πηγάδι, από το οποίο τροφοδοτούνται οι ατμομηχανές με νερό.
Στη σελίδα Τρένα στoυς Χράνους θα βρείτε πολλές και κυρίως παλαιότερες φωτογραφίες από τις γέφυρες και τα άλλα στοιχεία της σιδηροδρομικής υποδομής γύρω από τους Χράνους.
Ο σταθμός του Ίσαρη
Σε αντίθεση με τους Χράνους, όπου η σιδηροδρομική γραμμή περνούσε μέσα από το χωριό και ο τοπικός σταθμός λειτούργησε ως αναπόσπαστο μέρος της οικονομικής και κοινωνικής ζωής του χωριού, ο σταθμός που εξυπηρετούσε τον Ίσαρη βρισκόταν πολύ χαμηλότερα από τον οικισμό - και μάλιστα σε μικρή απόσταση από το σταθμό των Χράνων, μόλις 3.850 μ. Ο σταθμός του Ίσαρη κτίστηκε στη θέση Αγριακόνα, ακριβώς μετά μια μικρή σήραγγα, που και αυτή βρισκόταν μετά μια κοιλαδογέφυρα. Στο χώρο υπήρχε, όπως σε όλους τους σταθμούς της εποχής, διπλή γραμμή αναμονής με χειροκίνητα κλειδιά.
Το κύριο κτήριο του σταθμού του Ίσαρη
Ο σταθμός αποτελείτο από το κυρίως κτήριο, χωρισμένο σε τρείς θαλάμους (εκδοτήριο, αποθήκη, βοηθητικοί χώροι), τον υδατόπυργο, που υδρευόταν από πηγάδι και τροφοδοτούσε τις ατμοκίνητες μηχανές μέχρι και το 1960, και ένα μικρό πετρόχτιστο κτίσμα, όπου διέμενε το ολιγομελές προσωπικό του σταθμού (σταθμός του Ίσαρη είχε σταθμάρχη, ενώ των Χράνων όχι). Η όλη υποδομή λειτούργησε από το 1899 μέχρι τη δεκαετία του 1980 και στο διάστημα αυτό δέχθηκε πολλές αναβαθμίσεις.
Ο υδατόπυργος του σταθμού του Ίσαρη
Ο σταθμός του Ίσαρη ήταν ιδιαίτερα σημαντικός και εξυπηρετούσε όλα τα ορεινά χωριά, από το Βάστα μέχρι και το Καστανοχώρι. Δυστυχώς, η φτωχή οικοδομική των κτηρίων δεν επέτρεψε στο σταθμό του Ίσαρη να διατηρήσει την ελκτικότητά του, όπως άλλα μέλη του ίδιου δικτύου, που θεωρούνται δείγματα της βιομηχανικής αρχιτεκτονικής της εποχής.
Το σπιτάκι του προσωπικού του σταθμού του Ίσαρη
Ο σταθμός του Δεσύλλα
Ο σταθμός του Δεσύλλα
Το βασικό κτήριο του σταθμούτου Δεσύλλα βρίσκεται στο πάνω μέρος του οικισμού, στον άξονα διέλευσης της γραμμής. Καθώς ο διαθέσιμος χώρος ανάμεσα στο πρανές της πλαγιάς και την κατάντη ζώνη ήταν στενός, το κτήριο επεκτάθηκε στο επικλινές πρανές και έγινε αναγκαστικά διώροφο: η πρόσβαση από τις γραμμές είναι στο ισόγειο τμήμα, ενώ ο κάτω όροφος αποτέλεσε αποθηκευτικό χώρο. Χάρη σε αυτή την άβολη θέση, ο σταθμός του Δεσύλλα είναι ένα από τα λίγα μικρ΄ςη κάτοψης κτήρια που είναι διώροφο.
Ο σταθμός του Δεσύλλα είναι επίσης ένα από τα λίγα κτήρια της εποχής του που ανακαινίστηκε κάπως, τουλάχιστον εξωτερικά: ο περιβάλλον χώρος δέχθηκε πρόσφατα τις φροντίδες της τοπικής ομάδας "Αγαπάμε Δεσύλλα", που διαμόρφωσαν τη ζώνη ανόδου με καθιστικά και χαλικόστρωτο δρομάκι, ενώ καθάρισαν τις όψεις του σταθμού και ανοικοδόμησαν το επιστόμιο του πηγαδιού. Η ομάδα "Αγαπάμε Δεσύλλα" προγραμματίζει διάφορες δράσεις και εκδηλώσεις στο χώρο.
Ο σταθμός του Διαβολιτσίου
Ο σταθμός του Διαβολιτσίου
Ο σταθμός του Διαβολιτσίου υπήρξε κεντρικός της περιοχής της βάσης των βουνών, εξυπηρετώντας πολλά χωριά της ημιορεινής ζώνης. Το κτήριο είναι ευμεγέθες, με εξαιρετική τοιχοποιΐα από προσεκτικά λαξεμένη πέτρα και ξύλινη στέγη με κεραμίδια. Διατηρείται σε καλή κατάσταση. Πρόσφατα μετατράπηκε σε καφέ-μπαρ και στον περιβάλλοντα υπάρχουν τραπεζοκαθίσματα. Οι γραμμές και τα βοηθητικά κτήρια του σταθμού είναι επίσης σε καλή κατάσταση.
Οι γέφυρες
Η γέφυρα του Λάζου στους Χράνους
Εκτός των ανοιχτών κοιλάδων, όπου η όδευση της γραμμής διέγραφε μια ισοϋψή καμπύλη γύρω από τη μισγάγγεια, στους μικρούς ποταμούς και τις μεγάλες ρεματιές κατασκευάστηκαν στιβαρές πέτρινες γέφυρες. Όλες οι γέφυρες προέρχονται από την αρχική φάση του έργου, δηλαδή πριν το 1899.
Στην περιοχή των χωριών του Λύκαιου υπάρχουν οκτώ τρενογέφυρες, όλες πολύτοξες και εξαιρετικά καλά κατασκευασμένες. Για παράδειγμα, στους Χράνους υπάρχουν δύο γέφυρες, η πρώτη πεντάτοξη και η δεύτερη εξάτοξη. Πολλές γέφυρες προσδιορίζονται με το όνομα του πρωτομάστορα ή άλλου σημαντικού προσώπου της εποχής.
Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
topoguide Greece
ΟΔΗΓΟΣ ΣΤΑ ΑΡΚΑΔΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ
Ο οδηγός Αρκαδικά Μονοπάτια είναι διαθέσιμος για συσκευές Android μαζί με άλλες δεκάδες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Η Αρκαδικά Μονοπάτια περιλαμβάνεται στην ομάδα της Πελοποννήσου. Αποκτήστε τον οδηγό Αρκαδικά Μονοπάτια ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Ο οδηγός Αρκαδικά Μονοπάτια είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό Αρκαδικά Μονοπάτια ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι το topoguide Greece έχει τη δυνατότητα ταυτόχρονης απεικόνισης πολλών περιοχών, επιτρέποντας έτσι την συνολική προβολή του αναλυτικού χάρτη όλης της Αρκαδίας και την εύκολη εναλλαγή των διαδρομών, των εκατοντάδων Σημείων Ενδιαφέροντος και των δεκάδων σελίδων του οδηγού με τις αναρίθμητες φωτογραφίες.