Αρκαδικά Μονοπάτια & Apollo Trails

Η χλωρίδα του Λύκαιου,
του Τετράζιου,
της Μίνθης και
της κοιλάδας της Νέδας

Μέσα στα πλούσια δάση και τις εναλλαγές τύπων βλάστησης του Λύκαιου και των γύρω περιοχών έχει αναπτυχθεί και προσαρμοστεί μια αξιόλογη χλωρίδα, που περιλαμβάνει μεγάλους πληθυσμούς ειδών ευρείας εξάπλωσης και ταυτόχρονα αρκετές ενδιαφέρουσες περιπτώσεις ειδών στενής κατανομής ή σχετικά σπάνιων.

Φυσικά το Λύκαιο δεν είναι οικοσύστημα προτεραιότητας - η έλλειψη ανώτερης υψομετρικά ζώνης, ορθοπλαγιών και φαραγγιών προδιαγράφουν την απουσία σπάνιων ειδών, άρα και το άμεσο ενδιαφέρον των βοτανικών - και έτσι δεν έχει γίνει ούτε συστηματική καταγραφή αλλά ούτε καν πρόχειρη απογραφή της χλωρίδας της περιοχής. Οι γνώσεις μας περιορίζονται σε σποραδικές έρευνες, που μοιραία εστιάζουν στις πιο προσβάσιμες τοποθεσίες.

Έτσι, το άρθρο αυτό αποσκοπεί περισσότερο στη σκιαγράφηση ενός χλωριδικού περιγράμματος της περιοχής, έτσι όπως το αντιλαμβάνεται ο ενήμερος επισκέπτης, παρά στη σύνθεση ενός καταλόγου ειδών.

Οι κήποι της Καρύταινας

Η Καρύταινα καταλαμβάνει μια βράχινη έξαρση, που ορεογραφικά αποτελεί απόληξη του Μαίναλου. Ο βυζαντινός οικισμός λειτουργεί και σήμερα ως το κεφαλοχώρι και σημείο αναφοράς της περιοχής του Λύκαιου και μια επίσκεψη στα σοκάκια του και το μεγάλο φράγκικο κάστρο είναι πρακτικά επιβεβλημένη - άλλωστε πέραν του αρχαιογνωστικού αντικειμένου, η Καρύταινα παρουσιάζει και μεγάλο χλωριδικό ενδιαφέρον.

Η ζώνη της κώμης περιλαμβάνει ένα από τα πιο καθαρά ασβεστολιθικά υψώματα της περιοχής. Πάνω στα βράχια, ακόμα και στα πετρόχτιστα τοιχεία των ελιγμών της οδικής προσπέλασης του οικισμού, θα βρούμε πολλά βραχόφιλα είδη, όπως τα Alyssum, τις Aurinia και τις καμπανούλες (άφθονες Campanula versicolor και Campanula topaliana subsp. topaliana και λίγες Campanula spatulata).

Χάρη στις ρεματιές, τα πετρολίβαδα και τα εγκαταλελειμένα χωράφια, οι πλαγιές της Καρύταινας κρύβουν πολλά ακόμα είδη που είναι τυπικά και χαρακτηριστικά του ασβεστολιθικού υποστρώματος στην υψομετρική ζώνη κάτω από τα 600 μέτρα.

Εκτός από τα βραχόφιλα φυτά, στην Καρύταινα θα συναντήσουμε δύο πολύ ξεχωριστά είδη - το ένα καθαρά ελληνικό και το άλλο ξενικό. Το πρώτο είναι ο άρτηκας (Ferula communis), γιγάντιο φυτό συνδεδεμένο με την ελληνική μυθολογία. Το δεύτερο είναι το ξενικό Tradescantia fluminensis, όμορφος εισβολέας - όπως όλοι οι εισβολείς - από την Αμερικανική ήπειρο.

Οι κορυφές του Λύκαιου

Οι πέτρινοι κώνοι των κορυφών του Λύκαιου και του Τετράζιου, με υψόμετρα κοντά στα 1400 μ., συνιστούν θέσεις όπου αναμένει να βρει κανείς κάποια ασυνήθη είδη φυτών. Βέβαια, παρόλο τον "αλπικό" αέρα αυτών των κορυφών, το μικρό - στην πραγματικότητα - υψόμετρο δεν ευνοεί την εγκατάσταση ειδών των μεγάλων βουνών, αλλά τουλάχιστον επιτρέπει την παρουσία ειδών των ψηλών κορυφών, που εδώ συναντιώνται στο κατώτερο όριο της κλιματικής προσαρμογής τους.

Το πιο απρόσμενο είδος των κορυφών είναι το Cerastium candidissimum, ένα πανέμορφο ορεινό λουλούδι, που τα 1400 μ του Λύκαιου αποτελούν μια πολύ χαμηλή τιμή υψομέτρου - συνήθως το βρίσκουμε ψηλότερα και φτάνει μέχρι τα 2300 μ. Αντίστοιχα, η Achillea holosericea φτάνει μέχρι τα 2500 μ. και στο Λύκαιο εμφανίζεται μόνο σε μια στενή ζώνη πάνω από τα 1350 μ.

Άλλα είδη, όπως το Xeranthemum cylindraceum, το Alyssum alyssoides και ο Tragopogon balcanicus έχουν μεγάλη υψομετρική κατανομή και απλά βρίσκουν στις βραχώδεις κορυφές ένα βιότοπο παρόμοιο με τις πετροπλαγιές που προτιμούν.

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα είδη των κορυφών είναι η Viola hymettia, μια μικροσκοπική βιόλα που θα τη βρούμε στο ψηλότερο σημείο της Ιερής Κορυφής. Η Valeriana tuberosa είναι φυτό των βραχωδών θυλάκων μέσου υψομέτρου, ένας τύπος περιβάλλοντος που αφθονεί στις κορυφές του Λύκαιου.

Μέσα στις σχιχμές των βράχων κρύβονται ομάδες από Ornithogalum montanum, ενώ στις ανεμοδαρμένες κόψεις των κορυφών και ανάμεσα στις χιλιάδες Anthyllis vulneraria περισώζονται λίγες Salvia argentea.

Τυπικό είδος που φιλοξενείται στα πετρολίβαδα είναι και η Petrorhagia dubia. Ανάμεσα στα αγροστώδη και χαμηλά θαμνάκια, υψώνονται οι στιβαρές ταξιανθίες του Orobanche baumanniorum, που παρασιτεί στα άφθονα Pterocephalus των κορυφών.

Τα πετρολίβαδα

Αναμφίβολα, οι πετροπλαγιές, σε όλο το μικρό υψομετρικό εύρος της περιοχής, φιλοξενούν την πλουσιότερη χλωρίδα. Όλα τα είδη στη ζώνη αυτή έχουν ευρεία εξάπλωση σε αντίστοιχους βιοτόπους στην Πελοπόννησο και τη Νότια Ελλάδα. Τα είδη της ζώνης αυτής έχουν επιβιώσει μέσα από χιλιετίες ανθρώπινης παρουσίας και είναι ανθεκτικά στην πίεση της βόσκησης, την ξηρασία και τις πυρκαγιές.

Ένα από τα γένη που κάνει έντονη την παρουσία του είναι οι Σιληνές, που απλώνονται σε όλες τις ξηρές επιφάνειες των πρανών και των πλαγιών.

Τα βραχόφιλα είδη

Αν και ορθοπλαγιές και τα φαράγγια είναι δύο γεωμορφές που δεν έχουν σημαντική παρουσία στην περιοχή, τα σπασμένα βράχια των χαραδρών, όπως η χαράδρωση ανάμεσα στις Άνω καρυές και την Κάπελη, και των κορυφών, όπως η κορυφή Προφήτης Ηλίας του Τετραζίου, φιλοξενούν πολλά ενδιαφέροντα είδη.

Τα παλιά χωράφια

Ίσως ο πιο εκτεταμένος οικότοπος του Λύκαιου είναι οι εγκαταλελειμένες γεωργικές ζώνες. Οριοθετημένες με ξερολιθιές, οι πεζούλες, είτε απλώνονται στις ορεινές λεκάνες, είτε στριμώχνονται ανάμεσα στα βράχια και το θαμνώνα, εξακολουθούν να αποτελούν τα πιο εύφορα εδάφη της περιοχής.

Τα παλιά αυτά κτήματα στολίζονται την Άνοιξη με την επιθετική ανθοφορία δεκάδων ειδών, από δραπέτες των κήπων, όπως η λευκή ίριδα (Iris albicans) και η Vinca major, από φυτά που άφησε πίσω της η παραδοσιακή γεωργία, από είδη των φρυγάνων και του θαμνώνα, έως παράδοξα παρασιτικά φυτά, όπως το Orobanche pubescens και το Phelipanche mutelii.

Οι ορχιδέες

Το Λύκαιο και η περιοχή του είναι παράδεισος των ορχιδεών και ειδικά των ειδών του μέσου υψομέτρου. Διαβάστε εδώ μια αναλυτική παρουσίαση των ορχιδέων που έχουν καταγραφεί στο Λύκαιο, το Τετράζι και ειδικά πάνω στα Αρκαδικά Μονοπάτια.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος