Δασικές πυρκαγιές στην Πάρνηθα

Η Πάρνηθα έχει καεί επανειλημένα. Πλέον καταστρεπτικές υπήρξαν οι πυρκαγιές του 21ου αιώνα, επειδή η βλάστηση έχει πυκνώσει σε όλη την έκταση του βουνού και κυρίως στους πρόποδες, όπου παραδοσιακά η δομή της βλάστησης ελεγχόταν από τη βόσκηση και όπου φυσικά γεννιώνται και οι φωτιές, για λόγους που σχετίζονται με τη διεκδίκηση εκτάσεων για οικιστική επέκταση και άλλες χρήσεις ή απλά επειδή η έντονη δραστηριότητα έχει ως αποτέλεσμα την εκκίνηση τυχαίων φωτιών.

Έτσι, πιο καταστρεπτικές ήσαν η πρακτικά ανεξέλεκτη φωτιά του 2007, όπου κάηκε σχεδόν όλη η Πάρνηθα, και οι δύο πυρκαγιές του 2023.

Οι δασικές πυρκαγιές μέχρι το 2006

Από το 1913 έως το 2006 σημειώθηκαν 438 πυρκαγιές στην Πάρνηθα και κάηκαν συνολικά 248.000 στρεμ. δάσους και δασικών εκτάσεων. Στο διάστημα αυτό, οι φωτιές έπληξαν αποκλειστικά το πευκοδάσος και τους θαμνώνες, αφήνοντας ανέπαφο το ελατόδασος. Ορισμένες περιοχές γύρω από το Τατόι και την Βαρυμπόπη, όπου υπήρχαν εντάσεις λόγω ιδιοκτησιακών διεκδικήσεων, κάηκαν έως και έξι φορές.

Ιδιαίτερα καταστροφική, με απώλειες δεκάδων ανθρώπινων ζωών, τεράστιες ζημιές σε κτίρια και αντικείμενα ιστορικής και αρχιτεκτονικής αξίας και ανάλογα μεγάλη έκταση ώριμου πευκοδάσους ήταν η πυρκαγιά του 1916: η πυρκαγιά ξεκίνησε ως μικρή φωτιά από το Κατσιμίδι και επεκτάθηκε, κατέκαψε το μεγαλύτερο μέρος των βασιλικών κτημάτων του Τατοΐου και των γύρω δασικών εκτάσεων και κατέστρεψε μεγάλο μέρος των εγκαταστάσεων και έκαψε κατοικίδια και άγρια ζώα.

Στην ίδια περιοχή, το 1931, αποτεφρώθηκαν 9.000 στρέμματα. Σημαντική έκταση στους νότιους πρόποδες της Πάρνηθας κάηκε πάλι το 1945 και ξανά το 1974.

Η πυρκαγιά του 2007

Στις 28 του Ιουνίου του 2007 άναψε μια μικρή αρχικά φωτιά στη Στεφάνη, στο ΒΔ άκρο της Πάρνηθας και δυτικά του επαρχιακού δρομου Φυλής - Δερβενοχωρίων. Λόγω αρχικής κακής εκτίμησης και στη συνέχεια απαράδεκτης ολιγωρίας των υπεύθυνων φορέων, η φωτιά διέσχισε το επόμενο πρωί τον επαρχιακό άσφαλτο και πέρασε στο χώρο της κυρίως Πάρνηθας. Το απόγευμα της ίδιας μέρας οι φλόγες πέρασαν το δασικό δρόμο από την Πηγή Φυλής προς το οροπέδιο Βούντημα και επεκτάθηκαν σε όλο το βουνό.

Η φωτιά έκαιγε έξι μέρες και κατέστρεψε 48.744 στρέμματα (από τα οποία 36.338 στρέμματα στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας, 21.800 στρεμ. σε δάσος κεφαλληνιακής ελάτης ή 61% του συνολικού ελατοδάσους της Πάρνηθας). Δεκάδες ελάφια και χιλιάδες άλλα ζώα κάηκαν ή πέθαναν από ασφυξία κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς.

Η πυρκαγιά του 2021

Τοπική φωτιά που είχε ξεκινήσει τον Αυγούστο του 2021 στη Βαρυμπόπη αναζωπυρώθηκε και επεκτάθηκε, καίγοντας το 80% των κτημάτων στο Τατόι, καταστρέφοντας το τελευταίο τμήμα δάσους που είχε σωθεί σε όλες τις προηγούμενες πυρκαγιές.

Οι πυρκαγιές του 2023

Το καλοκαίρι του 2023 ξέσπασαν δυο μεγάλες πυρκαγιές, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο.

Στη πυρκαγιά του Ιουλίου 2023 κάηκαν συνολικά 60.570 στρέμματα από τα οποία τα 31.044 στρέμματα βρίσκονται μέσα στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας.

Στη πυρκαγιά του Αυγούστου 2023 κάηκαν 116.620 στρέμματα, σε περιοχές που βρίσκονται εκτός του Δρυμού, στα νοτιοδυτικά της Πάρνηθας.

Η κατάσταση το 2024

Σε μια προσπάθεια συγκράτησης των δυσμενών συνεπειών της διάβρωσης και εξασφάλισης βέλτιστων συνθηκών για τη φυσική αναγέννηση, το Δασαρχείο Πάρνηθας έχει ξεκινήσει εκτεταμένες παρεμβάσεις στη νότια όψη της Πάρνηθας, με τη μορφή κορμοπλεγμάτων.

Ανεξάρτητα από την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων αυτών, η Πάρνηθα έχει απωλέσει όχι μόνο το μεγαλύτερο μέρος της δασικής κάλυψής της αλλά και το σύνολο της αξίας της ως ορεινό τοπίο, την γοητεία του αχανούς και ανεξερεύνητου δάσους και την ελκυστικότητά της. Και οι τελευταίες αυτές αξίες θα κάνουν δεκαετίες - σε απλό μέτρο, δυο ή τρεις γενιές - να επανέλθουν σε προσλήψιμη ποιότητα.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος