Χλωρίδα της Ελλάδας

Tο γένος Onosma

Το όνομα του γένους Onosma προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις όνος και οσμή.

Τα μέλη του γένους είναι πολυετή φρύγανα σε μορφή μικρού θάμνου με έντονα, επιμήκη λουλούδια και φύλλωμα με πολύ πυκνό λευκό τρίχωμα, που ενοχλεί στο άγγιγμα (χωρίς ωστόσο να περιέχει κάποια ερεθιστική ουσία).

Onosma erecta

Το Onosma erecta subsp. erecta είναι ελληνικό ενδημικό, που έχει καταγραφεί στην Κεντρική Ελλάδα, την Πελοπόννησο και την Κρήτη.

Ξεχωρίζει από άλλα μέλη του γένους λόγω των άφθονων αλλά κυρίως υψωμένων προς τα πάνω βλαστών (εξ'ου και το όνομα του είδους erecta=όρθιος) - τα περισσότερα θαμνώδη Onosma κλίνουν προς τα κάτω.

Είναι τοπικά άφθονο στη μέση υψομετρική ζώνη.

Στην Ελλάδα έχει αναγνωριστεί και το υποείδος malickyi, που θεωρείται ενδημικό της Πελοποννήσου.

Onosma graeca

Παρόλο το ελληνοστραφές όνομά του, το Onosma graeca δεν είναι ενδημικό της χώρας μας, αλλά εξαπλώνεται σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο.

Το συναντάμε σε ασβεστολιθικά πρανή και πετρότοπους στα στα χαμηλά και μέσα υψόμετρα της Στερεάς Ελλάδας, της Πελοποννήσου, της Κρήτης και των περισσότερων νησιών του Αιγαίου.

Onosma frutescens

Το Ονόσμα το θαμνώδες (Onosma frutescens), γνωστό και ως ξυλόθρουμπο ή μελίχορτο κατά τόπους, είναι ένας πολυετής ημίθαμνος, με εντυπωσιακά κιτρινοπορτοκαλί σωληνοειδή και κατανεύοντα άνθη, μέσα από τα οποία ξεπροβάλλει ο στύλος. Το όνομα του γένους είναι σύνθεση των λέξεων "όνος" και "οσμή" και είναι αναφορά στην αναζήτηση του φυτού από τα γαϊδούρια.

Το Onosma pygmaeum εξαπλώνεται στη νότια και κεντρική ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά του Αιγαίου, σε πετρώδεις και βραχώδεις βιοτόπους.

Onosma heterophylla

Το Onosma heterophylla είναι ένας τυπικός εκπρόσωπος του γένους, με χλωμοκίτρινα άνθη και τριχωτά φύλλα. Ενδημεί σε πετροπλαγιές και φρυγανότοπους, σε ένα μεγάλο υψομετρικό εύρος και εξαπλώνεται σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, καθώς και τα νησιά του Βορείου Αιγαίου (λείπει πάντως από τις Κυκλάδε και την Κρήτη).

Είναι σχετικά κοινός κάτοικος πολλών βουνών, ειδικά της κεντρικής και νότιας χώρας. Η ευρύτερη κατανομή του περιλαμβάνει τα Βαλκάνια και την Ανατολία.

Onosma kaheirei

Το Onosma kaheirei είναι ένα χαρακτηριστικό, τριχωτό Onosma, ενδημικό της Ελλάδας, με γνωστή εξάπλωση στα βουνά της Αττικής και της κεντρικής Εύβοιας, καθώς και μία θέση στο Παναχαϊκό. Σε πολύ βραχώδη εδάφη και πετρώδη πρανή δρόμων, όπου το κάθε άτομο αναπτύσσεται σε μέγεθος μικρού θάμνου.

Το όνομα του είδους προέρχεται από τα αρχικά του ονόματος του μεγάλου Αυστριακού βοτανικού Ρέχινγκερ (Karl Heinz Rechinger = kaheirei).

Onosma leptantha

Το Onosma leptantha είναι ένας χαμηλός πολύκλαδος θάμνος, με τα φύλλα και τους βλαστούς του να καλύπτονται από πυκνό τρίχωμα από λευκωπές μακριές γραμμικές, αλλά και αστερόμορφες τρίχες. Τα φύλλα της βάσης είναι μακρόστενα γλωσσοειδή, ενώ οι όρθιοι βλαστοί φέρουν στο άκρο τους τα λεμονί κίτρινα σωληνοειδή άνθη, διατασσόμενα σε ομάδες των 4-5 ή και περισσότερων και καμπτόμενα προς τα κάτω.

Το Onosma leptantha είναι στενοενδημικό του Ταύγετου και εποικίζει βραχώδεις θέσεις και χαλικώδεις πλαγιές πάνω από το δασοόριο.

Onosma pygmaeum

Το Onosma pygmaeum είναι σπάνιο μέλος του μεγάλου γένους των Onosma. Πρόκειται για φυτά που προτιμούν πετρώδη και ξηρά εδάφη και τα συναντάμε συχνά σε βραχώδη πρανή δρόμων.

Το Onosma pygmaeum είναι ενδημικό των Βαλκανίων. Θεωρείτο ενδημικό των οφιολιθικών ζωνών της Βόρειας Πίνδου, αλλά εντοπίστηκε πρόσφατα (2010) σε παρόμοια εδάφη της Νότιας Αλβανίας (ακολουθώντας την εξέλιξη της γνωστής εξάπλωσης παρόμοιων φυτών, όπως το Cerastium smolikanum και η Centaurea vlachorum, δύο επίσης σερπεντινόφιλα είδη που θεωρούντο στενοενδημικά του Σμόλικα και των κορυφών της Βάλια Κάλντα, αντίστοιχα). Στην Ελλάδα το συναντάμε στο Ζυγό, το Σμόλικα και το Γράμο.

Onosma sagiasense

Το Onosma sagiasense ένα σπανιότατο στενοενδημικό της χερσονήσου της Μάνης και συγκεκριμένα των βράχων των κορυφών του Ταινάρου.

Το συναντάμε σε κάπως μεγαλύτερα υψόμετρα, σε βράχινα πρανή και ορθοπλαγιές.

Κείμενα: Απ. Καλτσής
Φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος