Μονή Βαϊδενίτσας
Τα μοναστήρια της Καρδαμύλης
Μονή Βαϊδενίτσας
Τα τρία μοναστήρια της περιοχής της Σαϊδόνας:
οι μονές Βαϊδενίτσας, Αγίου Σαμουήλ και Αγίου Κωνσταντίνου
Πατήστε για μεγέθυνση
Τα τρία μοναστήρια της περιοχής της Σαϊδόνας:
οι μονές Βαϊδενίτσας, Αγίου Σαμουήλ και Αγίου Κωνσταντίνου
Η μονή Βαϊδενίτσας αποτελεί ένα από τα κλειδιά του τόξου που ασφάλιζε την οπισθοχώρα της Μεσσηνιακής Μάνης από τα ανατολικά και κυρίως από τις επιβουλές που μπορούσαν να φτάσουν μέσω των Μπαρδουνοχωρίων. Μαζί με τη γειτονική μονή Αγίου Σαμουήλ και τον πύργο του Κιτρινιάρη, συνιστούσαν τα ορατά στοιχεία φύλαξης της έρημης - άρα ανεξέλεγκτης - ζώνης ανάμεσα στο Βυρό και την Καστάνια.
Οι λιγοστές φυσικές γραμμές που καθιστούσαν κάπως βατή την πολύπτυχη και δύσβατη αυτή ορεινή ζώνη συνέκλιναν στην καρδιά του Δάσους της Βασιλικής και συγκεκριμένα στην ύφεση όπου μέχρι πρόσφατα λειτουργούσε δασικός σταθμός γύρω από τις εκεί πηγές και το ξωκλήσι του Αγίου Παντελεήμονα. Από εκεί απέκλινε ένας νότιος δρόμος προς τη μονή Γιάτρισας και τη Μπαρδουνία και ένα βορινό μονοπάτι προς τον Άγιο Δημήτριο, συνοικισμό υλοτόμων χαμένο στους πρόποδες της ψηλότερης κορυφής του Ταϋγέτου. Από τον Άγιο Δημήτριο, ορεινά μονοπάτια δρασκέλιζαν τον Ταΰγετο και κατέβαιναν στην κοιλάδα του Ευρώτα.
Στημένη στην ανατολική είσοδο αυτού του σκοτεινού αναγλύφου, η μονή Βαϊδενίτσας φρόντιζε - άγρια, πάνοπλη και άγρυπνη - τις ανθρώπινες μοίρες στην Ανδρούβιστα και το Λεύκτρο.
Το καθολικό της μονής Βαϊδενίτσας
Το φυσικό και αμυντικό πλαίσιο
Η μονή Βαϊδενίτσας είναι κτισμένη σε βραχώδες άνδηρο, στη βάση μιας ογκώδους ράχης που σχηματίζεται ανάμεσα σε δύο μεγάλες ρεματιές στη δυτική πλευρά του Ταϋγέτου. Οι δύο ρεματιές έχουν χειμαρρική ροή, αλλά λίγο ανάντι της μονής έχουν πολλές πηγές και τοπικά σχηματίζεται ένα μικρό ποτάμι, που κινεί τους νερόμυλους της μονής. Λίγα διάσπαρτα ισάδια, αρκετές πεζούλες, ένα μελισσοκομείο και μια ευμεγέθης κτηνοτροφική βάση εξασφάλιζαν την επάρκεια της μονής σε βασικά είδη διατροφής.
Η θέση είναι αμυντική και σε συνδυασμό με τη μονή Σαμουήλ, που επίσης είχε ισχυρό πύργο, και τον πύργο του Κιτρινιάρη, σχημάτιζε ένα αμυντικό τρίγωνο στην κεφαλή των κοιλάδων ανάμεσα στο Εξωχώρι και τη Σαϊδόνα.
Ίδρυση και δομή της μονής Βαϊδενίτσας
Το συγκρότημα της μονής Βαϊδενίτσας αποτελείται από το καθολικό, τον αμυντικό πύργο και μια σειρά βοηθητικών κτισμάτων, μέσα σε οχυρωματικό περίβολο. Σε μικρή απόσταση βρισκονται οι νερόμυλοι, τα χωράφια και περιβόλια, το μελισσοκομείο, τα αλώνια και η κτηνοτροφική εγκατάσταση.
Οι μελετητές θεωρούν ότι το καθολικό κτίστηκε κάπου στα μέσα του 18ου αιώνα και προηγήθηκε των άλλων κτισμάτων του συγκροτήματος, το οποίο πρέπει θα πρέπει να οργανώθηκε κατά το τέλος του ίδιου αιώνα (πιθανότατα το 1794, χρονολογία που βρίσκεται πάνω σε κάποια κτίσματα).
Το καθολικό είναι κτισμένο στο μεγαλύτερο από τα επίπεδα που δημιουργούν οι αναλημματικοί τοίχοι. Πίσω του και πάνω του υψώνεται ο σχεδόν τετράγωνος (4,40×5,10μ.) πύργος, ένα στιβαρό κτίσμα δύο επιπέδων με ξύλινο μεσοπάτωμα και πρόσβαση μέσω χαμηλής τοξωτής θύρας και μικρού πρόσκτισματος. Λίγο βορειότερα βρίσκεται ερειπωμένο διώροφο ορθογώνιο κτίσμα, ενώ ένα παρόμοιο οικοδόμημα κλείνει το συγκρότημα από ανατολικά. Με την εξαίρεση του πύργου, που είναι ακέραιος, τα κτίσματα είναι όλα ερειπωμένα, είναι ωστόσο φανερός ο αμυντικός χαρακτήρας τους.
Ο πύργος και το καθολικό της μονής Βαϊδενίτσας.
Στο βάθος διακρίνεται ο πύργος του Κιτρινιάρη
Πατήστε για μεγέθυνση
Ο πύργος και το καθολικό της μονής Βαϊδενίτσας.
Στο βάθος διακρίνεται ο πύργος του Κιτρινιάρη
Κάτω από τη μονή και κατά μήκος του χειμάρρου παρατάσσονται έξι νερόρόμυλοι και τρεις υπαίθριες νεροτριβές. Είναι πιθανόν οι υδροκίνητες αυτές βιοτεχνίες να προϋπήρχαν της μονής, ίσως και από την εποχή της σλαβικής εποίκησης, όπως υπανίσσεται το τοπωνύμιο Βαϊδενίτσα, παραφθορά σλάβικης λέξης που δηλώνει τόπο με νερά. Οι νερόμυλοι της Βαϊδενίτσας εξυπηρέτησαν τη Σαϊδόνα και τα χωριά του Λεύκτρου μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, οπότε και εγκαταλείφθηκαν.
Τριγύρω υπήρχαν πέτρινο αλώνι, πέτρινη στρούγκα και μελισσοκομική μονάδα μέσα σε κυκλική ξερολιθιά.
Το καθολικό της μονής Βαϊδενίτσας
Το καθολικό της μονής Βαϊδενίτσας
Το καθολικό είναι αφιερωμένο στη Γέννηση της Θεοτόκου και ανήκει στον τύπο του ελεύθερου σταυρού με οκτάπλευρο τρούλο.
Η είσοδος στον ναό γίνεται σήμερα μέσω τοξωτής θύρας. Η τοιχοποιία του ναού είναι από αργολιθοδομή με σχιστολιθικές πλάκες και ασβεστολιθικούς λιθόπλινθους, συνδεμένους με ασβεστοκονίαμα, ενώ οι γωνίες και τα ανοίγματα σχηματίζονται από λαξεμένα αγκωνάρια. Στη νότια θύρα διακρίνεται η επιγραφή «1807 ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ» που αναφέρεται σε εκτεταμένη ανακαίνιση.
Η μονή Βαϊδενίτσας στον ευρύτερο πλαίσιο
Άποψη της μονής Βαϊδενίτσας από τα κατάντι
Πατήστε για μεγέθυνση
Άποψη της μονής Βαϊδενίτσας από τα κατάντι
Η μονή Βαϊδενίτσας συγκροτήθηκε στη μετά το Βυζάντιο περίοδο στην κεφαλή της χαράδρας Βαθύ Λαγκάδι, πάνω από το αδιάβατο φαράγγι της Νούμπαντης, που καταλήγει στην παραλία του Φονέα, και κάτω από τις δασωμένες λαγκάδες του Ταϋγέτου, που ξεκινούν από το Δάσος της Βασιλικής και ελίσσονται στο στριφνό ανάγλυφο χωρίς οροπέδια, λάκκες και άλλες ανάπαυλες.
Η θέση της μονής είναι φυσικά οχυρή και σε συνδυασμό με τα αμυντικά στοιχεία της μονής, το συγκρότημα είναι πρακτικά απόρθητο. Λίγο κατάντι, πάνω στο δύσμορφο και απροσπέλαστο βράχο της Κουδούνας υψώνεται ο κατάμαυρος πύργος του Κιτρινιάρη, επίσης απόρθητος και πραγματικά τρομακτικός.
Έτσι η μονή Βαϊδενίτσας, κρυμμένη στα λαγκάδια, σιωπηλή και μοναχική, επικουρούσε καίρια τις συνθήκες ασφάλειας και συμπληρώνοντας τις σύγχρονές της μονές του Βυρού, της Αγίας Σοφίας, του Πραστείου και του Πετροβουνίου, συνύφαινε τους όρους ευημέριας της περιοχής.
Διαδρομές που διέρχονται από τη μονή Βαϊδενίτσας
Οι πεζοπορικές διαδρομές που περνούν κοντά από τη μονή Βαϊδενίτσας είναι η διασυνδετική πορεία Εξωχώρι-Σαϊδόνα και η διαδρομή Πραστείο-Σαϊδόνα.
Οι διαδρομές προεσπελαύνονται από το μενού της σελίδας.
Πηγές: Νίκη Μεγαλομμάτη 2021. Μεταβυζαντινά μοναστηριακά συγκροτήματα με εγκαταστάσεις αγροτικής οικονομίας στη Μεσσηνιακή Μάνη. Διδακτ. Διατρ. Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Κείμενο & φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
topoguide Greece
ΟΔΗΓΟΙ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ
Ο οδηγός Καρδαμύλη topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android μαζί με άλλες δεκάδες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Η Καρδαμύλη topoguide περιλαμβάνεται στην ομάδα της Πελοποννήσου. Αποκτήστε τον οδηγό Καρδαμύλη topoguide ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Ο οδηγός Καρδαμύλης topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό Καρδαμύλη topoguide ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι το topoguide Greece έχει τη δυνατότητα ταυτόχρονης απεικόνισης πέντε περιοχών, επιτρέποντας έτσι την συνολική προβολή του αναλυτικού χάρτη όλης της Μάνης και την εύκολη εναλλαγή των διαδρομών, των εκατοντάδων Σημείων Ενδιαφέροντος και των δεκάδων σελίδων του οδηγού με τις αναρίθμητες φωτογραφίες.