Μονή Αγίου Σαμουήλ
Τα μοναστήρια της Καρδαμύλης
Μονή Αγίου Σαμουήλ
Τα μεγάλα μοναστήρια της περιοχής της Σαϊδόνας,
οι μονές Βαϊδενίτσας και Αγίου Σαμουήλ,
κάτω από τις δασωμένες κορυφές του Ταϋγέτου
Πατήστε για μεγέθυνση
Τα μεγάλα μοναστήρια της περιοχής της Σαϊδόνας, οι μονές Βαϊδενίτσας και Αγίου Σαμουήλ,
κάτω από τις δασωμένες κορυφές του Ταϋγέτου
Η μονή Αγίου Σαμουήλ μοιάζει σαν καθρέφτισμα της μονής Βαϊδενίτσας: τα δύο μοναστήρια με τους ψηλούς πολεμόπυργους και τα κατάστικτα από τουφεκότρυπες κτίσματά τους, φρουρούσαν τις δύο ρεματιές από τις οποίες μπορούσε να μπει κανείς από τη Μπαρδουνία προς την Ανδρούβιστα, αλλά και να περάσει από το Ζυγό προς το Εξωχώρι, την Καρδαμύλη και την Αβία.
Ελεγχόμενες και οι δύο, όπως και τα άλλα μοναστήρια της περιοχής, από τους καπετάνιους της Ανδρούβιστας, οι μονές Αγίου Σαμουήλ και Βαϊδενίτσας συμπλήρωναν με τους νερόμυλους και τις νεροτριβές τους το πλέγμα ελέγχου της παραγωγής και του εμπορίου που είχαν υφάνει οι ισχυρές οικογένειες της Καρδαμύλης γύρω από τον τόπο τους. Σταθεροποιώντας και διαιωνίζοντας το δίπολο κοσμικής εξουσίας - εκκλησίας, οι δύο ορεινές μονές παρείχαν στην περιοχή τους βασικούς όρους της ασφάλειας και της ευημέρειας.
Η μονή Αγίου Σαμουήλ
Το φυσικό και αμυντικό πλαίσιο
Η μονή Αγίου Σαμουήλ είναι κτισμένη στο νότιο πρανές μιας βαθιάς ρεματιάς που κατεβαίνει από την περιοχή Αγιοκήρυκος του δυτικού Ταϋγέτου και πέφτει στο Μεγάλο Λαγκάδι. Ανάμεσα στη ρεματιά αυτή και τη μεγαλύτερη και πολύυδρη ρεματιά της μονής Βαϊδενίτσας παρεμβάλλεται μια ράχη: ο τελευταίος όγκος της ράχης αυτής χωρίζει τα δυό μοναστήρια και ακριβώς κατάντι της οι δύο ρεματιές συγκλίνουν και διαγράφοντας το φαράγγι της Νούπαντης καταλήγουν στην παραλία του Φονέα.
Η μονή Αγίου Σαμουήλ έζησε παράλληλα με τη γειτόνισά της και σύγχρονή της, μονή Βαϊδενίτσας: τα δυό μοναστήρια μοιράζονται πολλά κοινά αρχιτεκτονικά και παραγωγικά χαρακτηριστικά και αναμφίβολα βρίσκονταν σε στενή επαφή και προφανώς και συνεργασία. Οπωσδήποτε είχαν κοινούς αμυντικούς στόχους και μαζί με τον πύργο του Κιτρινιάρη ασφάλιζαν την κερκόπορτα της Ανδρούβιστας από τα ανατολικά.
Ίδρυση και δομή της μονής Αγίου Σαμουήλ
Το καθολικό κτίστηκε το 1633 και πιθανόν προϋπήρξε κατά λίγες δεκαετίες των άλλων κτισμάτων της μονής. Δίπλα στην εκκλησία υψώνεται στιβαρός πύργος του 17ου αιώνα, ικανού ύψους και χωρισμένος εσωτερικά σε τέσσερα επίπεδα. Ο ναός και ο πύργος είναι τα μόνα κτίσματα που διατηρούνται σε καλή κατάσταση.
Δύο μεγάλα διώροφα κτίρια συνιστούσαν τους κύριους βοηθητικούς χώρους της μονής και συμπληρώνονταν από τρία ακόμα κτίσματα, σήμερα πολύ ερειπωμένα. Ένα ακόμα ερειπωμένο πρόσκτισμα αναγνωρίστηκε ως κτιστό μελισσοκομείο.
Εκτός του περιβόλου της μονής και κατά μήκος της ρεματιάς εντοπίστηκαν τα ερείπια δύο νερόμυλων (ο ένας είχε δύο αλεστικούς μηχανισμούς), καθώς και τα λείψανα νεροτριβής. Αναφέρεται ότι ο ένας από τους μύλους είχε λειτουργήσει ως μπαρουτόμυλος, όπως και το ότι η μονή συντηρούσε σιδηρουργείο.
Το καθολικό της μονής Αγίου Σαμουήλ
Το καθολικό, ως ιδρυτικό στοιχείο της μονής, κτίστηκε σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή το 1633, από τον ιερομόναχο Σαμουήλ, ο οποίος έδωσε και το όνομα της μονής.
Ο ναός είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και ανήκει στον τύπο του ελεύθερου σταυρού με τρούλο. Το τύμπανο του τρούλου είναι οκτάπλευρο και η τοιχοποιία αποτελείται από αργολιθοδομή. Όλες οι πλευρές του ναού είναι τυφλές, εκτός από τη χαμηλή κύρια θύρα και ένα μικρό παράθυρο.
Εσωτερικά ο ναός είναι κατάγραφος με μεταβυζαντινές τοιχογραφίες καλής τέχνης. Στο ιερό ξεχωρίζει το νεότερο ξύλινο τέμπλο, που αντικατέστησε το αρχικό πέτρινο.
Στο μέσον της δυτικής όψης υψώνεται μονόλοβο κωδωνοστάσιο.
Η μονή Αγίου Σαμουήλ στο ευρύτερο πλαίσιο
Χάρη στους νερόμυλους και τη μεγάλη κτηματική περιουσία της, η μονή Σαμουήλ μετείχε στην αγροτική οικονομία όλης της Ανδρούβιστας, δηλαδή της ζώνης από το Ζυγό έως την Καρδαμύλη. Πέραν των κατά χώραν υδροκίνητων βιοτεχνιών, αναφέρεται ότι κατείχε ελαιοτριβείο και ληνό, καθώς και ότι φιλοξενούσε γέροντες και ψυχικά ασθενείς και παρείχε υπηρεσίες εκπαίδευσης. Όλα αυτά εντάσσονταν στο πλαίσιο της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής των αρχόντων της Καρδαμύλης, στους οποίους ανήκε το μοναστήρι, και οι οποίοι όριζαν τους ηγούμενους και επέλεγαν τους μοναχούς, αλλά και το στήριζαν όταν εμφανίζονταν ταμειακά προβλήματα.
Χάρη στον επαρκή αριθμό μοναχών, η μονή Αγίου Σαμουήλ ξεπέρασε το σκόπελο του οθωνικού διατάγματος του 1833 και δεν διαλύθηκε αναγκαστικά. Ωστόσο, μένοντας μακριά από τις αλλαγές του 19ου αιώνα, αποδυναμώθηκε και δύο δεκαετίες αργότερα εγκαταλείφθηκε.
Διαδρομές που διέρχονται από τη μονή Αγίου Σαμουήλ
Οι πεζοπορικές διαδρομές που περνούν κοντά από τη μονή Αγίου Σαμουήλ είναι η διασυνδετική πορεία Εξωχώρι-Σαϊδόνα και η διαδρομή Πραστείο-Σαϊδόνα.
Οι διαδρομές προεσπελαύνονται από το μενού της σελίδας.
Πηγές: Νίκη Μεγαλομμάτη 2021. Μεταβυζαντινά μοναστηριακά συγκροτήματα με εγκαταστάσεις αγροτικής οικονομίας στη Μεσσηνιακή Μάνη. Διδακτ. Διατρ. Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ
Κείμενο & φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
topoguide Greece
ΟΔΗΓΟΙ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ
Ο οδηγός Καρδαμύλη topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android μαζί με άλλες δεκάδες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Η Καρδαμύλη topoguide περιλαμβάνεται στην ομάδα της Πελοποννήσου. Αποκτήστε τον οδηγό Καρδαμύλη topoguide ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Ο οδηγός Καρδαμύλης topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό Καρδαμύλη topoguide ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι το topoguide Greece έχει τη δυνατότητα ταυτόχρονης απεικόνισης πέντε περιοχών, επιτρέποντας έτσι την συνολική προβολή του αναλυτικού χάρτη όλης της Μάνης και την εύκολη εναλλαγή των διαδρομών, των εκατοντάδων Σημείων Ενδιαφέροντος και των δεκάδων σελίδων του οδηγού με τις αναρίθμητες φωτογραφίες.